Problematikat në universitete, Edmond Çata: Korrupsion e kurikula të vjedhura

Eksperti i arsimit: Auditorët mbeten në nivelin e dërrasës së zezë dhe shkumësit "Studentët kanë si lektorë personat që i denoncuan për ngacmim seksual"

Cilësia e stafit aka demik, kurrikulat e vjedhura apo të pandryshuara për vite me radhë si dhe mungesa e praktikave e laboratorëve janë disa nga problematikat kryesore që shqetësojnë studentët shqiptarë. Eksperti i arsimit, dr. Edmond Çata, në një intervistë për "Gazeta Shqiptare| flet për shqetësimet kryesore që hasin mijëra të rinj deri në audiotore, përfshirë këtu edhe korrupsionin nga ana e pedagogëve apo favoret seksuale në këmbim të notës. Sipas ekspertit, pa bërë një vlerësim të cilësisë së atyre që pretendojnë se përfaqësojnë dhe i japin jetë përditë universitetit si institucion, nuk mund të pretendohet të ndodhë ndonjë ndryshim apo përmirësim i situatës në universitetet shqiptare.

Cilat janë disa nga problematikat kryesore të studentëve shqiptarë?

Personalisht mendoj se studenti shqiptar përballet në universitetet shqiptare jo vetëm me koston e studimeve, cilësinë e infrastrukturës dhe shërbimeve, përfaqësimin, politikat dhe praktikat institucionale, por para së gjithash me cilësinë e stafit akademik dhe të mësimdhënies, përmbajtjen dhe kulturën problematike në marrëdhëniet me pedagogët dhe drejtuesit. Sot ata vazhdojnë të kenë në përballë në auditorë të njëjtët persona për të cilët ngritën zërin dhe i demaskuan ose si predatorë seksualë, ose si të paaftë akademikisht për të qenë pedagogë të tyre, ose si të korruptuar që ju kërkojnë para në këmbim të notës kaluese, ose të infektuar në mënyrë të pashërueshme nga virusi i nepotizimit, klientelizmit politik, abuzuesit dhe hajdutit financiar. Deri më sot, nuk ka asnjë masë, asnjë të ndëshkuar, asnjë ndryshim.

Shpeshherë studentët ankohen për kushte të këqija në konvikte, në një kohë që instancat përgjegjëse publikojnë lajme mbi rikonstruktimin e tyre. Si e vlerësoni këtë?

Suvatimi ose ribojatisja e godinave ekzistuese është gjëja më e lehtë për tu bërë. Edhe nëse pas 5 vjetësh suvaja e re bie, dhe boja zverdhet, qeveria e ditës i fut përsëri një "rinovim". Por veprime të tilla nuk sjellin ndryshime rrënjësore. Sfida e vërtetë mbetet ideja e "kampusit universitar" sepse materializimi i saj mund tu jepte zgjidhje problemeve të vjetra me konviktet, godinat, bibliotekën, infrastrukturën, rrugët, apo ambientet universitare. Është firmosur një urdhër për ngritjen e grupit të punës për korpusin universitar të Tiranës, por deri tani, nuk ka asnjë prononcim publik ku mendohet të ndërtohej kampi universitar dhe nuk besoj se do të kemi ndonjë propozim konkret.

A ka parregullsi në botime apo dhe përkthime bruto të pashqipëruara që janë pjesë e kurrikulave në universitete?

Kurrikulat janë një nga treguesit e profesionalizmit të stafi akademik, sa e njohin hartuesit nga ana akademike një fushë specifike, dhe si e adoptojnë informacionin në kontekstin e arsimimit në Shqipëri. Problemet me kurrikulat tona janë dy: në raport me studentin, dhe në raport me qeverinë. Në raport me studentin, problemi i kurrrikulave është njëllojshmëria e tyre. Kurrikulat nga një universitet në tjetrin nuk ndryshojnë pavarësisht cilësisë së studentit dhe institucionit. Kjo sepse hartuesit e kurrikulave të një institucioni thjesht adoptojnë kurrikulën e një institucioni tjetër. Në raport me qeverinë, problemi i kurrikulave është ngurtësia e përmbajtjes ose mosndryshimi i tyre. Qeveria, duke luajtur rolin e "lojtarit" që di dhe vendos ajo çfarë është e mire dhe jo për universitetet, çfarë iu duhet lejuar ose jo universiteteve të bëjnë, iu ka vënë limite universiteteve në raport me përmbajtjen dhe ndryshimin e tyre. Shpesh hartuesit e tyre, për të fshehur edhe amatorizmin, ose hajdutësinë e tyre, e justifikojnë problemet me cilësinë e kurrikulave të tyre me mbikëqyrjen që qeveria iu bën universiteteve qoftë për përmbajtjen, qoftë ndryshimin e kurrikulave.

Sa praktika bëjnë studentët shqiptarë? A ka laboratorë, dhe a ofrohen kushtet e përshtatshme për të realizuar mësimin?

Sa i aftë do të rezultojë një student supozohet se varet nga shkalla e praktikimit të aftësive në jetën reale - në një njësi shëndetësore, zyrë juridike, shërbime administrative apo kontekste të tjera. Por sado kështu, aftësimi nis nga auditori dhe infrastruktura e brendshme që përfshin që nga laboratorët e deri tek zyra të tjera të natyrave të ndryshme. Auditorët tona përgjithësisht mbeten në nivelin e dërrasës së zezë dhe shkumësit. Teknologjia e komunikimit shpesh është difektoze dhe jo e rehatshme në përdorim. Laboratorët vazhdojnë të reflektojnë nivelin dhe cilësinë e investimeve ndërsa praktikat e studentëve reflektojnë problemet me mendësinë dhe funksionimin e tregjeve në Shqipëri, të cilat nuk funksionojnë mbi bazën e konkurrencës, ofertëkërkesës, vlerësimit të aftësive, stimulimit të më të aftit por mbi parime të tjera.

