Për “qytetërimin islam”
bësorë të çdo qytetërimi në të kaluarën dhe sot, elementët bazë mbi të cilët vendoset dhe tërësia e atyre fenomeneve shoqërore ( kulturorë, shkencorë, fetarë, moralë, estetikë e tjerë) që plotësojnë konceptin në fjalë.
Në suazën e ketij konceptimi mjaft të plotë dhe modern të dhenë për qytetërimin Sami Frashëri arrin të vlerësojë drejt jo vetëm qytetërimin grek dhe atë europian, por dhe qytetërime të tjera të lashta, të cilët çuan në qytetërimin modern. Ai u kundërvihej koncepteve sempliste mbi zhvillimin historik të qytetërimeve botërore, duke e ngushtuar spektrin e tyre vetëm në qytetërimin grek dhe atë europian. Sipas Samiut, deri para lindjes së qytetërimit grek shumë popuj si haldejasit, asirianët, hindianët, egjyptianët e të tjerë kanë dhënë ndihmesën e vet të vyer në zhvillimin e kulturës botërore, pra, dhe të qytetërimit, në përgjithësi.
Sami Frashëri në trajtimin e vet sqaron dhe drejtësinë e përdorimit të termit “qytetërim islam” në vend të termit “qytetërim arab”, çka nuk është pa interes edhe për sot. Në zhvillimin e këtij qytetërimi dhanë ndihmesën e vet edhe mjaft përfaqësues të popujve jo arabë, të cilët kishin përqafuar fenë myslimane. Gjuhë shkence për të gjithë këta dijetarë ishte dhe mbeti për shumë kohë gjuha arabe. Për Samiun kjo nuk ishte përcaktuese përsa i takonte emërtimit të kulturës në fjalë. Ai kujton me këtë rast që përfaqësues të shquar të kësaj kulture si Ibn Sina ( Avicene) ishte persian, al- Farabi ishte turk, pra nuk qenë arabë, e shumë të tjerë si këta.