Pse e kundërshtova unë Oliver Schmidt?!*
Shtesë në parathënien e monografisë “Skënderbeu, jeta dhe vepra”( 2002) përgatitur për ribotim
Punimi i O. J. Schmitt- it mbi Skënderbeun u shtohet qindra monografive studi more dhe mijëra artikujve shkencorë kushtuar Heroit kombëtar të shqiptarëve, të botuara gjatë pesë shekujve në gjuhë të huaja gjatë qindra viteve që pasuan vdekjen e tij. Kjo vepër e re pati privilegjin, njësoj si disertacioni i Djevat Korçës mbi Skënderbeun më 1924, që të botohej më parë në përkthimin shqip, kurse në origjinalin gjermanisht nuk e dimë as se kur do të botohet, as se si do të pritet nga opinioni ndërkombëtar. Siç e pohon vetë autori O. J. Schmitt, merita e botimit më parë shqip se në origjinalin gjermanisht i takon përpjekjeve të përkthyesit, Ardian Klosit. Shpenzimet e botimit janë përballuar nga “Fondi i bashkëpunimit Zviceran – Agjencia Zvicerane për zhvillim dhe bashkëpunim”.
Pas vitit 1990 kanë parë dritën e botimit edhe punime të tjera nga autorë të huaj kushtuar Skënderbeut. Por ato nuk patën jehonë të veçantë. Përmbajtja e tyre nuk shkaktoi reagime në opinionin publik shqiptar. Kjo për arsye se autorët e tyre kanë ecur pak a shumë në trasenë e shtruar nga historiografia botërore dhe shqiptare e deritanishme. Secili prej tyre ka vënë në dukje, kush më shumë e kush më pak, vlerën historike të Skënderbeut - si një Hero kombëtar që udhëhoqi në interes të atdheut të vet një luftë çlirimtare kundër invazorëve osmanë; si një strateg gjenial ushtarak që korri me një ushtri të vogël fitore pas fitoresh kundër armatave superiore osmane; si një burrë shteti i cili dora- dorës me luftën çlirimtare krijoi për të parën herë një shtet shqiptar të përqendruar; si një dorë e fortë, i cili për interesat e shtetit të centralizuar nuk u lëkund përballë prirjeve separatiste të feudalëve shqiptarë; si një kapiten i shquar, i cili me luftën që zhvilloi për lirinë e atdheut të vet mbrojti në të njëjtën kohë edhe qytetërimin evropian nga invazioni osman; si një personalitet me përmasa evropiane, i cili me veprimtarinë e tij tërhoqi simpatinë dhe admirimin e elitës humaniste të kontinentit që në shekullin e vet; si një figurë historike, lufta e të cilit u çmua si gjatë kohës kur ishte gjallë ashtu edhe pas vdekjes së tij.
Përkundrazi, historiani zviceran u shkëput në çdo drejtim nga traseja që kanë shtruar deri sot historiografia shqiptare dhe botërore mbi figurën e Skënderbeut duke na dhënë një Skënderbe krejt të ndryshëm. Portretin historik krejt të ndryshëm të Heroit shqiptar historiani zviceran e ka përmbledhur në formë sinteze në shpinë të kopertinës së punimit të tij. Sinteza e tij është shumë e qartë. Sipas O. J. Schmittit, “jeta e Skënderbeut nuk ishte një marshim triumfal, por një luftë e vazhdueshme për mbijetesë, e mbushur me disfata, me situata në dukje pa rrugëdalje, por shpesh edhe me kthesa të papritura të fatit”. Pa vullnetin e Skënderbeut, vazhdon ai, ata që i vajtën pas do t’u ishin nënshtruar herët osmanëve. “Mirëpo ishte pikërisht vullneti i Kastriotit për fitore ai që tek e fundit i tërhoqi malësorët drejt rrënimit”. ( Vini re: Sipas O. J. Schmitt- it, fshatarët u rrënuan pasi i paskan vajtur pas Skënderbeut jo se ai luftonte për liri, por se synonte lavdinë e vet personale). Sipas autorit, Murati II dhe Mehmeti II iu turrën Shqipërisë me një ashpërsi të panjohur më parë jo për të pushtuar vendin, por për të dënuar si “dezertor” Skënderbeun, i cili u kishte shërbyer si “oficer”, të dy sulltanëve turq. Kështu, nënvizon O. J. Schmitt, “jeta dhe kryengritja e Skënderbeut u bë dhe tragjedia e trevës së tij të prejardhjes, e cila si asnjë rajon tjetër i Ballkanit u shkretua e u shpartallua nga osmanët”. Sipas tij, Skënderbeu e kishte filluar luftën për të marrë hakun e vrasjes së të jatit nga sul- ltani. Pastaj shton se “është gati emblematike se si Skënderbeu, kundërshtar i dy sulltanëve të mëdhenj të Turqisë, i shpallur nga Papët atleti i Krishtit, i mbiquajtur në kohën e vet Aleksandër- iRi - u ndodh i vetëm në fund të jetës mbi rrënojat e veprës së tij”. Autori nënvizon në sintezën e vet se, me vdekjen e Skënderbeut “përreth tij ishte ulur në varr një botë e tërë: papët eRomës dhe sovranët evropianë, të cilët i kishin premtuar dhe dërguar ndihmë, por edhe fqinjët e tij të krishterë në Ballkanin sllav dhe grek, veç kësaj fisnikë të tjerë të Arbërisë, sidomos shpura që atij i vajti pas”.
