12 prilli - Dita e Kozmonautikës, 60-vjetori. Për pushtuesit e parë të hapësirës kozmike
Efshehta dhe e panjohura gjith monë e kanë tërhequr dhe sugjes tionuar mendjen dhe fantazinë e njeriut. Qielli plot yje dhe kozmosi kanë qenë ndër të fshehtat më të mëdha, që njerëzit janë përpjekur të njohin që në ditët e para të ekzistencës së tyre.
Qytetërimet e para, që njohim, kanë bërë përpjekje, për të studiuar kozmosin. Por vetëm pas shpikjes së teleskopit në vitin 1608 Njerëzimi mundi t’i shohë më hollësisht yjet. Kurse zhvillimi i vrullshëm i teknikës dhe teknologjive në shek. XX mundësoi jo vetëm të vrojtohet qielli dhe yjet, por dhe “të preken me dorë” ato. Flamurtarë në këtë proces u bënë BRSS dhe SHBA. “Gara kozmike” e superfuqive e viteve 1940-1980 i dha një shtysë të fuqishme zhvillimit jo vetëm të fushës së kozmosit, por dhe drejtimeve të tjera ekonomike të teknologjisë së lartë, që punonin për sigurimin e fitoreve dhe rekordeve kozmike. Kozmonautika në BRSS
“Ajo, çka dukej e paarritshme gjatë shekujve, që deri dje ishte vetëm ëndërr tejet e guximshme, sot po bëhet detyrë reale, kurse nesër... e vërtetë e kryer”. S.P.Koroljov
(Shkencëtar sovjetik, konstruktor i sistemeve të raketave kozmike).
Ideja për të bashkuar drejtimin kozmik me atë tokësor të veprimtarisë së njeriut i përket shkencëtarit rus, themeluesit të kozmonautikës teorike K.E.Ciollkovskit. Janë të njohura fjalët e tij: “Fillimisht, në mënyrë të pashmangshme, ecin mendimi, fantazia, përralla... kurse pas tyre marshon llogaria e saktë”. Llogaritjet e tij ishin vërtet më të saktat për kohën e tij, duke u bërë më pas mbështetje për inxhinierët e shquar sovjetikë – Sergej Koroljov dhe Mihail Tihonravov.
Kozmonautika është unikale për faktin, që shumë parashikime, fillimisht të fantastëve, më pas u kryen nga shkencëtarët me shpejtësi vërtet kozmike. Që më 4 tetor 1957, vetëm 12 vite pas mbarimit të Luftës shkatërrimtare të Madhe Patriotike 1941-1945, në BRSS, nga aerodromi kozmik në qytetin Bajkonur, u krye lëshimi i raketëmbajtëses “Sputnik” (Satelit), e cila më vonë doli në orbitën pranë Tokës. Ai ishte sateliti i parë i ndërtuar nga dora e njeriut dhe i lëshuar nga Toka. Lëshimi i kësaj rakete shënoi një epokë të re në zhvillimin e studimeve kozmike. Një muaj më vonë u lëshua “Sputnik-2”, me krijesën e parë të gjallë brenda, që doli në orbitën e Tokës. Ishte qeni Llajka. Ai ishte 3 vjeç dhe kthimi në Tokë me anë të konstruksionit të aparatit kozmik nuk ishte parashikuar. Disa orë pas qëndrimit në kozmos qeni ngordhi nga temperatura e lartë, por ai dha një ndihmesë të madhe në zhvillimin e kozmonautikës. Pastaj, më 19 gusht 1960, në kozmos, me anijen “Sputnik-5” fluturuan qentë kozmonautë sovjetikë Bjellka dhe Strellka, të cilët u kthyen shëndoshë e mirë në Tokë pas 25 orë fluturim.
Triumf i vërtetë i shkencës sovjetike u bë lëshimi më 12 prill 1961
i anijes kozmike “Vostok” (Lindja) me njeriun e parë kozmonaut në botë në bord, Juri Gagarinin. Pikërisht këtë ditë Rusia dhe disa shtete të ish Bashkimit Sovjetik e kremtojnë si Ditën e Kozmonautikës. Në vitin 2011,
- viti jubilar i kozmonautikës botërore - në sesionin e 65-të të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së u vendos, që 12 prilli të quhet Dita ndërkombëtare e fluturimit të njeriut në kozmos. Këtë vit kjo ngjarje mbush 60 vjet.
Kjo ditë është rast i mirë, për të kujtuar emrat e yjeve më të ndezur të kozmonautikës sovjetike, të njohur mirë jo vetëm në atdheun e tyre, por dhe në
SERGEJ KOROLJOVI – KRYEKONSTRUKTORI I TEKNIKËS KOZMIKE
Inxhinieri dhe konstruktori i ardhshëm i teknikës kozmike Sergej Koroljovi (1909-1966) lindi në qytetin Zhitomit në familjen e një mësuesi të folklorit rus. Njohja e tij e parë me teknikën e aviacionit ndodhi në moshën 4 vjeç në qytetin Njezhin, ku e kishin çuar për të parë gjyshen dhe gjyshin. Më 4 qershor 1911 në Njezhin erdhi njëri prej pilotëve të parë rusë, popullarizuesi i lundrimit ajror dhe aviacionit, Sergej Utoçkin, i cili kishte sjellë një avion me vete. Djali mbeti gojëhapur: në sytë e tij qilimi - fluturues i përrallës u bë i vërtetë. Më pas ai i tregoi i emocionuar moshatarëve të tij, që e kishte parë vetë, si fluturoi “makina me krahë” dhe një njeri brenda në të. Që në vitet e shkollës Sergej Koroljovi interesohej shumë për teknikën e aviacionit, atëkohë ende të re dhe manifestoi aftësi të jashtëzakonshme lidhur me të. Në vitet 1922-1924 ai mësoi në shkollën profesionale të ndërtimit, duke bërë pjesë në rrethe dhe kurse të ndryshme.
Pas takimit në qytetin Kaluga me Konstandin Ciollkovskin (1857-1935), shkencëtar-autodidakt rus dhe sovjetik, i cili përpunoi problemet teorike të kozmonautikës, konstruktorin e ri të aviacionit e tërhoqi ideja e fluturimit në stratosferë dhe siguroi themelimin në Moskë të organizatës shoqërore Grupi i studimit të lëvizjes reaktive (GSLR). Në gusht 1933 u krye lëshimi i parë i suksesshëm i raketës GSLR. Deri në fund të qershorit 1938 ai punoi në byro dhe laboratorë të tjerë konstruksioni të teknikës së aviacionit dhe raketave.
Në fund të qershorit 1938 Sergej Koroljovi u përfshi në “përndjekjet staliniste”, midis punonjësve të tjerë të Institutit të raketave, i akuzuar për “veprimtari kundërrevolucionare”, u arrestua dhe u dënua me 10 vjet në kampin e edukimit dhe të punës në Kallima. Në mars 1940 u transferua në “burgun special” në Moskë, ku qëndroi me të tjerë inxhinierë të burgosur deri në korrik 1944, duke patur mundësi të punojë në profesionin e tij. Në fillim të vitit 1943 u caktua kryekonstruktor i grupit të pajisjeve të raketave. U mor me përmirësimin e karakteristikave teknike të bombarduesit pikiatues Pe-2. Në korrik 1944