Irakli Koçollari: Si funksiononte shërbimi sekret i Skënderbeut
Historiani nxjerr studimin, si e informonin "agjentët" për lëvizjet e osmanëve e venedikasve
Si ia doli Gjergj Kastrioti Skënderbeu të jetë fitimtar në një çerek shekulli, në një vend të vogël, ku princër kishte disa, e përballë tij qëndronte një perandori e madhe? Përtej mitit që kemi krijuar për të, prej nevojës për një mit, ka të dhëna historike që argumentojnë imazhin e tij në piedestalin ku e kemi vënë. Prof. Dr. Irakli Koçollari, në një studim që paraqiti javën e kaluar në Konferencën Albanologjike kushtuar heroit në vitin Mbarëkombëtar, u ndal në një prej këtyre argumenteve- fakte: është pikërisht ai që sot do ta quanim shërbimi sekret i Skënderbeut, rrjeti i informatorëve që duke e vënë në dijeni në kohë për lëvizjet e ushtrive osmane, i jepte mundësinë të ndërtonte strategjitë e tija ushtarake, apo të mendonte taktikat e luftës.
KUR SKËNDERBEU IKTE NGA OBORRI
Vetë Koçollari tha se nuk ishte vetëm forca e shpatës apo ushtria famëmadhe që i fituan betejat, sepse betejat qenë produkt dhe mishërim sa i mjeshtërisë dhe artit të luftës që ai aplikoi, aq edhe i aftësive të tij për të krijuar aleanca dhe aleatë, i optikës brilante për të aplikuar një diplomacie aktive dhe multidimensionale, rajonale ballkanike dhe më gjerë europiane; i rivlerësimit të situatave politike në vend, i ndryshimeve dhe reformave juridike dhe fiskale, i vlerësimit të institucioneve dhe botës religjioze të popullsisë arbërore, i ngritjes së strukturave informative dhe rrjetit që do të parandalonte kurthet dhe pabesitë fatale të kohës.
Teksa është marrë gjatë me figurën e tij, Prof. Dr. Irakli Koçollari shënon se nëpër dokumentacionin arkivor ka gjetur gjurmë që tregojnë qartë se në rrugën drejt braktisjes së Oborrit perandorak Osman, dhe kthimit drejt atdheut heroi ka mundur të shmangë një kalvar të tërë rreziqesh dhe të aplikojë me një intuitë perfekte rrugëdaljet sfidante përmes projekteve konspirative. Prej Barletit, vë në dukje se kur Skënderbeu mbahej peng dhe shërbente në Oborr, qe përballur me kërcënime permanente, me rreziqe të cilat dukej se ai i vëzhgonte me shumë kujdes, për të evituar çdo pasojë. "Meqë këto pusira dhe kurthe të Tiranit, ( Sulltanit) kundër Skënderbeut, po zbuloheshin pak e nga pak… vendosi më në fund të vinte në zbatim planin e tij" - citon profesori nga Barleti duke pyetur nëse kishte pasur një plan të fshehtë Skënderbeu për çlirimin e mbretërisë atërore? - A kishte ngritur vërtet pusi dhe kurthe Sulltani kundër Skënderbeut sikundër pretendohet? Tek e fundit shtrohet pyetja, thotë Koçollari, - përse Sulltani duhej ta ndiqte dhe të ngrinte kurthe kundër Skënderbeut, nëse ky ishte njeri besnik i Oborrit? "Në mënyrë logjike duhet pranuar se Skënderbeu do të duhej të vihej në ndjekje dhe të ngriheshin kurthe vetëm nëse ai kishte ndërmarrë veprime konspirative që vinin në dyshim besnikërinë e tij kundër Sulltanit. Por, a kishte Porta e Lartë fakte të tilla të dyshimta për Heroin? Njëri nga kronistët osmanë të kohës, sikundër Idrisi Bitlisi na sjell njoftime interesante dhe na bën me dije çuditërisht për këtë Plan të fshehtë, fakt se - Skënderbeu kishte komunikim të fshehtë dhe konspirativ me shqiptarë të panjohur, të cilët, vazhdimisht kishin punuar për t'i mbushur mendjen atij të vinte në trojet e të atit", tha Koçollari në Konferencën Albanologjike.
Nga dokumentet e konsultuara, profesori nxjerr si përfundim se turqit kanë pasur informacione për Skënderbeun dhe kontaktet e tij periodike me njerëz "të pafe dhe ngatërrestarë", ose e thënë më shkoqur osmanët kanë pasur informacione për kontakte të Skënderbeut me shqiptarë kristianë të panjohur dhe elementë që i luteshin të kthehej në atdheun e të Atit. Në vijim, Koçollari shton se Skënderbeu jo vetëm është survejuar dhe vëzhguar me kujdes, por edhe e ka ditur këtë ndaj siç thotë Barleti: "Ai nuk ja shfaqi askujt këto plane dhe dëshirat e tij mbeti e fshehur dhe nuk u muar vesh as me fjalë dhe as me ndonjë mënyrë tjetër…".
