Presidenti i NED, Damon Wilson, zbulon kohën e qëndrimit të afganëve në Shqipëri
"Engjelli mbrojtës" i 288 afganëve flet për "News 24" "Janë elita e Afganistanit, i shpëtuam nga duart talebanëve"
Përmes organizatës që drejton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, (National Endowment for Democracy), presidenti i saj Damon Wilson shpëtoi 290 refugjatë nga ferri i Afganistanit kur talebanët morën në dorë vendin në gusht. Në një intervistë për "News 24", Wilson vlerëson mikpritjen dhe bujarinë e shqiptarëve si dhe vlerëson qëndrimin e qeverisë "Rama", e cila ishte ndër të parat në botë që iu përgjigj thirrjes për të pritur afganët, të cilët i konsideron elita e Afganistanit. Wilson tregoi se procesi që afganët do u duhet të presin për të mbërritur në SHBA zgjat deri në 2 vite. Me një karrierë brilante në Shtëpinë e Bardhë e më pas në zyrën e sekretarit të përgjithshëm të NATO-s, Wilson punoi fort që Shqipëria të anëtarësohej në Aleancë dhe thotë se është i mbushur me krenari që vendi ynë mbështeti Amerikën kur u gjend në momentet më të vështira. Shqipëria është ndër të rrallët vende në botë që iu bë krah Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Z. Wilson, faleminderit që pranuar ftesën tonë! Jemi të lumtur që ju kemi këtu!
Faleminderit Aurora, është një kënaqësi që jam këtu me ju dhe me publikun shqiptar!
Kryeministri ynë Edi Rama u zotua përpara samitit të NATO-s në qershor të këtij viti se Shqipëria do të strehonte refugjatët afganë. Më vonë Rama përmendi se kërkesa kishte ardhur nga dy organizata të shoqërisë civile në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. A ishte njëra prej tyre organizata juaj?
Po, unë jam presidenti dhe drejtori ekzekutiv i "National Endowment for Democracy". Pra, pikë së pari, ke të drejtë. Kryeministri Rama ishte në pararojë krahasuar me vende të tjera, udhëheqës të tjerë, duke pasur si të thuash largpamësinë strategjike për të kuptuar që do të ndodhte kjo lloj katastrofe, që do ta bënte të nevojshme që të gjendej një mënyrë strehimi për shumë nga partnerët tanë afganë. Ai tregoi largpamësinë që duhej për ta parashikuar këtë nevojë, por mendoj që tregoi po ashtu edhe lidershipin politik, aftësinë dhe bujarinë që duhej për ta vendosur Shqipërinë në një pozicion ku do të kishte mundësinë të mirëpriste partnerët tanë afganë. Me sa di unë, NED ishte një nga disa organizata që kontaktuan kryeministrin. Unë kam pasur mundësinë të punoj me të edhe më parë dhe kam një histori të gjatë përfshirje me Shqipërinë dhe kur pamë se çfarë po ndodhte në Kabul, e kontaktova kryeministrin mjaft herët dhe ai pa humbur kohë pranoi të mirëpriste partnerët afganë të NED në Shqipëri.
Në fakt, Shqipëria ishte një nga vendet e para që u vetofrua për të strehuar refugjatët afganë. Shumë vende të tjera evropiane refuzuan t'i strehojnë ata, madje edhe shtete të mëdha e të pasura kanë pranuar të presin më pak refugjatë afganë se Shqipëria. Çfarë mendimi keni në lidhje me këtë?
Që të jem i sinqertë, kjo është arsyeja përse ndodhem në Tiranë. Kam ardhur për të falënderuar popullin shqiptar. Mendoj që është diçka e jashtëzakonshme ajo që ka bërë ky vend, mikpritja dhe bujaria që ka treguar, duke mirëpritur afganët në nevojë. Shumë prej këtyre afganëve kanë qenë drejtuesit më të spikatur të shoqërisë civile apo gazetarë nga më të suksesshmit. Ata kanë qenë partnerë të jashtëzakonshëm të Shqipërisë, të SHBAve dhe të koalicionit në Afganistan. Dhe po, ke të drejtë, që Shqipëria më shumë dhe më parë se çdo vend tjetër veproi në kohë, në mënyrë vendimtare dhe me një ndjenjë mikpritje të jashtëzakonshme. Pata mundësinë të vizitoj komunitetin afgan në Lezhë dhe Shëngjin, aty ku janë vendosur dhe jam shumë i frymëzuar nga mikpritja shqiptare. Prandaj, realisht jam këtu për t'i thënë faleminderit popullit shqiptar!
Ka disa zëra jo zyrtarë që kundërshtojnë evakuimin e refugjatëve afganë në Shqipëri. Thonë që ne jemi një vend i vogël, i varfër dhe se nuk duam të importojmë problemet e tyre. Çfarë do u thoshit këtyre zërave?
