"Bombat e para shkatërruan gjithçka", ' DW': Si nisi Lufta e Dytë Botërore
... e parë të Luftës së Dytë Botërore. "Nga gjumi më zgjuan sirenat e alarmit. Në fillim nuk e dija, se çfarë po ndodhte. U ngrita nga shtrati dhe i pashë prindërit në ballkon. Nëna i tha babait, se ndoshta është një test alarmi. Edhe babai mendonte kështu dhe ishte i habitur, që kjo bëhej në orët e para të mëngjesit", rrëfen Jan Tyszler, lindur në vitin 1933 në bisedë me "Deutsche Welle"- n. Në të vërtetë ranë bombat në Vielun - bombat e para të Luftës së Dytë Botërore.
NJË SULM I PAPRITUR
Jan Tyszler kujton se që në fund të gushtit 1939 "lufta ndjehej në ajër" dhe se gjithmonë flitej për të. Por, askush nuk e kishte menduar se qyteti i tij, Vielun, do të bëhej objekt sulmi i aviacionit ushtarak gjerman. Vielun, më shumë se 200 kilometra në jugperëndim të Varshavës është sot një qytet i qarkut. Në vitin 1939 ai ndodhej vetëm 20 kilometra larg kufirit gjerman. Nga ana strategjike nuk kishte asnjë rëndësi. Ky qytet nuk ishte as pikëlidhje rrugësh, nuk kishte urë që duhej mbrojtur. Për këtë arsye ishin stacionuar shumë pak ushtarë polakë.
KRIMET E PARA TË LUFTËS
"Që me bombat e para ne shkuam shpejt në ofiçinën në anë të shtëpisë, ku babai punonte si mekanik. Aty qëndruam në gropën mbi të cilën kalonin makinat për kontroll. Dridheshim nga frika. Pasdite ishim të vetmit me shtëpinë ende të parrënuar. Të gjitha ndërtesat ishin shkatërruar". Familja e Jan Tyszlerit, si shumë familje të tjera e braktisi qytetin po atë ditë. Kur Vehrmahti hyri në qytet, gjeti vetëm disa qindra banorë. Sulmi kundër Vielinut me 87 bombardues u urdhërua nga Wolfram von Richthofen. Në prill 1937 ai ishte kreu i shtabit të Legjonit Condor, përgjegjës për shkatërrimin e qytetit bask Guernica, ku mijëra civilë humbën jetën. Taktikën e atëhershme të luftës me bombardime në stil të gjerë, një taktikë që pranonte edhe çmimin e vrasjes së civilëve si pjesë e luftës, von Richthofen mund ta ritestonte në Vielun. Pa humbje për vete, sepse nuk llogaritej me rezistencë të qytetit ende në gjumë e ku kishte shumë pak forca ushtarake. Bombardimi i Vielunit shënoi krimin e parë të Luftës së Dytë Botërore. Në disa sulme ajrore nga ora 4: 35 e mëngjesit deri në orën 14: 00 pasdite qyteti u shkatërrua 70%.
PROVOKIME PARA LUFTËS
Sulmit ndaj Polonisë i paraprinë disa aksione të trilluara, me të cilën makineria e propagandës së Rajhut të III kërkonte të justifikonte sulmin. Një nga provokimet më të njohura ishte sulmi kundër transmetuesit gjerman, Glajvitc ( Gleiwitz) në afërsi të kufirit polak. Në pasditen e 31 gushtit 1939, disa anëtarë të SS- ve erdhën në civil, por të armatosur për të transmetuar prej aty thirrjen për gjoja kryengritjen e polakëve që jetonin në Rajhun e III. Disa media të tjera gjermane raportuan për rebelët polakë në tokën gjermane, që me gjasë merrnin mbështetje edhe nga ushtria polake. Kështu, Hitleri duke inskenuar gjermanët si viktima, përpiqej të mobilizonte ushtarët e tij.
SULMI NË VESTERPLATE
Dhjetë minuta pas sulmit në Vielun pasoi bombardimi i Vesterplate, në afërsi të Gdanskut. Në këtë qytet gjermanët dhe polakët kishin një marrëdhënie të tensionuar. Gdansku i banuar kryesisht nga gjermanë, në Marrëveshjen e Versajës pas Luftës së Parë Botërore u deklarua qytet i lirë, jo më nën kontrollin e Rajhut. Porti, dogana dhe hekurudha ndodheshin në administrimin polak dhe pranë Balltikut, Polonia kishte stacionuar kazerma ushtarake dhe ushtrinë. Më 1 shtator 1939, gjermanët sulmuan kazermën me municion. Sulmet kundër Gdanskut zgjatën afër një javë. Në një kohë që viktimat nga pala gjermane llogariten afër 3.400 vetë, nga pala polake flitet për 15 të vrarë. Në Poloni mbrojtja e Vesterplate para fuqisë së padiskutueshme ushtarake gjermane shihet si simboli i heroizmit polak. Prej dekadash fëmijët polakë mësojnë se oficerët gjermanë kanë përshëndetur ushtarët polakë në nderim të luftës së tyre të guximshme, kur ata duhej të largoheshin të kapitulluar.
