Kadastrën nuk e lejon ligji për kontrolle teknike, inxh. Baballëku: Duhet ndryshuar ligji
"Kolaudim" objekteve 50- vjeçare edhe në rrethana pa tërmet
Procesi i legalizimit të ndërtimit të pa leje, si pas ligjit nuk i jep ndërtesës "certifikatën e sigurisë" për qëndrueshmërinë e objektit. Për të sjellë objektet e ndërtuara pa leje në kushtet e duhura teknike duhet të ndryshohet ligji. Ky është rekomandimi i profesorit të Inxhinierisë së Ndërtimit, Markel Baballëku, dhe ekspert i inxhinierisë sizmike” i cili në një intervistë për "Gazetën Shqiptare" thotë se ndonjë ndërhyrje në objekt, pasi është bërë projekti është e gabuar. Në lidhje me sigurinë që kanë shtesat, anësore ose në kate nuk justifikohen teknikisht. Ndërsa për ndërtesat që kanë shërbyer për 50 vjet ( ose janë pranë shërbimit 50- vjeçar) inxhinier Baballëku thotë se duhet kërkuar vlerësimi i thelluar i gjen- djes së ndërtesës, jo vetëm në situatë pastërmetore, por edhe në rrethana pa tërmet.
Ndërtimet informale të legalizuara deri më sot, a janë kontrolluar nga ana strukturore? Nëse jo, kush e ka përgjegjësinë për këtë gjë?
Referuar ligjit të legalizimit dhe urbanizimit, më konkretisht nenit 47, në shumicën e rasteve përgjegjësia mbetet tek i zoti i ndërtesës. Më saktë, përgjegjësia i mbetet padijes dhe fundi i kësaj historie dihet më pas, përgjegjësia jetime! Në praktikë, kushdo që ka bërë një ndërtim vetëm me "usta ndërtimi", më pas, mbështetur në paqartësitë ligjore, gjen edhe një inxhinier që, sipas meje, firmos një dokument në vija të përgjithshme dhe pa kryer vlerësime reale të aftësisë mbajtëse strukturore. Aktekspertiza kërkohet vetëm për ndërtesat mbi 4 kate, por unë dyshoj se edhe në këto raste, ajo nuk është e duhur, pasi në dijeninë time, ndër të tjera, ne nuk kemi një procedurë të mirëcaktuar teknikoligjore për vlerësimin e aftësisë mbajtëse të ndërtesave ekzistuese. Ndjekur kjo udhë, përgjegjësinë në fund, dorë pas dore e merr shteti, i cili legalizon pa e ditur saktësisht gjendjen strukturore të ndërtesës. Edhe në universitet e trajtojmë këtë çështje herë pas here, pasi ky është një shqetësim në shkallë të madhe dhe stoku i ndërtesave pa dokumentacion real ( ndërtuar pa kushte teknike) përveçse rrit riskun e përdoruesve të tyre, ka edhe ndikim të drejtpërdrejtë social- ekonomik. Psh., ndërtesat e ndërtuara pa rregulla teknike në zona turistike e më pas të legalizuara ndikojnë mjaft edhe në ekonomi. Edhe studentët, disa prej tyre punonjës në zyrat e legalizimit, në diplomat e tyre kanë kryer studime me vlerë, të cilat nxjerrin rezultate shqetësuese mbi cilësinë e ndërtesave të legalizuara. Numri i ndërtesave që janë të legalizuara është shumë i madh. Në rrethanat e sotme pas- tërmet, ato që nuk janë dëmtuar apo janë dëmtuar pak në zonën e tërmetit, nga njëra anë kanë kaluar një provë, por nga ana tjetër për shkak të mospasjes së një dosjeje teknike për to, pasiguria mbetet. I njëjti shqetësim vlen edhe për ndërtesat e legalizuara në zona të paprekura nga ky tërmet.
A ka zgjidhje?