Sa ekziston korrupsioni në IAL- të publike? A janë evidentuar raste ku pedagogët kërkojnë edhe favore seksuale në këmbim të notës?

Rasti më i fundit në Universitetin e Elbasanit tregon prezencën në marrëdhëniet student- pedagog të problemeve të natyrës seksuale apo korruptive. Por më e rëndësishme se "gjetja" se paskemi situata të tilla, është identifikimi i shkaqeve të tyre dhe ç'bëjnë universitetet për tu përballur me to. Kemi parë drejtuesit e universiteteve të reagojnë kur rastet janë bërë publike por nuk dimë nëse universitetet kryejnë studime të brendshme për të njohur shkaqet që çojnë në marrëdhënie të deformuara student- pedagog. Universitetet tona, të vogla apo të mëdha, publike apo private shfaqen problematikë pasi pak prej tyre, për të mos thënë asnjëri, nuk shpenzon para për të njohur vetveten, për të "dokumentuar" të djeshmen, për ta ravijëzuar të ardhmen mbi informacion dhe të dhëna të dokumentuara!

Shumë programe studimi në IAL- të publike në rrethe po mbyllen. Ju si

PROBLEMATIKAT

Studenti shqiptar përballet në universitetet shqiptare jo vetëm me koston e studimeve, cilësinë e infrastrukturës dhe shërbimeve, përfaqësimin, politikat dhe praktikat institucionale, por para së gjithash me cilësinë e stafit akademik dhe të mësimdhënies, përmbajtjen dhe kulturën problematike në marrëdhëniet me pedagogët dhe drejtuesit.

ekspert arsimi, si e vlerësoni rritjen e mesatares së pranimit në universitete? A ndikoi negativisht dhe solli si pasojë zbrazjen e universiteteve?

Unë besoj se sistemi i universiteteve publike ka nevojë për një ristrukturim. Në Shqipëri universitetet në vend të karakterizohen nga një mision specifik dublojnë njëritjetrin. Personalisht nuk më shqetëson aspak fakti nëse degë të caktuar në një universitet mbyllen se nuk ka studentë. Shpjegimi më i thjeshtë mund të gjendej tek kombinimi i dy realiteteve: i cilësisë së dobët të asaj që ofron universiteti, dhe i zgjedhjes racionale që bën studenti duke kërkuar një ofertë më të mirë diku gjetkë. Universitetet publike kanë nevojë të vihen në konkurrencë, në mënyrë që ose të ofrojnë diçka më të mirë, më cilësore, ose të dalin jashtë tregut. Deri tani kjo nuk ka ndodhur, sepse të gjithë universitetet publike financohen në masën më të madhe nga paratë e taksapaguesve dhe kësisoj nuk e vrasin edhe aq shumë mendjen nëse janë apo jo cilësore, si dhe sa cilësore janë ato çfarë ofrojnë. Nga ana tjetër unë nuk besoj se rritja e mesatares ka boshatisur auditorët. Problemi me universitetet tona është se mesatarja ka vlerë dhe e gjithë lufta bëhet vetëm "për t'u futur" në universitet. Me t'u futur në universitet historia e "mesatares" si instrument mbaron. Në universitetet shqiptare, të gjithë ata që hyjnë, që të gjithë mbarojnë universitetin dhe marrin diplomë. Dhe ndoshta pikërisht pse ndodh kështu, pa edhe diplomat e universiteteve shqiptare janë aq problematike!

Sa autonome janë IALtë shqiptare?

Kam dëgjuar shumë herë, nga shumë vetë, të flitet për "autonomi" apo "pavarësi" të universitetit apo cenim të saj. Në vështrimin tim asnjë universitet në Shqipëri nuk ka as pavarësi, as autonomi. Sepse esenca e autonomisë ka të bëjë me faktin kush është autoriteti që ka fjalën e fundit në vendim- marrje. Në Shqipëri, fjala e fundit në vendim- marrje ka qenë dhe vazhdon të mbetet me Ministrinë e Arsimit. Qe do të thotë se qeveria dhe universitetet nuk i karakterizon statusi i barazisë në raport më njëri- tjetrin por ai i varësisë. Që në momentin kur universiteti dhe titullarët e tyre iu duhet të "konsultohen" në rastin më të mirë apo "presin urdhrin" në rastin më të keq nga ministria, nuk mund të flitet për autonomi, por për marrëdhënie varësore.

Cilat janë zgjidhjet që propozoni për përmirësimin e situatës në universitetet shqiptare?

Unë besoj se universiteti duhet të merret me vetveten duke bërë këtë gjë së pari, me cilësinë e stafit akademik dhe përmbajtjen dhe cilësinë e proceseve dhe praktikave akademike që praktikon. Pa bërë një vlerësim dhe catharsis të cilësisë së atyre që pretendojnë se përfaqësojnë dhe i japin jetë përditë universitetit si institucion, nuk mund të pretendohet të ndodhë ndonjë ndryshim apo përmirësim i situatës në universitetet shqiptare. Siç kanë kaluar 25 vjet pa ndryshim thelbësor që nga koha kur unë isha student, ashtu mund të kalojnë përsëri edhe 25 vite të tjera pa ndryshime thelbësore, me po të njëjtët njerëz, praktika, mendësi, rezultate!

Auditorët tanë përgjithësisht mbeten në

nivelin e dërrasës së zezë dhe shkumësit. Teknologjia e komunikimit shpesh është defektoze dhe jo e

rehatshme në përdorim.

Eksperti i arsimit, dr. Edmond Çata