Jörg Baberowski
"Unë i besova Stalinit... pastaj erdhën për gruan time"
Wasili Petrowitsch është ulur në kuzhinë, është 87 vjeç, ka qenë anëtar i Partisë Komuniste për shtatëdhjetë vjet dhe tani ai po përballet me rrënojat e perandorisë së humbur, në të cilën ai kishte qenë si në shtëpi, pavarësisht gjithçkaje. Në vitet e luftës civile, ai kishte luftuar të bardhët, ia kishte dalë në jetën e dhunshme dhe anëtarësimin në parti. Në vitin 1930, agjencia e inteligjencës ndihmoi në dëbimin e fermerëve nga fshatrat e tyre. Fëmijët, thotë ai, ishin të uritur dhe disa vdiqën të ngrirë nga i ftohti në vagonë, ndërsa disa fermerë kishin kryer vetëvrasje për të shmangur udhëtimin në errësirë. Ai nuk kishte ndjerë asgjë, ishin thjesht njerëz, por kulakë, telash, kështu i kishin thënë atij dhe njerëzve të tij. Dhe ai i besoi propagandës, dëshironte ta besonte atë në mënyrë që të mund të bënte atë që kërkohej prej tij". Është Jorg Baberowski, një prej njohësve më të mirë të stalinizmit ka ardhur në Tiranë. Shkak janë bërë "Ditët e kujtesës" organizuar nga IDMC dhe Konrad Adenauer ( KAS) që në edicionin e tyre të pestë sjellin mbi 10 aktivitete të ndryshme me fokus represionin e sistemit totalitar në Shqipëri. Aktivitetet mbahen në datat 1320 shkurt me synim ndërgjegjësimin e shoqërisë për pasojat e krimeve të diktaturës dhe forcimin e dialogut mbi të shkuarën. Temat e trajtuara në këto dityë janë nga "Stalinizmi në Shqipëri dhe Europën Lindore", tek ekspozita "Totalitarizmi në Europë", Konferenca ndërkombëtare "Mësimi i Historisë dhe Kurrikula Shkollore pas 1990- ës", ekspozita "Dritë përtej Errësirës" në vendin e dëshmisë dhe kujtesës, Shkodër, prezantimi i librave mbi diktaturën, trajtimi i "Persekutimit të popullit çam gjatë regjimit komunist", një ceremoni përkujtimore në burgun e Gjirokastrës, etj.
FJALA E BABEROWVSKIT
Ai solli rastin e dikujt që besonte te Stalini deri sa provon në duar prangat e ftohta. "Unë besoja gjithçka që Stalini thoshte dhe bëri. Po, i madhi, gjeniali, udhëheqësi i të gjitha moshave dhe i popujve. Unë i besova. Vazhdova me mendje të ndarë. Dhe tani gruaja ime ishte arrestuar. Tri ditë më vonë ata erdhën për të më marrë. … Edhe sot, nganjëherë zgjohem me djersë të ftohta: edhe unë mund të isha dërguar për të punuar në NKVD. Dhe do të kisha shkuar".
Më vonë ai gjen të birin, me njerëz të huaj. Belbëzonte dhe kishte frikë nga errësira. Jetuan së bashku dhe u përpoq të zbulonte se çfarë kishte ndodhur me gruan e tij...
Studiuesi i stalinizmit, Baberowski thotë se jeta e këtij ishkomunisti, Wasili Petrowitsch përfaqëson jetën e miliona njerëzve që kishin qenë torturues dhe informatorë, të abuzuar dhe të poshtëruar, prekën fundin dhe më vonë insistuan se ata ishin njerëz krenarë Sovjetikë. Kjo sepse Wasili Petrowitsch nuk donte të bëhej viktimë, si miliona njerëz sovjetikë që kishin rënë në rrjedhën e terrorit stalinist pa asnjë faj të tyre. "Ai e shihte veten si një hero, dikush që kishte shpëtuar përsëri dhe mund të bënte paqe me një forcë që nuk dinte nga erdhi. Fituesit dhe heronjtë donin të ishin të dëmtuarit, jo viktimat, të cilët kishin pretendime dhe pranuan faljen. Prishja e perandorisë Sovjetike e mbushi me trishtim. Kishte qenë i vetmi vend ku mund të ndihej si në shtëpi. Ai nuk kishte shtëpi tjetër. Çfarë mund të bëhet kur diktatura nuk duket se do të mbarojë, kur nuk ka asgjë të gëzuar për të kujtuar nga e kaluara, sepse gjithçka që keni përjetuar ishte më e keqe se e tashmja dhe e shkuara?". Pyet Baberowski në konferencën e ditëve të kujtesës.
