Koha që vendburimet e naftës t’i “vjelë” shteti shqiptar
ANALIZA Profesor- Doktor i NAFTES ngre ALARMIN: ALBPETROL me tejkalim objektivash? Eshtë koha që vendburimet t’i “vjelë” shteti shqiptar, ja çfarë duhet të bëhet
... të prodhimit të naftës nga kompania Shqiptare Albpetrol.
Shifrat e raportuara janë relativisht të vogla, por ishte pozitiv fakti që pas shumë kohe po raportohej jo vetë realizim objektivash, por dhe tejkalim i tyre, që i përkthyer në gjuhen ekonomike do të thotë rritje e të ardhurave financiare si për vet kompaninë por dhe për detyrimet ndaj shtetit.
Më erdhi mire, që ky njoftim vinte mbas emërimit, por jo të plotë, në drejtim të Albpetrolit të një grupi specialistësh, me eksperiencën e nevojshme në sektorin e naftës, ndryshe me si ishte vepruar më parë kur stafi drejtues në qëndër dhe në bazë nuk i përgjigjej me formimin e tyre kërkesës për një drejtim tekniko profesional të kompanisë, por që i shërbente me mjaftë zell shefave që i kishin emëruar.
Albpetroli aktualisht ushtron aktivitetin e tij prodhues në disa fusha naftëmbajtëse, të cilat ju rikthyen në gjendje tejet të amortizuara, nga shfrytëzimi jo normal nga ai i kompanive konçensionare.
Rritja e prodhimit të naftës nga këto fusha, është pozitive dhe kështu duhet vazhduar. Duke shmangur ngjyrat politike, si specialist i fushës të naftës, dua të paraqes disa nga objektivat që duhet të realizoj Albpetroli për të kapur shifra reale të prodhimit të naftës nga vëndburimet e disponushme.
Por cilat duhet të jenë objektivat reale të Albpetrolit? Mendoj se vetë kënaqësia mund të sjelli stanjacion, kur mundësitë janë reale që nga këto fusha të mund të merret një prodhim jo vetëm i stabilizuar, por dhe vazhdimisht në rritje.
Pikërisht si specialist i fushës të naftës, i nxitur nga njoftimi i më sipërmë, me dëshirën e mirë për rritjen e prodhimit nga fushat ekzistuese naftë mbajtëse, mendova të parashtroj disa drejtime të mundëshme teknike e shkencore.
Koleg të mi, që kanë punuar në sektorin e naftës, i kanë shprehur në portale të ndryshme apo në publikime në gazeta, për rrugën që duhet ndjekë sektori hidrokarbur Shqiptar e veçanërishtë kompania shtetërore Albpetrol.
Së pari, mbështes vazhdimin e aktivitetit prodhues të naftë nxjerjes nga vet kompania Albpetrol, si një lëndë e parë strategjike ekonomike mjaftë e nevojshme dhe shumë fitim prurëse.
Ridhënia me konçension e këtyre vëndburimeve të mos vazhdojë. AdministrImi i tyre nga Albpetroli, do të sjelli përfitim ekonomik më të lartë, duke zgjidhur dhe shumë probleme sociale, të cilat aktualisht janë mjaftë të mprefta në dy qytetet naftëtare të Kuçovës dhe Patosit.
Vazhdimi i aktivitetit si kompani shtetërore, si shumë të vënde të tjera, e shoh si nevojë dhe domosdoshmëri nacionale e strategjike. Albpetroli në programin e tij duhet të parashikoj investime si afat mesem por dhe afat gjatë, investime këto mjaft të nevojshme për rikthimin e këtyre fushave naftë mbajtëse në kushte normale pune, e me një infrastrukturë të ristrukuruar e të kompletuar si sipërfaqësore dhe të thellësisë.
Në këtë stad të gjendjes të Albpetrolit, investimi duhet të sigurohet si nëpërmjet të ardhurave aktuale "modeste" të kompanisë, por kryesisht nëpërmjet kredive bankare të cilat do të shlyhen nga rritja e stabilizimi i prodhimit të naftës nga fushat disponuese, eksperiencë kjo që tashmë ekziston në vëndin tonë.
Ky investim nuk mund të realizohet pa një staf të pregatitur si në aspektin teknik por dhe ekonomik në kupol dhe në bazë.
Së dyti, investimi në fushat naftë mbajtëse duhet të jetë i argumentuar dhe i mbështetur në studime e analiza teknike e shkencore të plota.
Personeli inxhinjerik është dhe duhet të jetë mjeku diagnostikus dhe shërues i fushave naftëmbajtëse.
Çdo fushë naftëmbajtëse ka problematikat e saja specifike, të cilat duhet ti specifikoj ky personel duke dhënë dhe recetat përkatëse.
