“KONFLIKTI” ME MINISTRIN E ARSIMIT, XHAFER YPI

dimet në fushën pedagogjike dhe filozofike, duke fituar me meritë dhe diplomën e profesorit te Historisë e Gjeografisë. Pas diplomimit, ai shërbeu për dy vjet si mësues në Prevezë, por duke mos e hequr për asnjë moment mendjen nga vendlindja e tij. Në atë kohë ishin të shumtë ata djem të rinj të diplomuar në shkolla greke që erdhën në Tiranë, pasi ajo u bë kryeqyteti i vendit dhe mes tyre ishin dhe mjaftë bashkëfshatarë të tij labovitë, si p. sh. Vasil Dilo. Në Tiranë ndodhej ndërkohë dhe Vasil Dilo, ( daja i prof. Meksit) avokat dhe publicist i njohur në mbrojtje të ndjenjave atdhetare, ndaj synimeve aneksioniste të fqinjëve.

KTHIMI NË SHQIPËRI NË VITIN 1927

Avokat Dilo i bëri thirrje mjaft të rinjve për tu kthyer në Shqipëri, me dëshirën e zjarrtë për t’i shërbyer atdheut dhe shtetit të ri që po ngrihej. Një ndër ta ishte dhe Gabriel Meksi, i cili në verën e vitit 1927, ai së bashku me familjen, u kthye përfundimisht në Shqipëri. Në atë kohë dyert e shkollave ishin të hapura dhe kështu ëndrra e t3 ´ e mësimdhënies në të mirë të atdheut u kthye në realitet. Sipas studiuesit Thoma Noti, (“Gazeta Shqiptare” 3. 02. 2008), në fillim ai u emërua dhe shërbeu në gjimnazin e Beratit ( l927-‘ 28) dhe më pas në atë të Shkodrës ( 1929-‘ 30), ku në auditorët e tyre “gjëmoi zëri kumbues e karakteristik me fjalët e zgjedhura” të profesor Gabrielit. Ndërkaq gjatë gjithë periudhës së Monarkisë së Zogut, ai shërbeu me pasion e devotshmëri edhe në disa shkolla të tjera, si në: gjimnazin e Tiranës, Shkollën Ushtarake Mbretërore, Institutin Teknik, Institutin Femëror, Institutin e Lartë Pedagogjik, që ishte shkolla e parë e lartë në Shqipëri. Përfundimisht ai u emërua dhe shërbeu në gjimnazin e Tiranës, duke qenë njëherazi dhe bashkëpunëtor i jashtëm në Institutin e Shkencave. Nga podiumi i mësuesit dhe profesorit, ai dha leksione për Historinë, Gjeografinë, Filozofinë si dhe lëndën e greqishtes së vjetër dhe frëngjishtes. Por pasioni i t3 ´ mbeti deri në fund, lënda e Historisë së Shqipërisë, ku dhe sot shumë nga ish nxënësit e tij e kujtojnë me mjaft respekt profesor Gabrielin duke u shprehur mes të tjerave se: “Kur fliste e shpjegonte mësimin profesori labovit, nuk pipëtinte as miza”.

Gjatë gjithë punës si arsimtar ai u mundua të jetë i drejtë dhe duke mos u nënshtruar asnjëherë urdhrave të politikës, por vetëm idealeve të larta të atdheut. Por ish- nxënësit e tij kujtojnë se profesor Meksi zotëronte edhe një “gjuhe tjetër”, atë që shprehte zemërim dhe revoltë ndaj çdo padrejtësie. Kështu gjatë një orë mësimi, at3 ´ i shkoi për kontroll edhe ministri i Arsimit i asaj kohe, Xhafer Ypi, i cili pasi e dëgjoi me vëmendje, pastaj e pyeti: “Sa nxënës myslimane e sa të krishterë ke në klasë”. Profesor Meksi mblodhi supet dhe me një qetësi olimpike hapi evidencën dhe nisi të numëronte. Ndërkaq disi i habitur, ministri iu drejtua: “Si, vërtetë nuk e dini”?! “Natyrisht që jo’, ishte përgjigja e prerë e tij. Kështu për profesorin kishte më shumë rëndësi mësimdhënia, dhe pak i interesonte se nga ç’krahinë apo besim fetar ishin nxënësit e tij.

NË GAZETËN “MINERVA” KUNDËR DEPUTETIT E MINISTRIT, ALIZOTI

Në ato vite kur deputeti Fejzi Alizoti, në parlamentin e kohës dhe në shtyp e konsideronte luks arsimin e mesëm dhe duke dhënë “alarm” se në Shqipëri kishte superprodhim intelektualësh, profesor Gabriel Meksi, pati guximin t’i kundërvihej dhe të shkruante në revistën “Minerva”: “Shkollat e mesme të kulturës së përgjithshme në Shqipëri, jo vetëm që nuk janë më të shumta se duhet, por as që janë të mjafta. As nxënësit e këtyre shkollave nuk janë kaq të shumtë, sa që të pretendohet seriozisht se shkolla të këtilla në vendin tonë janë të dëmshme”. Dhe me tej ai vazhdonte: “Në vend që ta pandehin fatkeqësi përpjekjen e prindit shqiptar që t’u japë fëm3 ´ ëve kulturë sa më të plotë, përkundrazi, kjo gjë duhet të konsiderohet si një lumturi kombëtare, ndaj duhet inkurajuar edhe më prej shtetit”.

