MARRËVESHJA E FSHEHTË
se funksionoi aq saktësisht, sa në të tëra fushatat ushtarake që ndërmori Perandoria Osmane kundër Skënderbeut, të gjitha u paragoditën para se ato të hynin në territoret e Arbërisë. Asnjëra prej tyre - tha Irakli Koçollari - nuk mbërriti në muret e Krujës apo në destinacionin e përcaktuar si fushëbetejë pa marrë ndëshkime të rënda përpara mbërritjes në këto anë. Të gjitha këto, Koçollari ia atribuon informacionit të saktë që kishte kryetrimi prej rrjetit të tij informativ.
BETEJA QË U FITUA NGA INFORMACIONI
Vetëm tre muaj pas Kuvendit të Lezhës, në qershor të vitit 1444, Skënderbeu do të provonte ndeshjen e parë të përgjakshme me forcat osmane. Koçallari vëren se Sulltani dërgoi një ushtri të përbërë nga 25 000 trupa nën komandën e Ali Pashës, por Skënderbeu kishte marr informacion përpara kohe për përgatitjen e fushatës osmane kundër tij. Në fjalën e mbajtur në Kuvendin e princave shqiptarë, ai bën me dije se ka informacion rreth forcës së kundërshtarit kur thotë: "… Ne s'kemi pse të trembemi dhe s'duhet të trembemi për ardhjen e tij ( Sulltan Muratit). Për këtë më kanë njoftuar mirë njerëzit e mi të brendshëm … para pak ditëve…". Pra, duket qartë - thotë Koçollari - se Skënderbeu përsërit edhe një herë faktin se ai ka pasur burime informacioni në zemër të Perandorisë Osmane. Heroi nuk i identifikon ata, por thotë se "i ka bërë për vete mirësia dhe çështja e jonë e drejtë…", duke na qartësuar se cili qe motivi që i bënte këto burime sekrete, pra këta njerëz të panjohur, të bashkëpunonin dhe të informonin Skënderbeun me të dhëna sekrete të karakterit ushtarak. Për Koçollarin, në thelbin e tij ky pohim nuk është asgjë më shumë Koçollari vëren edhe se Skënderbeu ishte vënë në dijeni edhe për letërkëmbimin dhe marrëveshjen e fshehtë veneto- turko. Rrethanat që na bindin për këtë është fakti se qysh në fundin e muajit Korrik të vitit 1448 - Skënderbeu kishte dërguar në kufijtë lindorë të territoreve të tij, në krahinën e Dibrës, reparte të përzgjedhura ushtarake, të përbërë nga 4 000 vetë, nën komandën e Kont Uranit. Duket qartë, shënon Koçollari se Skënderbeu e ka njohur mirë praktikën, që ndiqnin shtabet ushtarake osmane kur niseshin në operacione luftarake, dinte faktin se çfarë materiali dhe dokumentacioni mbanin me vete ata.
sesa ai parim që aplikojnë sot shërbimet sekrete në rekrutimet e tyre dhe që në terminologjinë e profesionale thirret "motivi dhe baza e bashkëpunimit sekret".
Duke shfrytëzuar pikërisht këto informacione të sakta, Skënderbeu më 29 qershor 1444, u doli përpara trupave osmane, në trevat e Dibrës së Poshtme. Pas përplasjes së parë, ushtria shqiptare u tërhoq me mjeshtëri sikur të ishte thyer, duke e futur kundërshtarin në fushën e ngushtë të Torviollit. Pikërisht, kur Ali Pasha kujtoi se e kishte zënë ushtrinë shqiptare në atë ngushticë në kurthin e tij, papritmas ai pa se gjendej i rrethuar nga të katër anët nga forcat shqiptare që ishin fshehur, maskuar në mënyrë perfekte në pyjet përreth. Nën komandën e sulmit, shqiptarët u lëshuan me shpejtësi duke shpartalluar tërësisht trupat osmane, duke vrarë mbi 7 000 vetë dhe zënë rob mbi 500 të tjerë. Operacionet ushtarake që ndërmori Skënderbeu kundër ushtrive osmane që i drejtoheshin territoreve arbërore u realizuan pothuaj të gjitha ende pa mbërritur në territoret arbërore, falë informacioneve të sakta të këtij rrjeti.