Mendoj që ke të drejtë, që ka pasur një opozitë jashtëzakonisht të papërfillshme. Më ka bërë shumë përshtypje që në të gjithë shoqërinë shqiptare, në të gjithë politikën shqiptare, mesazhi që ka dominuar ka qenë mesazhi i mikpritjes dhe bujarisë dhe kjo është diçka vërtet frymëzuese. Si një qytetar amerikan, që kam qenë i përfshirë në ndërtimin e aleancës mes Shqipërisë dhe SHBA-ve, kur shoh sesi Shqipëria dhe shqiptarët në të gjithë spektrin politik janë kaq mbështetës ndaj SHBA-ve, duke mbështetur këta afganë në një moment kaq të vështirë, ndihem vërtet krenar.
Por, do të ketë gjithmonë kritikë, do të ketë skeptikë, por mendoj që është e jashtëzakonshme që ata janë një minorancë e papërfillshme, ndërkohë që shumica dërrmuese e shqiptarëve kanë qenë mikpritës. Duhet thënë po ashtu që këta janë qytetarë afganë që nuk krijojnë ato sfida të sigurisë që krijojnë zakonisht komunitetet e refugjatëve. Këta janë në shumë mënyra, elita e Afganistanit. Kanë qenë liderë të spikatur të shoqërisë civile dhe medias. Kam pasur mundësinë të kaloj kohë me ta gjatë qëndrimit tim këtu. Karrierat e tyre, kontributi i tyre, profesionalizmi i tyre janë të jashtëzakonshme. Dhe padyshim që është një komunitet refugjates qe ka sfidat e tij, por nuk është një komunitet që sjell me vete rreziqe serioze në aspektin e sigurisë.
2400 refugjatë afganë janë tashmë në vend, presim të vijmë më shumë. Ata strehohen në resorte luksoze në bregdetin e Shëngjinit. Organizata juaj ka ndihmuar evakuimin e 288 afganëve në Shqipëri. Si vendosët të përfshiheshit dhe t'i ndihmonit nga regjimi i talebanëve?
Ke të drejtë, nga të 860 afganët që kemi evakuuar, 288 janë në Shqipëri. Të gjithë këta afganë anë pasur një lidhje me NED dhe SHBA. Pra, në radhë të parë, këta janë afganë që kanë punuar për institucionet tona kryesore, IRI, CIPE, që janë pjesë e familjes së NED. Ose kanë qenë partnerë tanë të drejtpërdrejtë apo përfitues të projekteve tona në Afganistan. Pra, ne e dinim kë po sillnim. I kishim bërë paraprakisht kontrollet e sigurisë dhe menduam që në kohën e një krize dhe të një katastrofe që po ndodhte përpara syve tanë dhe që pjesa më e madhe e njerëzve nuk arritën ta parashikonin, ne kishim detyrimin moral të qëndronim në krah të partnerëve tanë, të atyre që kishin punuar me ne për vite e vite me radhë në Afganistan, pra të mos largoheshim e të mos i braktisnim. Këta afganë e zhvilluan një pjesë të madhe të punës së tyre me mbështetjen financiare të taksapaguesve amerikanë. Pra, lidhja mes tyre dhe SHBA-ve përmes NED është e fortë. Ne i njohim, ne kemi bashkëpunuar me ta dhe ndjemë detyrimin moral të mos i braktisim në një ambient aq të rrezikshëm sa ç'ishte ai i kontrolluar nga talebanët.
Sa i vështirë dhe kompleks ishte operacioni i shpëtimit gjatë kësaj vere në Afganistan?
Ishte jashtëzakonisht i vështirë dhe shumë kompleks. NED është fondacion. Ne japim grante në mbarë botën. Nuk jemi organizatë që merret me operacioni evakuimi për refugjatë. Normalisht nuk bëjmë evakuime dhe kjo s'është aspak normale për ne, por ne e mobilizuam komunitetin tonë. Mobilizuam institucionet tona dhe krijuam një korridor. I menaxhuam autokolonat në rrugë tokësore në Kabul përmes partnerëve tanë lokalë. Negociuam me qeverinë e Katarit për të na ndihmuar të kalonim përmes postblloqeve të talebanëve. Ndërtuam një marrëdhënie koordinimi me Komandën Qendrore Amerikanë dhe Ushtrinë Amerikanë në Kabul, në mënyrë që t'i koordinonim lëvizjet tona në bashkëpunim të ngushtë me Departamentin e Shtetit. Kishim partneritete me qeverinë shqiptare, të Maqedonisë së Veriut dhe Gjeorgjisë, gjë që na jepte besim që mund të identifikonim dhe evakuonim njerëzit tanë në vende të treta. Pra, ishte një operacion kompleks dhe i vështirë. Madje, edhe gjatë asaj kohe një nga autokolonat tona u ndalua prej talebanëve. Dhe kjo është arsyeja përse ne i vazhduam evakuimet edhe pas 31 gushtit, në bashkëpunim me qeverinë amerikane, atë të Katarit e padyshim në partneritet me qeverinë shqiptare.
Sipas marrëveshjes, Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut kanë rënë dakord të strehojnë disa mijëra afganë për të