MBI ROMANIN “DREJT EPSILONIT TË ERIDANIT”
Romani
“Drejt Epsilonit të Eri danit”, vepër e z. Arion Hysenbegas, është “i pari roman i mirëfilltë fantastiko- shkencor i letërsisë shqipe”. Në botimin e tij të parë është pritur me dashuri, deri me entuziazëm nga lexuesit ( i gjithë tirazhi përkatës u shit brenda një kohe fare të shkurtër). Për të janë dhanë vlerësime të larta plotësisht të merituara dhe autorin e përgëzuan me të madhe miqtë, të njohurit, dashamirët. Ribotimi i sotëm ( botimi i dytë) i jep lexuesit romanin në trajtën zanafillore, pa e prekur aspak dorëshkrimin e vet fillestar; është, pra, botimi i parë i plotë.
“Drejt Epsilonit të Eridanit” tregon me një gjuhë të pasur e të pastër shqipe, me art e duke u mbështetur mirë në të vërteta shkencore, një udhëtim tërheqës, plot ngjarje të larmishme me ngjyra të gjalla ( që romani i ven- dos në shek. XXVI), përmes oqeanit galaktik. Është një anije kozmike fotonike ( pra, që arrin të lundrojë me shpejtësi të afërt me atë të dritës dhe romani tregon edhe ndërtimin e saj) me një ekuipazh kozmonautësh të sprovuar e të guximshëm në bord, e cila përshkon hapësira të pamata kozmike, kapërcen vështirësi madhore, përballet me rreziqe të thikta, kryen zbulime të vyera befasuese, grumbullon thesare për dijen tokësore e nuk i ndahet synimit themelor: arritjes së një planeti që sillet rrotull yllit Epsilon të yllësisë së Eridanit. Nga ai planet, tregon romani, i janë dërguar Tokës radiosinjale të shumëpritura, të dëshiruara ndër shekuj, të kërkuara po qysh prej mjaft shekujsh më parë.
Dihet që Toka nuk është e përjetshme: Dukuri të shumta natyrore shkatërrimtare mund ta sulmojnë rëndë planetin tonë nënë. Dihet, po ashtu, që vetë Di- elli, “Zoti i jetës” në Tokë, nuk është i përjetshëm. Ai mund të vazhdojë të ndriçojë, të ngrohë, të udhëheqë sistemin tonë diellor edhe për vetëm disa miliona vjet ( natyrisht, në qoftë se do t’u shpëtojë të papriturave kozmike dhe jeta e tij do të vazhdojë të mos goditet nga dukuri shkatërrimtare, gjë që nuk mund të jetë e sigurt): Dielli, një yll i verdhë, i madhësisë masatare, nuk ka rezerva të pafundme energjie.
Këto të vërteta, njihen nga shkenca ( kryesisht nga astronomia, nga astrofizika) dhe qysh prej shkumë kohe, njerëzimi ka ëndërruar për të hasur jetë, qenie të arsyeshme botë planetare jashtëtokësore me kushte të përshtatshme për jetën mbi bazën e karbonit, të ngjashme me kushtet e Tokës sonë, apo thjesht të përafërta me to e të pranueshme për gjallesat tokësore. Shkenca pohon se Toka nuk mund të jetë i vetmi planet në Gjithësi, madje në Galaktikë, ku të ketë jetë. Veçanërisht në shekullin XX, Toka ka bërë përpjekje të drejt- përdrejta dhe vazhdon edhe sot të bëjë me këmbëngulje përpjekje për të zbuluar planetë të banuar nga qenie të arsyeshme, duke shpresuar të lidhet me to, të miqësohet deri të vëllazërohet. Ky kërkim i shërben pa dyshim dijes, por njëkohësisht, ka rëndësi jetike për njerëzimin, krijon përparësi për të ngadhënjyer mbi kohën, për të siguruar mbijetesën e njeriut përballë kërcënimeve madhore të pashmangshme natyrore, … Romani “Drejt Epsilonit të Eridanit” tregon një arritje të kësaj ëndrre e shprese të pashuar të njerëzimit dhe të bën ta besosh të vërtetë duke të endur njëkohësisht mes ngjarjesh rrëmbenjëse, takimesh befasuese, pleksje forcash, vështirësish, rrethanash deri fantastike; duke paraqitur botën kozmike të gjallë, gjithë lëvizje, të shumëngjyrshme, të populluar nga trajta të panumërta lëndore që iu nënshtrohen një morie dukurish.