Autoritetet përgjegjëse shtetërore mund të ndihmojnë mjaft në këtë pikë. Mund të hartohen procedura të tipizuara, pra metodologji me ndërhyrje përmirësuese të tipizuara ( mjaft ndërtesa nga stoku i të legalizuarave janë të ngjashme). Duke pranuar një aftësi mbajtëse minimale për ndërtesat e legalizuara, nëse për to nuk provohet e kundërta, ndërhyrjet përmirësuese mund t'u ofrohen të zotëve të ndërtesave për t'i zbatuar me kushte lehtësuese. E njoh procedurën e tipizuar, jam marrë me vlerësimin e aftësisë mbajtëse sizmike të shkollat- tip të ndërtuara nga vitet ' 55 deri në ' 85 kudo në Shqipëri dhe mendoj se ka vlerë domethënëse në rrethanat e sotme pas- tërmetore. Me një studim të thelluar mund të kryesh ndërhyrje përmirësuese njëherësh në shumë ndërtesa. Ndryshe, në rast se do të hyjmë në një procedurë të përpiktë, për çdo ndërtesë do të kërkohej certifikim përmes një vlerësimi të thelluar strukturor dhe projekt riaftësues, nëse ky i fundit do nevojitej. Pra, vërtetim që gjendja strukturore e ndërtesës është në përputhje me kërkesat e kushteve teknike. Por kjo procedurë për ndërtesat e legalizuara do të kërkonte studime dhe prova inxhinierike gjithëpërfshirëse, pra më tepër mund, punë, kohë dhe lekë se për ato që janë ndërtuar me dokumente të mirëfillta projektimi dhe zbatimi. Në çastin që një certifikim sipas njërës prej mënyrave të mësipërme kryhet, atëherë fitohet një pasuri e sigurt e me vlerë në tregun e pasurive të paluajtshme.
Procesi i legalizimit është i mbështetur mbi vetëdeklarimin, punonjësit e ALUIZNI- t kryejnë në terren vetëm verifikimin e sipërfaqes, pasi plotësohen të gjitha dokumentet dhe procedurat merret tapia. Në këtë rast merret dokumenti i pronësisë, por jo siguria sa do qëndrojë në këmbë shtë
STANDARDE TË REJA
"Unë kështu e shikoj njërën prej zgjidhjeve për të vendosur standarde e për rrjedhojë, rritjen e besimit në tregun e pronave të paluajtshme. Kuptohet që raste përjashtimore mund të ketë, atëherë kur provohet nga grupet e inxhinierëve që ndërtesa mund të qëndrojë, por edhe kështu mëdyshja mbetet. Shtesat e ndërtesave nuk kanë filluar pas ' 90- ës, disa prej tyre janë bërë para ' 90".
pia. Çfarë duhet bërë që personat që marrin tapinë në të ardhmen apo e kanë marrë ndërkohë, të marrin edhe sigurinë se ky ndërtim qëndron?
Situata e ndërtimeve me proces legalizimi sot përkthehet ose në kosto publike, ose në kosto e drejtpërdrejtë e personave që kanë ndërtuar dhe kanë marrë vetë për- gjegjësinë për sigurinë e ndërtimit. Ligji mund dhe duhet të përmirësohet. Kush aplikon për legalizim ndërtese, duhet ta certifikojë gjendjen strukturore të saj përmes procedurës së përmendur pak më sipër. Po kështu edhe kontrolli, përmes përgjegjësisë së dyfishtë, ose përmes enteve publike të specializuara mund të rregullohet me ligj. Në këtë pikë ne kthehemi në problem real, sepse të gjithë në raste emergjencash thonë që qeveria duhet të marrë përsipër kompensimin, këtu ka një përplasje dhe në këtë rast duhet gjetur një zgjidhje, sepse për këto ndërtesa që nuk kanë dokument projektimi apo ndërtimi, problemi kthehet shumë më i madh. Kjo është një mundësi reale që të gjitha rastet të qartësohen dhe në rrethana të ngjashme të gjendemi sa më pak në të ardhmen i mirë që të gjitha rastet duhen qartësuar që të mos ndodhin më. Çfarë mund të bëhet? Së pari, sipas nenit 27 të ligjit për legalizimin, urbanizimin dhe integrimin e ndërtimeve pa leje, i zoti i ndërtesës përmes vetëdeklarimit, merr përsipër pasojat nga fatkeqësitë natyrore. Procedura e sipërpërmendur për vlerësimin e thelluar për secilën ndërtesë më vetë është një procedurë shumë e mirë për certifikimin e objektit, por zgjat dhe ka kosto, e cila vetëm për provat inxhinierike mund të shkojë sa vlera e projektit. Por në fund të këtij procesi, certifikimi i jep vlerë pasurisë. Në të kundërt, nëse nuk ndërhyhet siç duhet, ose ato bëhen pa kontroll, pakkush do të afrohet për blerje, marrje me qira apo për turizëm. Ndonëse është e kuptueshme "kishim harruar se binte tërmet", mendoj se ende nuk janë kuptuar pasojat e tërmetit. Nëse ndërhyhet si duhet, zbutja e pasojave do të kërkojë kohën e vet dhe me kosto normale, nëse jo, pasojat do të shtrihen në shumë vite dhe me kosto mjaft të lartë.