Të gjitha këto dhe qëndrime të tjera të profesor Gabriel Meksit, ku ai mendonte se cenohej sadopak arsimi, e detyruan të përballej hapur me pushtetarët e kohës. Kështu me gjithë punën e palodhur të tij gjatë atyre viteve kudo që ai shërbeu në shkollat dhe gjimnazet e ndryshme, nuk u pa me sy te mire prej qeveritareve të atëhershëm. Madje edhe kur u ngarkua me funksionin e drejtorit të gjimnazit të Tiranës në vitin 1937, u shkarkua pas një viti.

SHKARKIMI NGA INSTITUTI FEMNOR, PËR NDJENJA ANTIFASHISTE

Lidhur me periudhën e pushtimit italian të vendit, në kujtimet e tij, profesor Gabrieli në mes të tjerash shkruan: “Okupacioni më gjeti si profesor në Institutin Femnor, prej nga u transferova me propozim të drejtoreshës italiane, i akuzuar për ndjenja antifashiste. Tërë atë kohë kam qenë në vërejtje të autoriteteve italiane, të cilët me detyruan të jap një deklaratë, “që të mos bëja politikë disfatiste dhe të bëja jetë të vetmuar”. Shtoj se nuk kam pranuar gradime nga autoritetet”. Lidhur me atë periudhë kohe, në kujtimet e tyre disa nga ishnxënëset e tij shumë të nderuar, si Marika Vogli dhe Drita Siliqi, mes të tjerash në vitin 1975, ( duke mos i’u shpëtuar dot kornizave dhe barrierave ideologjike e politike të kohës), kanë shkruar: “Në të njëjtën kohë që qeveria përpiqej për interesat e saj, të zhvishte popullin e sidomos rininë nga idealet kombëtare e liridashëse, profesor Meksi u fliste vajzave të Institutit Femëror, për luftërat çlirimtare të popujve dhe, me krenari të veçantë, për të kaluarën dhe përpjekjet heroike të popullit Shqiptar. Atë dite që foli për pushtimin e vendit nga fashistët italianë, të gjitha vajzat e klasës u përlotën”. I tillë ishte profesor Gabriel Meksi, i cili si busull dhe kredo të jetës së tij kishte “nderimin për vendlindjen, devotshmërinë e përkushtimin në punë, dashurinë dhe krenarinë për atdheun”, të cilat ai i shprehte në jetë me përkushtimin tërësor në kryerjen e detyrës. Të gjitha këto ai i arriti me pasionin dhe këmbënguljen shembullore për të njohur udhën e të parëve, duke shfletuar e studiuar pandërprerë, për të përgatitur së pari veten, e pastaj duke ua transmetuar ato nxënëseve të tij.

AUTOR I SHUMË STUDIME HISTORIKE

Krahas mësimdhënies, profesor Gabriel Meksi është autor i studimeve të shumta, si p. sh. studimi për “Flamurin kombëtar”, për “Bajram Currin”, për “Kryengritjen në Shqipëri kundër zbatimit te reformave te Tanzimatit”, për “Ali Pashë Tepelenën”, për “Shqipëria gjatë periudhës të sundimit bizantin”, “Problemin pellazgjik”, duke polemizuar me dinjitet me autorë e huaj, e deri në dhënien e një kuptimi të vërtetë shkencor për fjalën “raja”. Lidhur me këto, vlen të kujtohen disa mendime të t3 ´ në monografinë “Tanzimati kur u shtrua”, ku ai shpjegon me këtë rast, se: “asnjë ngjarje historisë sonë të para vitit 1912, nuk është menduar kaq shumë e bukur sa kryengritja e fshatarësisë shqiptare në kohën e Tanzimatit. S’kanë të mbaruar këngët popullore të Labërisë dhe Mallakastrës, që këndojnë trimëritë e Gjolekës dhe Rapo Hekalit, të Tafil Buzit e të Hodo Nivicës me shokë, kur luftonin me ushtritë turke në malet e Kurveleshit e në brigjet e Mallakastrës dhe fushat e Myzeqesë e të Delvinës”. Po kështu profesor Meksi botoi shpesh në shtypin e kohës, si gjatë periudhës së

Monarkisë ashtu dhe mbas Luftës, duke shkruar artikuj me tema pedagogjike e historike, që ndiqeshin me vëmendje nga elita intelektuale e kohës, ku spikaste aftësia e t3 ´ shpjeguese dhe thellësia e dijes në ato fusha.