Studimi i fushave duhet të jetë i vazhdueshëm dhe koherent duke i marrë si në tërësinë e tyre, në parcela e deri në puse të veçantë. Kjo kërkon një staf të pregatitur teknik e shkencorë e të përgjegjshëm si dhe angazhimin e mundshëm të forcave shkencore disponuese në vënd kudo ku ata ndodhen. Ky angazhim do të evidentojë dhe dokumentojë me përgjegjësi fenomenet dhe problematikat që shfaqin sektor e puse të veçantë. Analizimi i tyre me përgjegjësi do të sjelli pa dyshim dhe zgjidhjen e drejt dhe operative me objektiv ruajtjen dhe rritjen e fondit të puseve aktiv.
Në fushat naftë mbajtëse ekziston një numur i konsiderushëm pusesh jo aktiv, historia e punës të së cilëve është një objekt i veçantë studimi për rikthimin e tyre ne jetën aktive prodhuese.
Studimi dhe analiza shkencore e fenomeneve që pasqyrohet në jetën e çdo pusi dhe shtrirja në gjithë hapësirën e fushës naftë mbajtëse është dhe do jetë objektivi primar i punës të çdo specialisti në sektorin ku punon apo në kupolën e Albpetrolit.
Stafi drejtues ka për detyrë dhe duhet të kordinojë dhe orientojë drejt gjithë punën shkencore, duke shfrytëzuar të gjitha kapacitetet njerëzore brënda dhe jashtë kompanisë, të gatshëm dhe të aftë, si dhe duhet të realizojë një bashkëpunim shumë të ngusht me Universitetin si në realizimin e studimeve të përbashkëta teknike e shkencore, por dhe në kualifikimin dhe pregatitjen e personelit të ri inxhinjerik, i cili lë shumë për të dëshiruar.
Kam patur mundësinë të shikoja bashkëpunimin e frutshëm, si më sipër trajtova të Institutit Francez të Naftës (IFP) me Universitetin Pierr e Marri Kyrri në Paris, eksperiencë kjo mjaftë me vlera dhe për ne.
Fushat tona naftë mbajtëse, e veçanërisht ato në karbonate, kanë problem kryesor inondimet nga ujrat fundor mjaft aktiv, përball një fluidi nafte asfalto bituminoze, që aktualisht ka dhe një faktor gazor të ulët, në raport me fazën fillestare të zbulimit dhe vënies në punë të tyre.
Gjate fazave të ndryshme të përpunimit janë aplikuar regjime të ndryshme teknologjike në puse, ne varësi të kushteve konkrete të krijuara gjatë shfrytëzimit të vendburimit. Fillimisht puset janë vënë në shfrytëzim me fontanë, duke marrë sasira të konsiderueshme nafte, me debit mbi debitin kritik të lejuar.
Me rënien e energjise së shtresës dhe uljen e konsiderueshme të debiteve është kaluar gradualisht ne shfrytezimin me pompe thellësie. Kalimi nga puset me fontane, në puse me regjim teknologjik me pompë thellesie është reflektuar direkt në ndryshimin e depresionit të shfrytëzimit të puseve, duke e ulur atë.
Depresioni i lartë i shfrytëzimit të puseve në fazat fillestare të shfrytëzimit të vendburimit ka ndikuar negativisht në parametrat e përpunimit të vendburimit. Eksperienca jonë e shfrytezimit të vendburimeve karbonatike flet per nevojën e kategorizimit të puseve ne vendburim sipas vendndodhjes së pusit, katit naftëmbajtës, debiteve, koha e përmbytjes etj. Prandaj, në varësi të këtyre kushteve, duhej pershtatur edhe regjimi teknologjik i shfrytëzimit të puseve.
Në disa raste, në puset me % të lartë uji, është zbatuar regjimi ciklik i shfrytëzimit, me pompë thellësie. Fakti i aktivizimit të disa puseve pas një periudhe qetesie dëshmon për një mundësi tjetër shfrytëzimi, në kushtet e puseve të përmbytur, sepse numuri i këtyre puseve rritet vazhdimit me kalimin e kohës.
Kalimi i vendburimit në faza të ndryshme shfrytëzimi ka nxjerr si domosdoshmeri ripërcaktimin herë pas here të regjimit teknologjik te puseve. Analiza e drejt dhe studimi i plotë i fluideve që vjen nga pusi, si në sasi dhe cilësi, do të na ndihmoj të përcaktojmë drejt parametrat e shfrytëzimit të parcelave e çdo pusi në veçanti. Përcaktimi i drejt i raporteve të fluideve duke marrë në konsideratë dhe cilësinë e naftave, me siguri do të sjelli dhe ritjen e prodhimit dhe uljen e marjes të ujrave nga këto vëndburime.