Për ndërtimet mbi 4 kate që nuk kanë një projekt inxhinierik, si mund të zgjidhet ky problem?
Së pari, të analizohet aktekspertiza e tyre ( gjendet në dosje, pasi është kërkesë e ligjit). Nëse akt- ekspertiza është e vërtetë dhe fakton plotësisht cilësinë e strukturës, mund të kërkohet vetëm një kontroll përmes provave inxhinierike të kufizuara. Nëse akt- ekspertiza nuk fakton cilësinë e strukturës, përveç përgjegjësive profesionale dhe teknike të hartuesve, duhet kryer procedura e përpiktë, pra vlerësimi i thelluar dhe më tej vendimmarrja, bazuar në rezultatet të vlerësimit: a-) nuk ka nevojë për ndërhyrje ( është ndërtuar sipas kushteve teknike), b) kërkon riaftë- sim, c-) rindërtim. Ndonëse kjo procedurë zgjat, për ndërtesat mbi 4 kate dhe pa projekt, unë nuk shoh zgjidhje tjetër, nëse duhet që ato të qëndrojnë aty ku janë. Procedura e tipizuar mendoj se nuk vlen, ose mund të vlejë në pak raste për ndërtesat mbi 4 kate.
Po shtesat lart dhe shtesat anësore sa të rrezikuara janë?
Kjo që do të shpreh, mund të jetë zgjidhje radikale, por do të tregonim një kthim në ligjzbatueshmëri. Shtesat përgjithësisht nuk justifikohen. Me projekt, unë si projektues dhe shumë të tjerë si unë mund të gjejmë argumente dhe interpretime të holla që vërtetojmë se kjo ndërtesë mund ta mbajë edhe një shtesë apo të moscenohet nga ndonjë ndërhyrje, por kjo krijon paradoks me projektin fillestar. Psh., në projektin fillestar, projektuesi ka shënuar se tarraca e ndërtesës 5katëshe është e pashfrytëzueshme, pra nuk mund të vendosim ngarkesë tjetër mbi katin e pestë. Si mundet që pas një periudhe kohe, një inxhinier tjetër të thotë/ justifikojë se ndërtesa e mban edhe një kat të gjashtë, pa kryer ndërhyrje përforcuese? Nuk qëndron si argument. Për më tepër, me kalimin e viteve ndërtesat amortizohen dhe logjike do të ishte lehtësimi dhe jo rëndimi i tyre.
Po flasim për raste kur pallati është përfunduar sipas projektit dhe vite më vonë janë bërë shtesa lart dhe anash?
Në kuadrin e veprimtarive të drejtpërdrejta apo mbështetëse për rindërtim në zonat e dëmtuara nga tërmeti mendoj se në vend që të prishen me ngut, ato ndërtesa të dëmtuara nga tërmeti që mund të riaftësohen, vëmendja fillimisht mund të drejtohet te shtesat apo ndërhyrjet e tjera dëmtuese të ndërtimeve fillestare. Edhe në ndërtesat e padëmtuara, në periudhën pastërmetore, bie vlera ekonomike e një prone në katet e sipërme të një banese shumëkatëshe me muraturë mbajtëse, kur në katin përdhe janë bërë hapje të pastudiuara me kujdes të veçantë. Po kështu, edhe për ndërtesat me kate shtesë. Pra, ndërhyrjet zhbërëse në këto raste, përveçse rrisin sigurinë dhe vlerën e ndërtesës, përmirësojnë edhe ligjzbatueshmërinë. Për këtë qëllim mund të shërbejë edhe stoku i banesave që shteti mund të përdorë nga situata pastërmetore. Unë kështu e shikoj njërën prej zgjidhjeve për të vendosur standarde e për