Një libër sui generis i Mimoza Hafizit - “Pika Trëndafil – Për ne dhe alienët”

( Roman shkencor)

shtë një nga botimet shkencore popullore të dala nga shtypi jav ët e fundit që do t’i përshtatej më bukur thënia e fizikanit të shquar Stephen Hawking se “Shkenca nuk i bindet vetëm arsyes, por edhe romancës dhe pasionit”. Një libër si ky nuk mund të shkruhet pa pasion, vetëm nga dëshira e profesoreshës së mekanikës kuantike, Hafizi, për ta njohur lexuesin me kërkime nga fusha e saj e studimeve. Po aq sa me arritjet e të dhënat edhe nga qendra evropiane kërkimore me të cilat ajo bashkëpunon si astrofizikane, veçanërisht në studimet e pareshtura për zbulimin e planetëve e fenomeneve të njohura e të panjohura të Universit.

Në një kohë kur, siç dëshmohet në libër, shkenca e formimit të yjeve dhe e sistemeve planetare po përjeton një revolucion jo vetëm me zbulimin e mijëra ekzoplanetëve ( planetë që ndodhen jashtë sistemit tonë diellor) ne ndjekim guximin e eksploratorëve të sotëm të qiellit në vazhdën e zbulimeve të hershme që nga koha e Aristotelit të Greqisë së vjetër, kur shumë planetë u pagëzuan me emrat që kanë edhe sot. “Të fluturojmë në qiell me guximin e Magelanit dhe Kolombit që zbuluan botë të reja”.

Është e qartë se historiku i eksplorimit të hapësirës u bë i mundur vetëm kur teknologjia u lejoi astronautëve të dilnin jashtë atmosferës së tokës. Raketat e kanë ngritur njeriun dhe shkencën në hapësirë. Që nga sputniku i parë që u rrotullua rreth tokës, njeriu i parë në kozmos nga rusët, “Programi amerikan “Apollo Space ( vitet 1963 deri 1972), Stacioni ndërkombëtar i hapësirës, ( që qëndron në orbitë nga ‘ 1998), një nga arritjet më të mëdha të teknologjisë, me ekuipazhin që punoi dhe jetoi në hapësirë, teleskopi i hapësirës Hubble (‘ 1990) me zbulimet e tij të panumërta, sonda e hapësirës Galileo që mbërriti në Jupiter ( 1995), sonda që zbriti në Mars dhe na hoqi kuriozitetin për jetën e gjallesave në planetin e kuq (‘ 2012) etj. Njohim përpjekjet e shkencëtarëve dhe studiuesve të kozmosit për arritjen e synimeve të tyre nga anë të ndryshme të botës nëpërmjet teleskopësh modernë të vendosur në vende që meritojnë statusin yjor të vëzhgimit ( Kili, La Silla dhe në disa zona të Amerikës etj.), kryesisht në ambiente të larta e pa smog dhe gazra, larg sinjaleve të qindra milionë telefonave celularë, apo komunikimeve GPS me satelitë artificialë, që janë zhurma të forta për valët delikate të ardhura nga galaksitë dhe yjet. Me teleskopët modernë, instrumente me saktësi të pashembullt, sot shihen qindra mijëra galaksi, kur dikur mendohej se gjithçka është në kozmos ndodhej brenda galaksisë sonë ( deri te Rruga e Qumështit). Po ashtu si spektrografët me saktësi të pakonkurueshme që bëjnë vazhdi- misht regjistrime të sinjaleve të ardhura nga Universi, i krijuar në një çast fillestar, përmes një procesi të quajtur Big- Bang, ose shpërthimi i madh ( shpjegohet ligji Hubble që çon në përfundimin se i gjithë Universi zgjerohet). Autorja shpjegon gjithashtu se si leximi i drejtpërdrejtë i Big- Bangut është një nga motivet e studimit të valëve gravitacionale, që janë të lidhura me Teorinë e Përgjithshme të Relativitetit të Ajnshtajnit.

