1936, kur Ernest Koliqi qe më i majtë se Enver Hoxha
Fjalimi në ceremoninë për Çerçiz Topullin e Mustafa Qullin
Ndërsa pas shumë përpjekjeve për t’u bërë në Shqipëri protagonist politik i dorës së parë, më në fund Enver Hoxha ia doli kësaj ambicieje, duke kapur në maj 1944 postin e kryeministrit të një qeverie, që ende nuk e kontrollonte tërë territorin, në tetor të atij viti me mundësi më tepër për ta zotëruar këtë hapësirë shtetërore dhe më në fund tejet fuqiplotë në parakalimin e 28 nëntorit 1944 në Tiranë, mes shumë punëve qeverisëse, rindërtuese, por edhe egërsisht shtypëse, atij iu desh ditë pas dite ta përshtaste biografinë me shumë mungesa me gjendjen e re.
Kjo qe njëkohësisht njëra nga punët e tij më të ndërlikuara dhe që kërkonte kohë e dinakëri, vëllim kolosal manipulimi, por edhe pamëshire për të sakrifikuar çdo lidhje të padobishme njohjeje, miqësie dhe madje familjare. Nuk u ndal edhe para zhdukjeve fizike. Formati i imazhit të tij publik duhej të qe vezullues.
Këtu nuk është fjala se Enver Hoxha ishte një vagabond, një hajdut, homoseksual apo injorant dhe këto duhej t’i fshihte. Nuk i kishte këto defekte, edhe pse pas shembjes së regjimit të tij personal çfarë nuk është sajuar e shpifur po njëlloj siç bëri vetë Hoxha, për t’ia djallosur figurën me çdo mjet të mundur.
Falsifikimet e jetës së tij ishin gjëra shumë më ligësisht serioze. Prandaj në këtë veprim të tij, ai zgjodhi si krah të djathtë bashkëshorten e vet, së cilës i dha majën e piramidës përpunuese dhe botuese të librave: postin e drejtoreshës në Institutin e Studimeve Marksiste- Leniniste. Ata që të dy në këtë mision nuk qenë përtacë, por shumë sistematikë, metodikë dhe punëtorë. Nexhmije Hoxha e vijoi këtë mision edhe pas vdekjes së bashkëshortit të saj, edhe pas rënies së diktaturës, edhe pas burgimit të vet, deri sa i rrahu zemra dhe kishte jetë. Shtoj se Hoxha nuk është i vetmi që e ka kryer këtë manipulim të madh, ai thjesht qe më i spikaturi prej liderëve politikë shqiptarë të shekullit të shkuar, ku për pastërti sinqeriteti ka ekzistuar një majëmali: Ismail Qemali. Duhet thënë gjithashtu se pas hapjes gjysmëdemokratike të Shqipërisë në dhjetor 1990, falsifikuesit e biografive të tyre, që nga politika e deri tek arti, u shumuan aq fort dhe janë aq të papërmbajtur saqë ustai Enver Hoxha tashmë në histori ka përfunduar në një çirak.
FJALIMI KONFORMIST DHE AHMET ZOGU
Hoxha, si edhe me përparësi të gjithë shqiptarët, kishte një cilësi të dukshme: nacionalizmin. Nuk ia kanë edukuar posaçërisht, ai ka lindur bashkë me të. Në familjen dhe rrethin e tij më të afërt, masivisht të gjithë qenë atdhedashës të dukshëm. Edhe Gjirokastra, kjo kryekështjellë e kufirit jugor të sovranitetit etnik, e tillë është. Sepse kanë dalluar tek Enver Hoxha një nacionalist ( dhe jo vetëm se në 1936 sapo kishte ardhur nga Franca dhe qe bir e nip i një familje të dalluar mëmëdhetare të qytetit) e caktuan të bënte pjesë në delegacionin për marrjen në Sarandë dhe sjellë në Gjirokastër, të eshtrave të Bajo Topullit.
Hoxha shkruan se kjo mundësi iu dha jo nga autoritetet, por vetëm prej mësuesit të tij të njohur Thoma Papapano. Këtë e rrëfen te libri i tij i kujtimeve “Vite të rinisë”.
Thotë: “Përgatitja e fjalës që do të mbaja më preokuponte, sidomos për faktin se gjer në çmasë duhej të shprehja lirisht e hapur
ENVER HOXHA
Edhe pse kemi të paktën dy mote që bashkë me studiuesin Vrioni, duke mos e parë në foton e Beratit Enver Hoxhën, po kërkojmë të mësojmë se pas minimumi pranisë së tij në Shkodër, ku shkoi me delegacion për të marrë eshtrat e Çerçiz Topullit dhe Muço Qullit dhe sjellë ato në vendlindje, ku në të vërtetë ishte. Deri tani nuk ia kemi dalë, sepse nuk dëshirojmë të ngutemi e ta mbyllim këtë dosje hetimi publicistik me shënimin sipër kapakëve të saj: Enver Hoxha sërish gënjen.