"Duhet të bëjmë të njohur faktin se vetëm në një rast Skënderbeu u gjend i painformuar dhe për pasojë u godit në befasi duke pësuar një disfatë të dhimbshme. Ishte rasti i betejës për marrjen e Beratit. Ushtritë e Skënderbeut në këtë rast u gjendën të papërgatitura pasi ushtritë osmane nuk ishin afruar nga rrugët e njohura, ku ishte ngritur dhe funksiononte rrjeti informativ i Skënderbeut", vëren Koçollari, për të treguar edhe anën tjetër.
VENDIMI PËR TA VRARË
Historiani që ka shqyrtuar disa të dhëna për këtë studim, i referohet edhe një tjetër rasti rrëfen dukshëm efektivitetin e aftësive informative që kishin strukturat dhe autoriteti i Skënderbeut. Më 1447 heroi vendosi të ndërmarrë veprime luftarake kundër forcave veneciane. Rrethoi Danjën dhe Durrësin dhe u ndërmorën disa sulme kundër mureve të fortesave. Në situata të vështira, dhe për të dalë nga gjendja kritike, Këshilli Sekret i Rrogëtarëve të Republikës Venecjane, më 4 maj 1448, duke analizuar situatën, miratoi vendim për të ndërmarrë dy veprime: I pari shpërblimin e dikujt që nuk i përmendet emri për të vrarë Skënderbeun dhe i dyti një propozim që turqit dhe venecianët ta sulmonin njëherësh heroin. Koçollari vëren se për këto vendime dhe përpjekje konspirative të venecianëve, duket se Skënderbeu kishte marrë dijeni të plotë. "Natyrisht, ne nuk jemi në gjendje të mësojmë se cili ka qenë burimi i informacionit për të dhëna kaq konfidenciale. Sikundër bëhet e njohur gjithashtu, për këto plane të rrezikshme të Këshillit Venedikas, ishte vënë në dijeni edhe vetë Papa. Ky i fundit, i kishte vlerësuar ato si akte me pasoja të rënda është fjala për atentatin e mundshëm ndaj Skënderbeut, për të penguar ngjarjen e rëndë dhe përçarjen e madhe, Papa ngarkoi me mision urgjent Pal Ëngjëllin për të komunikuar me venedikasit", vëren historian, duke shtuar se Pal Engjëlli, ia doli me sukses duke mbetur një ndër miqtë më besnikë të Heroit tonë gjer në fund të jetës së tij…
Koçollari vëren edhe se Skënderbeu, ishte vënë në dijeni edhe për letërkëmbimin dhe marrëveshjen e fshehtë veneto- turko. Rrethanat që na bindin për këtë është fakti se qysh në fundin e muajit Korrik të vitit 1448 - Skënderbeu kishte dërguar në kufijtë lindorë të territoreve të tij, në krahinën e Dibrës, reparte të përzgjedhura ushtarake, të përbërë nga 4 000 vetë, nën komandën e Kont Uranit.
Duket qartë, shënon Koçollari se Skënderbeu e ka njohur mirë praktikën, që ndiqnin shtabet ushtarake osmane kur niseshin në operacione luftarake, dinte faktin se çfarë materiali dhe dokumentacioni mbanin me vete ata. Vlerësimi dhe këqyrja e dokumenteve që ushtarakët e lartë osmanë mbanin me vete ka shërbyer si një burim informacioni për të, çka do të haset edhe në operacionet e tjera ushtarake që ai kreu.