Këto formulime kristaline dhe tezat e tjera me të cilat historiani zviceran e ka mbushur trajtesën e tij, prezantojnë para syve tanë jo një Skënderbe hero, por një Skënderbe për t’u mëshiruar. Shkurtimisht do të themi se sipas tezave të tij, Skënderbeu nuk paska korrur asnjëherë fitore, por ka pësuar vazhdimisht disfata pas disfatash – pikëpamje kjo e padëgjuar ndonjëherë deri sot. Kthesat e papritura që paska patur Skënderbeu gjatë luftës së tij O. J. Schmitt mendon se, i takojnë fatit të tij, ndryshe nga sa ka pohuar vetë Skënderbeu më 1460 se ato i përkasin virtytit, domethënë, këmbënguljes së shqiptarëve për liri. Shqiptarët i vajtën pas Skënderbeut, thotë Jens Schmitt, jo për hir të interesave të tyre dhe të vendit, por për të ndihmuar Kastriotin që të hakmerrej ndaj sulltanëve për vrasjen e të jatit – shpjegim ky që tregon se autori nuk e njeh strukturën shoqërore që kishte Shqipëria në shek. XV. O. J. Schmitt e ngarkon me përgjegjësi Skënderbeun se i çoi malësorët shqiptarë drejt rrënimit. Ai nuk sheh se me këtë shpjegim i trajton malësorët shqiptarë, të cilët e kanë mbushur historinë e tyre para dhe pas Skënderbeut me lufta kundër sulltanëve, sikur të ishin bagëti që shkojnë verbërisht pas dashit ogiç. “Ashpërsinë e panjohur më parë” me të cilën sulltanët e goditën për njëçerekshekulli Shqipërinë, O. J. Schmitt e shpjegon me urrejtjen që Murati II dhe Mehmeti II kishin ndaj Skënderbeut si “oficer” i tyre dezertor, - faktor ky që lë pa shpjeguar ashpërsinë me të cilën sovranët osmanë goditën Shqipërinë si para ashtu dhe pas Skënderbeut kur nuk kishin përballë tyre ndonjë “dezertor” si Skënderbeu. Historiani zviceran nuk ka arritur ta kuptojë se këmbëngulja njëçerekshekullore e ekspeditave perandorake turke kundër kështjellës shqiptare nuk buronte nga urrejtja personale e dy sulltanëve për hakmarrje ndaj një oficeri të gardës së tyre, por për arsye të thella strategjike. Arsyet strategjike duhen parë te domosdoshmëria që shtrohej para strategëve osmanë për të çmontuar që në themel rezistencën shqiptare, pa çmontimin e së cilës ishte e pamundur të kryhej zbarkimi i ushtrive osmane në Gadishullin Italik. Tri nga “absurditetet” lapidare të mëtejshme të historianit zviceran meritojnë që tani një analizë, qoftë edhe të shkurtër.
E para, sipas O. J. Schmitt- it, Skënderbeu ishte në të vërtetë një komit malesh, të cilin Evropa e bëri Hero nga nevoja që kishte për një hero ngadhënjimtar. Megjithatë, shton ai, Skënderbeu mbeti si një “hero vezullues” dhe jo hero i vërtetë. Pra, sipas historianit zviceran, Skënderbeu është një “Hero” i rremë, i fabrikuar nga