ato që më zienin mua në kokë, si gjithë djalërisë përparimtare të kohës. Ceremonia do të ishte publike, do të merrte pjesë populli, por, donin s’donin, do të vinin edhe autoritetet e vendit, që nga prefekti e kryetari i bashkisë e gjer te xhandarmëria. Duhej gjetur, pra, një gjuhë e një mënyrë e tillë e të thënit të gjërave që fjala për patriotin e shquar të tingëllonte edhe si nderim e mirënjohje e thellë për të e për gjithë patriotët e tjerë që shkrinë
jetën për atdheun, por edhe si betim i djalërisë e i popullit për ta çuar përpara e për ta realizuar çështjen e shenjtë të Shqipërisë, të përparimit e të transformimit të saj”.
Më pas në kujtimet e veta Enver Hoxha shkruan e zezë në të bardhë: “Njerëzve të regjimit disa pjesë u dogjën, por gjuha e përdorur ishte zgjedhur me kujdes”.
Duke ua mohuar autoriteteve të pushtetit lokal në mos organizimin, mirëdashjen dhe kontributin për këtë veprimtari, si edhe Ahmet Zogut kujdesin që për qëllime të brendshme politike tregonte ndaj figurave të tilla atdhetare ( në “Vite të Rinisë” vetë E. H. paraqet edhe një foto para monumentit të lartë të Çerçiz Topullit në Gjirokastër, ndërtuar në vitet e monarkisë) në këtë libër është publikuar edhe një faksimile e faqes së parë të gazetës lokale “Demokratia”, të drejtuar atë kohë nga Xhevat Kallajxhiu.
Ngjarjen e veçantë të fjalimit ajo e paraqit si në faqen e parë, madje në krye të saj. Sipas pamjes së botuar në 1983, ai qe kryeartikulli i të gjithë edicionit të 1 gushtit 1936.
Në titullin kryesor të shkrimit “Ceremonia e inaugurimit të varrit të Patriotit të madh Bajo Topulli”, pjesa pasuese nis me nëntitullin germëmadh “Flet Enver Hoxha”. Teksti fillon me fjalët “Pardje të Premten u mbushën plot gjashtë vjet që kur ti, o Bajo, na u ndave nga gjiri i Shoqërisë Shqiptare. Megjithatë na duket sikur ka qenë dje, aq i gjallë është kujtimi yt në zemrat... e djalërisë që të njohu dhe të çmoi nga veprat e larta patriotike që i kushtove kësaj toke të shumë vuajtur. Djalëria shqiptare, besnike e principeve tuaja, gjunjëzohet para këtij qivuri modest dhe me admirim çuditet si ju o veteranë të paktë keni lënë vepra aq të shumta...”.
Siç mund ta shihni nga fotoja e kësaj faqe të parë të “Demokratia”, e cila shoqëron botimin e këtij shkrimi, deshifrimi i tekstit të kolonës së dytë është shumë i vështirë dhe turbullimi viziv i saj duket si punë e kryer qëllimisht. Me sa mund të shquash prej fjalëve dhe ta hamendësosh të plotë tekstin, Enver Hoxha në këtë fjalim të tij nuk ka asnjë rrokje apo fjalë, bashkim e tog të tyre, që të nënkuptojë ndonjë nga ato gjoja pjesë të tij “djegëse” për regjimin zogist. Çfarë tha qe konformiste me regjimin.
Kjo duket se është edhe arsyeja që kjo fjalë nuk u botua ndonjëherë në mbi 150 botimet e tij të “Veprave”, “Kujtimeve”, “Ditareve”, librave teorikë apo të atyre të mbushur me fjalime dhe dokumente partiakë. Po të publikohej do të dukej lehtësisht se tek Enver Hoxha i motit 1936 nuk kishte as hapët dhe as fshehurisht me nëntekste, ndonjë rebel politik komunist, një kryengritës ndaj regjimit të Ahmet Zogut, një admirues dhe luftëtar i një Shqipërie më të lirë e më të zhvilluar.
Por, kjo foto e turbulluar e tekstit tek “Vitet e rinisë” ka edhe një arsye tjetër. Në të vërtetë ajo fjalë nuk u publikua ndonjëherë në faqen e parë të “Demokratia”, siç është montuar. Në botimin e saj të 1 gushtit, numri 505, kryeartikull ka qenë shkrimi “Populli dhe zyrtarët”, kurse ceremonia e inaugurimit të varrit të Bajo Topullit ndodhet në faqen e katërt. Pikërisht këtu botohet edhe fjala e E. H..
Ndërkohë, këtë manipulim e pason edhe një hollësi tjetër. Ndërsa Hoxha e rrëfen ngjarjen sikur qe ai fjalimmbajtësi kryesor, në brendësi të “Demokratia” të 1 gushtit 1936 thuhet se i pari pati qenë prefekti i Gjirokastrës, Nikollaq Zoi,