Astrit Hado: Problematikat që hasim në skemën e pensioneve
Kreu i ISSH- së: Sa u takon fermerëve, treguesit për zonat urbane dhe rurale "Dokumentacioni i humbur, pjesa kryesore e ankimimeve"
Rreth 22% e popull sisë në vendin tonë, pra rreth 625 mijë persona marrin pension, si një e drejtë që e kanë fituar nga puna e tyre me kontribute. Kreu i Institutit të Sigurimeve Shoqërore ( ISSH), Astrit Hado, tregon se pensionet e sotme financohen me kontributet që paguhen sot, që do të thotë që popullsia e punësuar rezidente do të paguajë kontribute për të financuar të gjithë pensionet e pensionistëve, rezidentë ose jo. Por një përqindje e lartë e pensionistëve ndaj popullsisë rezidente e bën të vështirë financimin e pensioneve dhe qëndrueshmërinë financiare të skemës. Më tej Hado thekson për "Scan TV" se nëse një i vetëpunësuar në qytet paguan kontribut shoqëror 23% të pagës minimale në shkallë vendi, që është 24 mijë lekë, ose 66240 lekë në vit, një i vetëpunësuar në zonën fushore paguan 38.400 lekë në vit dhe i vetëpunësuari në zonën malore 29.700 lekë në vit. Kreu i ISSH- së thekson se aktualisht po hasen probleme përsa u përket periudhave të sigurimit pas viteve ' 90, pasi konsistojnë në mosdeklarim të të punësuarve dhe që qytetarët e konstatojnë kur dalin në pension. Sipas Hados, mospagimi i detyrimeve nga ana e subjekteve sjell mosnjohjen si periudha sigurimi, sigurimi me paga minimale dhe mbi pagat reale, që realisht janë paguar.
Cilat janë sfidat kryesore me të cilat përballet aktualisht Instituti i Sigurimeve Shoqërore?
Sfidat kryesore me të cilat përballet sot Instituti i Sigurimeve Shoqërore është mbulimi i të gjithë popullatës me elemente të
sigurimeve shoqërore dhe kryesisht zona rurale, që është edhe detyrim i ISSHsë, caktimi dhe llogaritja e saktë dhe në kohë e pensioneve, si dhe saktësimi i periudhave të sigurimit ose vjetërsisë në punë kryesisht para 1994- ës. Problematikat më të mëdha me të cilat ISSH po ndeshet lidhen me saktësimin e periudhave të punës të realizuara para vitit 1994, për shkak të humbjes së dokumentacionit, djegies së tij, mosruajtjes në kushte normale, mungesës së evidentimit të saktë, gabimeve në gjeneralitete dhe natyrës së punës - gabime të kryera nga ish- shefat e kuadrit të kohës etj. Kjo problematikë me dokumentacionin e vjetërsisë në punë përbën edhe pjesën kryesore të ankimeve, pakënaqësive dhe proceseve gjyqësore që po
zhvillohen. Ndërsa, sfidat kryesore të sistemit të sigurimeve shoqërore janë të karakterit demografik, që detyrimisht të çojnë në sfida financiare dhe të qëndrueshmërisë gjithashtu financiare. Rritja e jetëgjatësisë, rënia e lindshmërisë, lëvizja e lirë e krahut të punës drejt tregjeve dhe vendeve më të zhvilluara krijojnë probleme të mëdha, që lidhen me numrin e kontribuuesve dhe të pensionistëve.
Si po ecën reforma e pensioneve dhe si ka ndikuar në të gjithë skemën e sigurimeve shoqërore?
Reforma e pensioneve, që ka filluar të zbatohet nga janari i vitit 2015, është duke performuar mirë dhe sipas parashikimeve. Reformat e pensioneve nuk e japin efektin që vitet e para, për shkak të mënyrës si funksionojnë skemat e pensionit, por duhet një periudhë e caktuar kohore për të dhënë vlerësim të saktë. Megjithatë, në këto tri- katër vite që po zbatohet ka dhënë efekte pozitive dhe brenda parashikimeve të bëra gjatë hartimit të saj. Më konkretisht, është rritur ndërgjegjësimi i popullatës për pagimin e kontributeve dhe pjesëmarrjen në skemë. Kjo për faktin e lidhjes së masës së pensionit me periudhën e sigurimit dhe kontributet e paguara. Ky ndërgjegjësim, krahas masave të tjera të ndërmarra, ka rritur ndjeshëm numrin e kontribuuesve në skemë, duke sjellë më shumë të ardhura sot, por edhe mbrojtje për kontribuuesit e sotëm në të ardhmen. Është ndaluar thellimi i deficitit të skemës, duke rritur qëndrueshmërinë financiare të skemës. Nëse nuk do të ishte kryer reforma, ritmet e rritjes së deficitit të skemës ishin mjaft të larta, duke rrezikuar në periudhën afatgjatë pagimin e pensioneve. Pensionet janë më të merituara në kuptimin që gjithsecili merr hakun e vet, pasi
Sfidat kryesore të sistemit të sigurimeve shoqërore janë të karakterit demografik, që detyrimisht të çojnë në sfida f inanciare dhe të qëndrueshmërisë gjithashtu. Rritja e jetëgjatësisë, rënia e lindshmërisë, lëvizja e lirë e krahut të punës drejt tregjeve dhe vendeve më të zhvilluara krijojnë probleme të mëdha, që lidhen me numrin e kontribuuesve dhe të pensionistëve.