KUJTESA PËR VIELUNIN
Gdansk dhe Vesterplatte shihen ende sot si simbole të fillimit të luftës. Në jubiletë përkujtimorë qeverisja e partisë ' PiS' nuk harron të zbatojë politikat e saj aktuale. Që këtë vit si presidenti polak, ashtu edhe qeveria nuk udhëtojnë në Gdansk në orët e para të mëngjesit, por në Vielun, ku për herë të parë është ftuar edhe presidenti gjerman, Steinmeier nuk është rezultat i ndonjë zbulimi të ri historisë. Gdansk është një nga bastionet e fundit të opozitës në Poloni, ceremonitë përkujtimore aty përcaktohen shumë nga zërat e opozitës polake. Vesterplate është po ashtu një temë grindjeje mes ' PiS' dhe opozitës liberale, që kryeson bashkinë. Kjo sepse ' PiS' pjesën historike e ka integruar në Muzuen e Gdanskut për Luftën e Dytë Botërore, e me këtë e ka kthyer në instrument të luftës së saj për ndërgjegjen historike të polakëve. "Me siguri është më e lehtë të flasësh për ceremonitë përkujtimore me dikë, që është më i hapur ndaj qendrave të pushtetit në Poloni, se me persona që janë më pak të afruar", tha zëdhënësi i presidentit në pranverën e këtij viti, kur u mor vendimi që hapja e ceremonive përkujtimore të zhvendosej në Vielun. Me këtë, ai indirekt përmend edhe atmosferën në qytetin Gdansk. Qytetarët aty janë ende nën shok pas vrasjes së kryetarit të bashkisë, Pavel Adamovicz. Çdo vit në orët e para të mëngjesit të 1 shtatorit qytetarët e Vielunit zgjohen nga sirenat e alarmit, që kujtojnë sulmin e Gjermanisë naziste para 80 vjetësh. Jan Tyszler që ishte atëherë 6 vjeç, vjen çdo vit në Vielun. "Dëshira ime është që gjithmonë të dëgjojmë sirenat simbolike dhe kurrë më të vërtetat", thotë 86vjeçari. Vizitën e presidentit gjerman, Steinmeier në Vielun, ai e sheh si një gjest që duhej bërë prej kohësh.
POLONIA SHËNON 80VJETORIN E FILLIMIT TË LUFTËS SË DYTË BOTËRORE
Kancelarja gjermane, Angela Merkel dhe Zëvendëspresidenti i SHBA- ve, Mike Pence, iu bashkuan udhëheqësve polakë për të përkujtuar 80- vjetorin e fillimit të Luftës së Dytë Botërore në Poloni, ku konflikti i kaluar është ende një çështje e ndjeshme politike. Pak vende panë vdekje dhe shkatërrim në përmasat e Polonisë, e cila humbi një të pestën e popullsisë, përfshirë shumicën dërrmuese të 3 milionë qytetarëve të saj hebrenj. Pas luftës, kryeqyteti i saj i shkatërruar Varshava u desh të ngrihej përsëri nga gërmadhat dhe Polonia mbeti nën sundimin sovjetik deri në vitin 1989. Ceremonitë filluan në qytetin e vogël Wielun, ku nisën bombardimet e para të luftës, më 1 shtator 1939. Disa politikanë polakë kanë kërkuar dëmshpërblime lufte nga Gjermania, një nga partnerët më të mëdhenj tregtarë të Polonisë. Berlini thotë se të gjitha pretendimet financiare që lidhen me Luftën e Dytë Botërore janë zgjidhur. Presidenti Trump e anuloi vizitën e planifikuar në Poloni, sepse siç tha, i duhej të qëndronte në SHBA për shkak të uraganit që po afron. Qeveria e tanishme polake shihet si një ndër aleatet më të ngushta të Uashingtonit në Evropë. Presidenti Trump ka thënë se do ta realizojë vizitën një herë tjetër në të ardhmen e afërt.