"SHTATORI 1939/ Polonia, e detyruar në luftë kundër Svastikës dhe Drapër e Çekanit"
Lufta e Dytë Botërore, lufta më e përgjakshme botërore, të cilën ka njohur ndonjëherë njerëzimi, filloi në shtator 1939 me pushtimin gjerman ( 1 shtator) dhe pak ditë më pas me atë sovjetik ( 17 shtator) të Polonisë. Polakët nuk u ndihmuan dhe për këtë arsye u mposhtën, por nuk u pushtuan. Qeveria polake dhe ushtria e saj u rindërtuan në mërgim. Në territoret polake funksionoi i ashtuquajturi shteti nëntokësor dhe Ushtria e Brendshme, që vepruan gjatë gjithë luftës. Në vitet e fundit të luftës, Polonia ra viktimë e një agresioni edhe më të madh të përshkruar si Kryengritja e Varshavës e vitit 1944. Megjithë përpjekjet e mëdha të kohës së luftës dhe humbjet masive materiale dhe njerëzore ( mbi 6 milion polakë numërohen të vdekur), Polonia nuk mund ta gëzonte plotësisht fitoren edhe pse pësoi humbjet më të mëdha njerëzore dhe materiale për frymë popullsie. Gjysma e territoreve të paraluftës u aneksuan në ish- BRSS, ndërsa pas luftës për 45 vitet e ardhshme pjesa tjetër u kontrollua totalisht nga diktatura komuniste Sovjetike.
Pas Traktatit të Versajës ( 1919) për shkak të përfitimeve të saj territoriale perëndimore, Polonia u konsiderua nga Gjermania si një "shtet parazitësh" dhe me kalimin e kohës Reich i Tretë e konsideroi atë si një hapësirë të domosdoshme për "një pushtim të planifikuar". Pas humbjes së ushtrisë bolshevike në vitin 1920, Polonia për Rusinë Sovjetike u konsiderua si një armik i shkallës së parë, një pengesë për eksportimin e revolucionit bolshevik në Perëndim. Deri në vitin 1939, të dy shtetet agresive totalitare rrethuan Poloninë me një kordon gati të mbyllur, por megjithatë Polonia nuk u dorëzua. Në verën e vitit 1939, Hitleri dhe Stalin vendosën për një aleancë ushtarake, objektivi kryesor i së cilës do të ishte ndarja e Polonisë. Pakti Ribbentrop- Molotov, i nënshkruar më 23 gusht 1939, në aneksin e tij të fshehtë vendosi për ndarjen e plotë të territorit polak midis këtyre dy aleatëve totalitare. Forcat e bashkuara të atyre fuqive totalitare kishin për qëllim ta bënin Poloninë të pafuqishme. Megjithëse përgatitjet për luftë kishin filluar prej kohësh, duhet sqaruar se potenciali i Polonisë përballë fqinjëve të saj më të fortë si ideologjikisht dhe ushtarakisht nuk mund t'i jepte asnjë shans në konfrontim të drejtpërdrejtë. Më 1 shtator, ushtria e Gjermanisë naziste sulmoi Poloninë, kurse më 17 shtator, kufiri Lindor i Polonisë u pushtua nga ushtria Sovjetike.
Polonia luftoi e vetme kundër dy fuqive totalitare dhe ishte vendi i parë, i cili i rezistoi haptas synimeve shkatërruese të Hitlerit. Britania e Madhe dhe Franca, të udhëhequr nga detyrimet ndaj Polonisë, i shpallën luftë të hapur Rajhut të Tretë tashmë në 3 shtator, por në javët e para vijuan thjesht deklarata boshe prej zyrtarëve të tyre. Duke mos pasur një mbështetje ushtarake, njësitë polake nuk mund t'i ndalnin dot sulmet e pushtuesve megjithëse treguan një trimëri të paparë. Për 35 ditë me radhë Polonia po luftonte më vete dhe me vendosmëri të plotë përballë njëkohësisht edhe dy fqinjëve totalitare - Reich- ut të Tretë dhe Bashkimi Sovjetik. Vendi ynë u mposht dhe u pushtua, por kurrë nuk u kapitullua. Polakët kurrë nuk kanë rënë dakord për okupimin. Ata krijuan një "Shtet nëntokësor" unik, i cili vepronte në fshehtësi kundër nazistëve gjerman. Për polakët lufta për liri ka qenë gjithmonë mbi jetën personale dhe të mirat materiale. Dy javë e gjysmë pas agresionit të Hitlerit, më 17 shtator, në kundërshtim me marrëveshjet e nënshkruara, Polonia u sulmua nga ushtria sovjetike. Megjithë epërsinë e forcave naziste dhe sovjetike të kombinuara, rezistenca e polakëve zgjati deri më 6 tetor, ndërsa rezistenca e përgjithshme ndaj armiqve vazhdoi deri në fund të luftës.