INFORMACION, DIZINFORMACION, MASKIM
Në dokumentacionin arkivor, del edhe një tjetër aftësi, cilësi apo mjeshtëri e rrallë e tij. Koçollari nënkupton përdorimin e dizinformacionit, maskimin dhe befasinë e goditjes. Ngjarja kur këto mjeshtri të Skënderbeut u shfaqën në mënyrën me mbresëlënëse ishin operacionet e gjata dhe sfilitëse që çuan në Betejën e Albulenës. "Për këto skenare ushtarake maskimi që zgjatën përreth tre - katër muaj, do të thoshim se është shkruar shumë. Është fjala operacionet e mëdha ushtarake të ndërmarra nga turqit në verën e vitit 1457, kur Hamza Kastrioti, nën komandën e Isak Evrenoz Pashës, me një forcë prej 50 000 osmanësh, iu drejtua territoreve të Arbërisë", vëren profesor Koçollari. Ai shton se pasi u sigurua nga krahët ( venedikasit) Skënderbeu u drejtua me forcat e rregullta të ushtrisë së tij, menjëherë në kufijve lindorë të Arbërisë, nga ku kishte informacione për afrimin e shpejtë të një ushtrie osmane. Duke ditur se në krye të kësaj ushtrie ishte Isak Evrenoz Pasha dhe Hamzai Kastrioti, i cili i njihte të gjitha mënyrat e luftimit dhe të maskimit të Skënderbeut, ky i fundit u shtrëngua të përdorte një taktikë dhe strategji të re kamuflimi dhe dizinformacioni ushtarak. Pas përplasjes së parë ushtarake me ushtrinë turke, Gjergj Kastrioti bëri sikur u tremb dhe u tërhoq me të shpejtë me të gjithë trupat e tij. Gjurmët që la krijuan përshtypjen se ai u fut i trembur në zotërimet e Lezhës, por ky ishte vetëm një dizinformacion ushtarak. Informacionet që kishin grumbulluar ushtarakët venecianë në zotërimet e tyre në territoret e Arbërisë, sikundër ata në Shkodrës, Danjë dhe Baili, Marko Diego në Durrës, bënin me dije Senatin Venedikas se "Skënderbeu ishte shpartalluar keq", se "Kastrioti ishte trembur, larguar dhe fshehur nga frika e ndëshkimit". Por, në fillim të muajit shtator, kur ushtria turke e sfilitur fizikisht dhe e dërrmuar nga një kalvar i pafund kërkimesh dhe udhëtimesh pa rezultat, e bindur se Skënderbeu kishte marrë arratinë së bashku me familjen e tij, e vendosur në Albulenë, pranë Lumit Mat, në perëndim të Malit të Tumenishtit, e shkujdesur, me disiplinë tanimë të shthurur, Skënderbeu shfaqet papritur me formacione të rregullta të ushtrisë së tij dhe nën një konspiracion perfekt merr dominimin e Tumenishtit. Me kujdes e pa zhurmë, në errësirën e natës kishte ndarë ushtrinë e tij në tri formacione, në të parin qëndroi vetë, ndërsa dy formacionet e tjera i la nën komandën e Moisiut të Dibrës dhe të tretin Gjergj Stres Balsha me Pjetër Emanuelin".
"Në heshtje dhe në një maskim që nuk kishte lënë askund gjurmë, trupat shqiptare, më datën 7 Shtator 1457, në mesin e një dite më vapë përvëluese, kur ushtria osmane ishte shthurur plotësisht, pasi kishte kapur rojtet periferike turke, nën oshëtimin e trumpetave dhe kërcëllimat e armëve luftëtarët shqiptarë të organizuar në formacione dhe nën komandën e vetë Skënderbeut u lëshuan mbi trupat osmane duke bërë kërdinë… Ishte një betejë e tmerrshme - thotë Barleti. "Një befasi e llahtarshme. Rreth 20 000 u vranë, 1 500 u kapën rob, nga radhët e ushtrisë turke, ndërsa pjesa e mbetur e trupave mori arratinë. Midis robërve ishte edhe Sanxhak bej Mesidi dhe vetë Hamza Kastrioti…".