FEHMI HOSHAFI, SHUHET REGJISORI I “KAPEDANIT” E “ZËVENDËSIT TË GRAVE”
Njutonit vërtetoi se universi funksiononte nga rregulla që mund të shpjegoheshin përmes fizikës dhe jo më tashmë me një interpretim fetar. Më këtë ligj, Njutoni përforcoi akoma më shumë vlefshmërinë e modelit heliocentrik të sistemit diellor, duke argumentuar se Dielli, dhe jo Toka ishte në qendër të sistemit diellor.
Po të shohim alegorinë, sistemi diellor dominon mbi figurën e shandanit. Dielli është paraqitur si trupi më i madh qiellor, i ushtron gravitet tek planetët. Rrezet e tij dominojnë në skenë duke ndriçuar botën, duke “shuar” kështu “kohën e qirinjve”. Pra kjo alegori nuk është asgjë tjetër përveçse një alegori e ideve iluministe. Rrezet e diellit, metaforikisht, përhapin dritën e arsyes kundrejt errësirës të një bote që tashmë kishe përfunduar. Skena e rrethuar me motive floreale rokoko, si dhe e trajtuar me tone pastel dhe me raporte të së kuqes dhe jeshiles, vërteton akoma më shumë në përcaktimin e një stili specifik artistik, por duke e lidhur me kulturën franceze dhe me shekullin XVIII.
Pas kësaj analize të shkurtër lindin hipoteza mbi prodhimin e veshjes tradicionale. Duke qenë se pëlhura e astarit daton para vitit 1781, atëherë a daton dhe xhybja në këto vite? Studiues kanë treguar se objektet në fondet etnografike të muzeve dhe institucioneve shqiptare, nuk datojnë më herët se gjysma e dytë e shekullit XIX. Duke pasur parasysh se këto pëlhura ishin mjaft në modë, atëherë dhe familjet e pasura shkodrane katolike, arrinin të blinin mallra të kushtueshëm të kohës, por dhe të modës. Mund të jetë dhe ide e pranueshme që pëlhura të jetë blerë më vonë dhe xhybja të jetë realizuar më vonë se 1781. Por kjo gjë duket më pak e pranueshme, për aq sa thamë më sipër.
Një
ikonë e plejadës së artë të kineastëve shqiptarë është ndarë nga jeta dje. Fehmi Hoshafi, regjisori i njohur i filmave ‘ Kapedani’, ‘ Shoku ynë Tili’, ‘ Zëvëndësi i grave’, etj. ka ndërruar jetë në moshën 86- vjeçare. Lajmin e trishtë e ka ndarë me publikun ‘ Qendra Kombëtare e Kinematografisë duke shprehur edhe ngushëllimet për familjen e regjisorit të ndjerë. Fehmi Hoshafi lindi në Tiranë më 28 Shtator 1934. Filloi të punojë në kinematografi si asistent i regjisorëve veteranë Hakani dhe Dhamo, në filmat e tyre ‘ Toka jonë’, ( 1964) ; ‘ Vitet e para’, ( 1965); ‘ Oshëtimë në bregdet’, ( 1967); ‘ Gjurma’, ( 1970). Në vitin 1968 realizoi vetë spektaklin Estrada në ekran, i cili u xhirua nga Kinostudio në formën e një filmi artistik. Prej suksesit që pati ky film, iu besua më vonë, në vitin 1972, regjia për kinokomedinë aq të dashur Kapedani, të cilin e realizoi së bashku me regjisorin Muharrem Fejzo. Ky film shënon lindjen e kinokomedisë në kinematografinë shqiptare e që u pasua më vonë me kinokomedi të tjera po aq të dashura nga regjisori Hoshafi: Ëndërr për një karrige, ( 1984) dhe Zëvendësi i grave, ( 1987). Në periudhën 1976 – 1990 realizon edhe filma të tjerë artistikë dhe dokumentarë, ndër të cilët, filmi ‘ Shoku ynë Tili’ nderohet me çmim në Festivalin Ndërkombëtar për Fëmijë e të Rinj, ‘ Giffoni’, në Salerno, Itali