Heshtja e heroit vijon deri kur më datë 3 nëntor 1443 me 300 kalorës "Skënderbeu, duke parë se kishte ardhur koha, kur ai mund të plotësonte ato që kishte menduar, pra Planin e tij të hartuar qysh më parë, me zellin më të madh gatitej për disfatën e turqve. Së pari, filloi së bashku me legjionet e veta t'i lëshonte dalëngadalë vend armikut e të kthente shpinën frontit, mandej me shembullin e tij tu ngjallte frikën të tjerëve dhe t'u mbushte mendjen që të braktisur frontin".
Koçollari sqaron se nuk ishte vetëm arratisja nga fronti i luftimeve qëllimi dhe thelbi i konspiracionit të planifikuar të Skënderbeut. Një tjetër fazë e këtij plani të fshehtë do të duhej të realizohej prej tij. Për historianin, ajo ishte ndoshta më delikatja ndër hapat e hedhur gjer atëherë. Ato çaste të anarkisë në front, ndërsa trupat osmane merrnin goditjet shkatërruese, biografët e Heroit, sa ata shqiptarë Barleti, Noli, dhe Frang Bardhi dhe latinë Biemmi, por edhe kronistët osmanë, bëjnë me dije se: "Ato çaste Skënderbeu gjente momentin dhe kurajën e një strategu… për t'u rrëfyer planin që e kishte menduar që më parë miqve të tij. Mes të tjerëve aty gjendej edhe nipi i tij, Hamzai… Kur pa se fati i turqve në këtë betejë po perëndonte, iu vu pas Sekretarit këshilltar të Pashait, të cilin e vëzhgonte më vëmendje dhe e këqyrte për këtë qëllim me kujdes". Viton më tej një tjetër moment: "Pasi e kapi, e vuri në pranga dhe i shkuli shpejt e shpejt një letër për qeveritarin e Krujës, me anë të së cilës ky urdhërohej, në emër të Sulltan Muratit, t'i dorëzonte Skënderbeut, të caktuar si sundimtar i ri, qeverisjen dhe të gjithë kujdesin e qytetit të Krujës. Në letër u shkruan edhe shumë gjëra të tjera me qëllim që të krijohej siguria dhe besimi më i madh tek qeveritari turk i Krujës.( meqë ai nga frika e vdekjes nuk bënte asnjë kundërshtim). Koçollari shënon se me t'u shkruar letra, sekretari u vra aty për aty me shokët e tij, me qëllim që të mos merrej vesh kjo çështje, për një kohë sa më të gjatë nga Sulltani Murati.
Sigurisht, ky ishte një akt i menduar mirë, së pari - që të mos përhapej lajmi se Skënderbeu kishte në duar një dokument të falsifikuar me anë të të cilit do të merrte në mënyrë të paligjshme Krujën; dhe së dyti - të kishte në dispozicion kohën e mjaftueshme për të mobilizuar trupat dhe popullsitë e krahinave arbërore për konfrontimet e afërta ushtarake që e prisnin, - gjersa Porta e Lartë të mësonte "tradhtinë e Skënderbeut dhe të mobilizonte trupat për hakmarrje".
SKËNDERBEU NGRE RRJETIN INFORMATIV
Profesor Irakliu shton se mbërritja në Krujë me treqind kalorësit e tij të besuar është një tjetër sfidë dhe skenar i përgatitur me mjesh- tëri nga kryetrimi. Burimet bëjnë me dije se Skënderbeu dekretin perandorak ( të falsifikuar) ja dha në duar, nipit të tij Hamzait, për t'ia dorëzuar komandantit turk të garnizonit të Krujës. Ai në tërë aparencën e tij karakterizohej si një profil tipik turk dhe jo vetëm kaq, por që fliste në mënyrë perfekte osmanishten. Pas marrjes së Krujës, Skënderbeu iu përvesh punëve për të përballuar sfidat e mëdha që e prisnin. Më 2 mars të vitit 1444, sikurse bën të njohur G. Biemmi, ai organizoi Kuvendin e Lezhës, kryeqendra e Dukagjinëve, që asokohe ishte në zotërimin e venecianëve.
"Një ndër vendimet e këtij Kuvendi ishte edhe ngritja e rrjetit të informatorëve në të gjitha rrugët dhe shtigjet, që drejtonin karvanët apo kalorësit nga Edreneja në territoret e Arbërisë. Kjo strukturë e rëndësishme do të ishte syri dhe veshi që do të njoftonte apo paralajmëronte afrimin e rreziqeve dhe kërcënimeve osmane në kohën e duhur. Dhe për ta vënë këtë strukturë në jetë, ' Menjëherë pas përfundimit të Kuvendit ai doli personalisht fshat më fshat dhe bëri regjistrimin e ushtarëve, - u shpjegoi fshatarëve rëndësinë e mobilizimit, - meremetoi dhe forcoi kalatë në të cilat vuri roje të forta, - vendosi vëzhgues të shtigjeve, të grykave, të luginave në të cilat vendosi informatorë detyra e të cilëve ishte të lajmëronin sa më parë, përmes lajmëtarëve të fshehtë, ose përmes shenjave si zjarre, tym, etj., afrimin e armikut", u shpreh Koçollari në konferencën albanologjike, duke cituar dokumentet e marra në shqyrtim. Sipas tij, ngritja e një rrjeti permanent informatorësh në tërë arteriet dhe rrugët që sillnin lëvizjet e ushtrive osmane nga lindja drejt perëndimit, pra drejt territoreve të Arbërisë, ishte aq efektiv dhe duket