MARK GURAKUQI: RINIA DO THONË ME MBURRJE: ‘ ISHIM NXËNËS TË PROFESOR GABRIEL MEKSIT’

Gabriel Meksi mbeti në kujtesën e nxënësve dhe bashkëkohësve të t3 ´ si profesor i vjetër i historisë sonë dhe ndofta si i vetmi i periudhës së Monarkisë që vazhdoi të jepte mësim në shkollat e mesme edhe pas vitit 1944. Jo vetëm kaq, por në vitin 1955, Gabriel Meksi u caktua në komisionin qendror për hartimin e Historisë së Shqipërisë. Në parathënien e tekstit të volumit të parë të kësaj historie, thuhet. “Një kontribut të vlefshëm ka dhënë me materialet dhe vërejtjet e t3 ´ kritike edhe Gabriel Meksi”. Më shumë se kaq, do të thoshte një nga anëtarët e komisionit, studiuesi i njohur Stavri Naçi, i cili vite më vonë do të shkruante: “Gabriel Meksi na udhëhiqte në shumë çështje, na merrte për dore, për shkak të eksperiencës se t3 ´ të gjatë e të pasur”. Nëse do tentonim ta përmblidhnim me pak rreshta jetën e punën shembullore të Gabriel Meksit në fushën e arsimit dhe si intelektual adhetar e patriot, do të thoshim se: si intelektual i rrallë, ai i’u përkushtua historisë së vendit të tij, Shqipërisë së dashur. Mbase nuk ishte një rastësi që jeta e t3 ´ u mbyll pikërisht në mes të nxënësve, me fjalën e pedagogut në gojë për të kaluarën e vendit të vet. Tepër kuptimplotë për respektin që gëzonte ndër nxënësit dhe kolegët, janë edhe fjalët e kolegut të tij Mark Gurakuqi, të nesërmen e varrimit, ku ai mes të tjerash do të shprehej: “Se desha vetëm unë. E deshën mija e mija nxënës e kolegë të tij. Për thjeshtësinë, për humanizmin, për atë besim të madh në njeriun, për atë besim të patundshëm në të ardhmen. Ai ishte tërheqës edhe kur nxehej. E kush s’e deshi Gabriel Meksin! A ka dashuri ma të qartë se kjo turmë prej m3 ´ ra njerëzish, që e përcjellin sot në banesën e mbrame? Rinia e do. Ajo s’do ta harrojë mësuesin e saj. E nxënësit e t3 ´ të sotëm, kur të rriten e të bëhen burra, do të thonë me mburrje: Kam qenë nxënës i profesor Gabriel Meksit”.

SKIFTER KËLLIÇI: AI NA MBËRTHENTE ME SHPJEGIMET E TIJ

Ndërsa një ish nxënës dhe njëherësh nipi i t3 ´ , Prof. Dr. Fedhon Meksi, midis të tjerash do të shprehej: “Nuk njoh njeri tjetër që të ishte kaq i këndshëm. Ishte në gjendje të fliste një orë dhe t’i linte dëgjuesit gojëhapur. Ai nuk përdorte asnjë fjalë të huaj dhe shprehjet e t3 ´ ishin kaq të zgjedhura e të bukura, sa të kujtonin këngën e bilbilit. Kish sy, zë, buzëqeshje të veçante”. Por akoma më domethënëse për personalitetin e tij, janë fjalët e po një ish nxënësi të tij, shkrimtarit, komentatorit të njohur sportiv dhe publicistit, Skifter Këlliçi, i cili në një shkrim të para do kohe me kujtime për rrugën “Siri Kodra” dhe banorët e saj, do të shkruante: “Këtu që në vitet ‘ 30- të të shekullit të kaluar ka jetuar prof. Gabriel Meksi. Për nxënësit e gjimnazit të Tiranës, që i kanë kaluar të 60- at, midis të cilëve dhe unë, ai është emri i profesorit shumë popullor të historisë, që na mbërthente gjatë shpjegimit me ngjarje tërheqëse nga historia e Shqipërisë dhe botës, një pjesë të të cilave, sidomos të Luftës së Parë Botërore, i kishte jetuar dhe vetë”. I tillë ishte dhe mbeti profesor Gabriel Meksi edhe në kujtesën e shumë e shumë nxënëseve e kolegëve të tij dhe mbase nuk ishte një rastësi, që jeta e t3 ´ u mbyll pikërisht në mes të nxënësve, me fjalën e pedagogut në gojë, për të kaluarën e vendit të vet. Dhe paradoksalisht, edhe pse po bëhen gati tre dekada nga shembja e regjimit komunist, emrin e tij nuk e mban asnjë nga rrugët, institucionet, shkollat e gjimnazet e vendit, të cilave ai u kushtoi gjithë jetën e tij, deri sa ndërroi jetë në auditor, duke u shpjeguar mësimin nxënësve të tij./ Memorie. al