Duke sjellë në mendje kohën e 80 viteve më parë, ne të gjithë tashmë jemi plotësisht të vetëdijshëm se Lufta e Dytë Botërore ka sjellë viktima dhe vuajtje të panumërta për popujt e Evropës dhe botës. Me llogari të ndryshme, rreth 6 milion polakë vdiqën gjatë luftës dhe në përqindje kjo ishte humbja më e madhe midis shteteve pjesëmarrëse në luftë për frymë popullsie. Nga ata 6 milion polakë, 3 milion ishin hebrenj polakë. Duke pasur parasysh numrin e madh të qytetarëve me origjinë hebraike që jetonin asokohe në Poloninë e paraluftës që prej shumë shekujsh, Hitleri vendosi të ndërtojë kampe dhe geto në territorin e okupuar të Polonisë, siç është mes tyre edhe kampi famëkeq Aushvic- Birkenau.
Prandaj është tronditëse për polakët të dëgjojnë pretendime se Polonia është ajo që filloi Luftën e Dytë Botërore, si dhe është padrejtë të dëgjosh sot për mohimin e Holokaustit. Gabimisht disa qarqe përpiqen të vendosin një shenjë ekuacioni midis ekzekutuesit të vërtetë dhe viktimës. Faktet flasin vetë, pasi numri i viktimave polake ishte plot 6 milion. Mund të jetë interesante për publikun të dihet fakti se kishte 35 milion banorë në Poloni para shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, ndërsa pas përfundimit të tij mbijetuan vetëm 23 milion njerëz brenda kufijve të vendit ( 6 milion humbën jetën kurse 6 milion të tjerë polakë u shpërndanë nëpër botë).
HUMBJE TË PAKOMPENSUARA
Lufta e Dytë Botërore, e cila nisi me tërbim përmes Polonisë nga shtatori 1939 deri më 1945, përbën katastrofë në çdo aspekt sepse shkatërroi vendin, njerëzit dhe elitat e tij, zhvendosi kufijtë, pjesërisht në një rajon të ri, i cili ishte gjithashtu po një zonë e shkatërruar, solli vdekje dhe dhimbje pothuajse në çdo familje polake dhe solli edhe gati shfarosjen e hebrenjve polakë. Ajo shkatërroi marrëdhëniet midis polakëve dhe popujve fqinj, e ktheu bashkëjetesën në armiqësi dhe më pas imponoi komunizmin për plot 45 vjet. Pas luftës, Polonia i ndjeu shumë këto humbje të jashtëzakonshme: duhet të sqarojmë se humbi mbi 30% të popullsisë - vetëm nga viti 1978 polakët arritën të arrijnë nivelin e paraluftës me 35 milion banorë, për më tepër në strukturën sociale të popullsisë humbi mbi 60% të avokatëve, 40% të mjekëve, 30% të shkencëtarëve dhe 30% të priftërinjve, që u vranë ose u eliminuan gjatë luftës së pabarabartë. Më shumë se 40% e pasurive kombëtare të vendeve u shkatërruan, qytetet u shkatërruan - disa si kryeqyteti Varshava plotësisht, e ndërsa 20% e territorit të paraluftës humbi.
Ndërsa pasojat e Konferencës së Potsdam do të shiheshin te territori i sotëm i Polonisë që është tkurrur me rreth 80 mijë km2 në krahasim me zonën e paraluftës ( kjo është pothuajse 3 herë territori i Shqipërisë së sotme). Është e vështirë të thuhet saktësisht se sa qytetarë polakë mbetën në Lindje. Dihet, sidoqoftë, se një masakër e intelektualëve polakë dhe e oficerëve të shquar ndodhi në pyllin Katyn në 1940. Mbi 20 mijë oficerë dhe të Burgosur të Luftës u asgjësuan nga NKVD Sovjetike me urdhër të drejtpërdrejtë të Stalinit. Dhjetëra mijëra polakë u zhvendosën nga regjimi Sovjetik prej territoreve polake të para luftës në Kazakistan, Siberi dhe pjesë të tjera të BRSS- së. Disa u bënë pjesë e forcave të para të armatosura polake në territorin e Bashkimit Sovjetik të krijuar në vitin 1941 ( vitin që filloi lufta gjermano- sovjetike), të cilat e lanë BRSS- në përmes Lindjes së Mesme për të shkuar e luftuar në frontin Perëndimor. Numri i polakëve në BRSS ishte aq masiv sa që lejoi madje edhe formimin e një ushtrie të dytë polake - këtë herë me bazë komuniste, e cila shoqëroi Sovjetikët në rrugën e tyre për në Berlin në vitin 1944 dhe shërbeu si bazë për formimin e Ushtrisë Popullore Polake pasi Polonia u vendos nën sferën e ndikimit Sovjetik.
Nuk mund të harrojmë të përmendim Kryengritjen e Varshavës - qëndresa më e madhe e armatosur në Evropën e pushtuar gjermane dhe lufta e fundit për pavarësinë e plotë të Polonisë. Nën komandën e Ushtrisë vendase "nëntokësore" kryengritja filloi më 1 gusht 1944 dhe zgjati 63 plot ditë. Kryengritësit dëshmuan gjatë atyre ditëve se liria e tyre ishte e pavlefshme para lirisë së Atdheut. Ministri i Brendshëm i Reich, Heinrich Himmler, raportoi më 21 Shtator se "kjo ishte beteja më e ashpër që ne kemi zhvilluar që nga fillimi i