Me një gjuhë të thjeshtë, në libër aktualizohet një bisedë midis dy personazhesh për të shpjeguar teorinë e nobelistit të madh mbi hapësirën dhe rrjedhjen e ndryshme të kohës në sisteme të ndryshme referimi. Teori që solli shumë diskutime dhe pikëpyetje të mëdha edhe për arsyen se ishte mbështetur mbi ekuacione shumë të komplikuara për t’u shkruar e zgjidhur. Po aq interesante është për lexuesin të njihet me shpjegimet e autores sonë për zbulimet më të fundit që tërhoqën vëmendjen e botës shkencore ( në qershor dhe në korrik 2018), zbulime të bëra nga teleskopi i Kilit, për eklipsin e diellit, që konfirmoi teorinë e Ajnshtajnit. Teori që hap shtigje të reja në shkencën moderne të astrofizikës. Për shembull, mbi të mbështetet sot kozmologjia aktuale.

Një shembull tjetër ku shkenca e astronomisë e bërë më e afërt nëpërmjet shpjegimeve dhe aktualizimeve të autores në libër është historia e krijimit dhe funksionimit të makinës hapësinore Kepler, “gjahtares së planetëve”. Vetëm para pak ditësh NASA ka deklaruar jashtë funksionit teleskopin Kepler që ishte hedhur 10 vjet më parë në hapësirë. Ashtu siç parashikohej dhe siç përshkruhet në këtë libër asaj do t’i shterej karburanti dhe do të humbte lidhjen me tokën, por se kur nuk dihej. Bota shkencore e çmonte kontributin e paçmuar të teleskopit Kepler sepse bëri zbulimin e 2681 planetëve jashtë sistemit tonë diellor, kur vetëm para një shekulli besohej se universi nuk ndryshon. Edhe ne amatorët e zbulimeve dhe zhvillimeve të reja në univers e kuptuam keqardhjen që ndjenë shkencëtarët për kalimin e tij në kozmos si “trup i lirë”, duke qenë se i kishim njohur mirë vlerat dhe kontributin që dha në kërkim të botëve aliene dhe të ekzoplanetëve, por edhe prej përshkrimit të përpjekjeve të pashembullta që u bënë për ta mbajtur në punë një kohë sa më të gjatë.

Me ndjeshmëri artistike autorja përshkruan keqardhjen e banorëve të Tokës kur panë vendin krejt periferik që zë Toka në foton e marrë nga Voyager 1 (‘ 1990). Atë kohë kur planeti ynë i parë nga miliarda kilometra larg u quajt Pale Blue Dot – Pikë e Kaltër, prej ngjyrës së oqeaneve dhe të qiellit të saj. Tekstet e librit shpesh janë ilustruar me foto, nga të cilat fotoja e Tokës e parë nga Hëna është një nga më tërheqëset, jo vetëm për cilësinë, por edhe se tregon se ç’arritje të papërfytyrueshme kanë bërë misionet për njohjen e Universit!

Sipas përshkrimeve në libër ndjekim përpjekjet e shkencëtarëve që tani janë përqendruar për të gjetur qenie të ngjashme me ne si dhe për mundësitë e jetës jashtë Tokës. Për ekzistencën e së cilës në ekzoplanetet duhet 1) të ketë terren shkëmbor dhe temperatura të jetë mes 0 dhe 100C për të pasur ujë që të jetë në gjendje të lëngët. S’është e rastit hedhja në hapësirë e Diskut të artë, ku janë regjistruar të dhëna mbi Tokën tonë dhe banorët e saj, klithma kafshësh e të qara fëmijësh etj. me shpresë që mesazhet e tij të bien në dorë të alienëve. S’e dimë në se do të arrijnë të deshifrojnë këto kumte, por një gjë duket e pamundur që në gjithë këto galaksi të pafundme të mos ketë jetë njerëzore! Po si do të jetë ajo? Me zbulimet fantastike që po ndjekim duket se kjo ëndërr e njerëzimit nuk do të jetë larg së qeni realitet, vërejnë shkencëtarët.

Në këtë rrugë që kanë ndjekur edhe shumë fizikanë të shquar për të popullarizuar zbulimet e bëra në fushën e studimit të Universit ecën dhe studiuesja Hafizi që një pjesë të librit të saj ia kushton përsiatjeve të fantazisë sidomos për ekzistencën e jetës së krijesave aliene dhe marrëdhënieve midis tyre. Nëse dikur në librat fantastiko- shkencorë pjesën më të madhe të krijimtarisë së shkrimtarit e zinte fantazia (“Mjegullnaja e Andromedës”, “Marsi, Planeti i kuq”) në librin e profesoreshës Hafizi fantazia është në funksion të studimeve shkencore. Libri ka një konceptim interesant: në një krah është