Naftat tona asfalto rëshinore, me viskozitete të larta nuk pranojnë marje me tempe të larta të fluideve, sic dhe janë rekomanduar dhe aplikuar në vëndburimet tona karbonatike nga disa specialistë e kryesisht të huaj. Tempet e larta të marjes sjellin rritjen e ndjeshme të ardhjes të ujrave fundor dhe uljen e pa dëshiruar të prodhimit të naftës. Nuk po përmënd këtu dhe problemet si të trajtimit të fluideve, shpenzimeve të pa nevojshme të transportit por dhe të ri injektimit të këtyre ujrave në shtresë për të shmangur problemet mjedisore.
Eksperienca tashmë e vëndburimit të naftës në Visokë, ku nga një vëndburim gati i përmbytur, e ku ishte konsoliduar mendimi se vëndburimi ishte në ditët e fundit të jetës të tij, u rikthye në një punë normale dhe ku sasia e ujrave që trajtohet tani është shumë më e vogël.
Problemi tjetër që duhet analizuar dhe studjuar në kompleks është dhe përcaktimi drejt i tipit të rezervuarit kjo në raport me pozicionin struktural.
Rezervuaret karbonate njihen si rezervuar shumë të vështirë për të karakterizuar vetitë kolektore të tyre. Vështirësia qëndron në faktin e pranisë se dy lloj porozitetesh: poroziteti i matriksit dhe poroziteti i çarjeve.
Për të kuptuar dhe interpretuar më mirë vetitë e shkëmbinjeve karbonate është e domosdoshme të njihet lidhja midis porozitetit të çarjeve dhe porozitetit të matriksit, e cila gjithmone ka qenë një sfidë e vështirë për gjeoshkencetarët.
Me i rendesishem, për të siguruar komunikim, është poroziteti i çarjeve. Në vlerësimin e aftësive magazinuese, dhe filtruese të shkëmbit karbonat, duhen marrë parasysh vlerat e të dy llojeve të porozitetit, të përmendura më sipër. Pranohet nga të gjithë studjuesit dhe është reale se në vëndburimet karbonatike rolin kryesor në grumbulimin dhe lëvizjen e fluideve e luan sistemi i çarshmërisë, përcaktimi i drejt i të cilit ka një rëndësi të madhe por dhe që është një problem i vështirë.
Studimi i tij kërkon dhe prezencën e specialistëve të kualifikuar në këtë fushë, ku duhen analizuar gjithë treguesit e përfituar që nga etapa e shpimit e deri në ditët e sotme të shfrytëzimit.
Ky studim ka vlera jo vetëm për të përcaktuar parametrat e punës të çdo pusi por dhe për të gjykuar se cfarë ndodh në hapësirën midis puseve. Prezenca e dominimit të sistemit të çarshmërisë vertikale sjell dhe inondimin e shpejt të puseve por dhe varosjen e sasirave të konsiderushme të naftës në hapësirën midis puseve vertikal ekzistues, e vërtetuar kjo tani në vëndburimin e Visokës.
Gjithë informacioni i marrë gjatë shpimit, përvehtesimit, dhe shfrytëzimit të puseve në vendburimet karbonatike vërteton ndryshimin e vetive petrofizike të shkëmbit karbonate, jo vetëm nga një pus në tjetrin, por në disa raste, edhe në dy puse dublor te njëritjetrit. Këto ndryshime janë të pranishme kudo, në çdo pjesë të struktures si ne shtrirje, edhe në vertikalitet. Kjo e bën shumë të vështirë aplikimin e një regjimi shfrytëzimi ne puse të ndryshëm, të vendosur në pjesë të ndryshme të strukturës.
Ndryshimi i vetive kolektore nga një pus në tjetrin bën që të merren rezultate të ndryshme ne prodhimin e naftës, në ardhjen e ujit, dhe përmbytjen e puseve, në mos stabilizimin e regjimit të puseve, si edhe në shterpësinë e tyre.
Studimi i kujdesshëm i parametrave të fluideve si dhe evidentimi i sa më real i parametrave të rezervuarit për parcela dhe puse të veçantë, do të na ndihmoj të përcaktojmë dhe dy drejtime themelore të veprimit në këto fusha naftëmbajtëse:
- aplikimi i metodave për frenimin e ujrave fundor dhe rritjen e prodhimit të naftës i aplikuar gjërësishtë sot në vëndburimet e naftës në botë me injektimin e polimereve të përshtatshëm me tipet e fluideve tona.
- mundësinë e shpimit të puseve