Sipas tij, të gjitha viktimat e dinë se kush ishin autorët dhe cili ishte qëllimi i dhunës që pësuan. Kudo që përmenden viktimat, gjithmonë ka dhe autorë që janë përgjegjës. Në kohën e sotme, viktima nuk stigmatizohet më si inferior, sepse dhuna, lufta dhe terrori nuk shihen më si të pashmangshme, por si të kuptueshme për shkak se viktimat janë shndërruar në heronjtë e vërtetë të kohës sonë.
Studimet e tij tregojnë se nuk ishte asnjë autoritet, asnjë zyrë partie, asnjë fabrikë dhe asnjë fshat që mund të kishte shpëtuar nga valët terroriste, askush që nuk do të mund të përjetonte atë diktaturë si një tirani në vazhdim.
Po ajo që thekson në fjalën e tij studiuesi, është se kudo që njerëzit shpërnguleshin ose vriteshin, regjimi u përpoq të mbulojë të gjitha gjurmët e kujtesës.
Dhe kujton atë që ka shkuar Hana Arendt: "Terrori zëvendëson gardhin e ligjit, në rrethimin e të cilit njerëzit mund të lëvizin lirshëm, me një lidhje hekuri që stabilizon njerëzit në mënyrë që çdo veprim i lirë, i paparashikueshëm të pengohet". Për të ishte sikur "të gjithë u shkrinë së bashku në një qenie me përmasa gjigante". Në rrjedhën e terrorit, njerëzit humbën individualitetin e tyre, dinjitetin e tyre. Ata u shkrinë me të tjerët për të formuar një masë që u mbajt në formë nga frika. Asnjë ujk nuk u shfaq në kopenë e deleve, askush që të mendonte se ishte e mundur t'i rezistonte terrorit.
Në rastin sovjetik, KGB- së iu lejua të kontrollojë dhe intimidojë kritikët dhe disidentët, çka me ardhjen e Hrusovit ndryshoi pak, sepse nuk u lejua më që t'i nxirrte ata natën nga shtëpitë e tyre dhe t'i dërgonte në periferi të qytetit.
Sot Baberowski ngulmon se fillimi i ri bazohet në një farë mase në harresë. "Harresa i çliron njerëzit nga hakmarrja dhe dhuna, nga shikimi prapa në ngjarjet e kaluara dhe shikimi në humnerë. Në çdo rast, në një shoqëri të kontaminuar nga mosbesimi dhe dhuna, nuk mund të ketë një ekzaminim të pamëshirshëm të së kaluarës së përgjakshme. Ku mund të kishte shkuar ajo?", pyet ai në një Shqipëri që nuk ka mbërritur sa Rusia e sa Lindja tjetër për çështjet e kujtesës mbi regjimin komunist.
Siç thotë se dikush mund të qajë mbi fatin e dikujt dhe të jetë një admirues i Stalinit, si Vasily Petrovich që kishte humbur gruan e tij, i cili ishte thyer mendërisht dhe megjithatë, ishte i lumtur kur iu kthye identiteti i partisë së tij pas luftës. "Vrasësit ishin të vdekur, të pushkatuar ose të zhdukur, autorët e dhunës ishin të panjohur. Një keqkuptim i madh, një fatkeqësi tragjike natyrore që mund të harrohej pas luftës, sepse fitorja e bëri jetën domethënëse. Ata që nuk dinë asgjë tjetër përveç diktaturës, zhvillojnë standarde vlerësimit të ndryshme nga njerëzit që shikojnë prapa për lirinë e humbur", vëren Baberowski.
Ai vë në dukje se fatalizmi i atyre që shpëtuan shprehet në mënyrë mbresëlënëse në kujtimet e botuara kohët e fundit të një ish- ushtari të Ushtrisë së Kuqe, i cili ishte në robërinë gjermane dhe më pas në kampet staliniste. Dhe mbetet të thuash, siç thotë Baberowski: Unë kam qenë gjithmonë me fat, veçanërisht në periudhat e vështira të jetës sime. Isha me fat sepse babai im nuk u arrestua, sepse mësuesit në shkollën time ishin të mirë, sepse nuk kisha nevojë të shkoja në luftë me Finlandën, sepse nuk u godita kurrë nga një plumb; sepse nuk u torturova gjatë marrjes në pyetje, sepse nuk vdiqa rrugës për në kampin e punës, megjithëse peshoja vetëm 48 kg kur isha 1.80 metra i gjatë, sepse u dërgova në një kamp pune sovjetik, kur mizoritë e Gulagut ishin duke u pakësuar. Përvojat e mia nuk më kanë bërë të hidhëruar dhe kam mësuar ta pranoj jetën ashtu siç është.