Kadri Hoxha: Dilaver Radëshi ka të shkruara 14 variante se si përmbyset kjo udhëheqje
Publikohet dosja voluminoze me siglën "Tepër sekret" që i përket ish-të dënuarit politik Përgjimet në burgun e Burrelit në ’76-ën/ Kam qenë dhe jam kundër politikës së sovjetikëve
Publikohet një dosje arkivore voluminoze të nxjerrë nga institucioni i Autoritetit për Informimin e Dosjeve të ishSigurimit të Shtetit, ku ndodhen me qindra dokumente me siglën "Tepër sekret" që i përket ish-të dënuarit politik, Xhavit Qesja, me origjinë nga qyteti i Krujës, familja e të cilit gjatë periudhës së pushtimit të vendit, 1939-1944, u lidh ngusht me Lëvizjen Antifashiste, duke qenë një ndër bazat kryesore të saj dhe vuri në dispozicion të gjithë pasurinë që kishte, pasi Xhaviti ishte një ndër anëtarët e parë të Partisë Komuniste Shqiptare për rrethin e Krujës, duke drejtuar batalionin partizan Krujë-Ishëm dhe Brigadën e 22 Sulmuese. Karriera politike e Xhavit Qeses pas mbarimit të Luftës, ku ai u emërua dhe shërbeu në detyra të larta në Ushtrinë Shqiptare, aparatin e Komitetit Qendror të PPSh-së, e disa rrethe të vendit, nga ku u dërgua me studime në Bashkimin Sovjetik, ku qëndroi deri në vitin 1957, kur ai u njoftua që të kthehej urgjent në Shqipëri, pasi kishte shprehur hapur pikëpamjet e tij pro vijës politike që po ndiqte udhëheqësi kryesor i Kremlinit, Nikita Hrushov, për dënimin e kultit të Stalinit. Biseda e Enver Hoxhës me Xhavit Qesen në zyrën e tij në Komitetin Qendror, ku ai e kritikoi ashpër për pikëpamjet e gabuara që ai kishte shfaqur gjatë periudhës së studimeve në Moskë, duke i bërë thirrje që të reflektonte dhe të bënte autokritikë, por Xhaviti e refuzoi sugjerimin e sekretarit të parë të
Partisë së Punës së Shqipërisë, gjë e cila u bë shkak që ai të mos lejohej të shkonte më në Bashkimin Sovjetik për të përfunduar studimet, por të dërgohej me punë si nënkryetar i Komitetit Ekzekutiv të Elbasanit, nga ku një vit më vonë, do të përjashtohej nga radhët e Partisë, e do të internohej në Ishullin e Zvërnecit, ku regjimi komunist mbante të izoluar disa nga ish-kuadrot e lartë partiakë dhe shtetërorë, të cilët i kishte dënuar për pikëpamjet e tyre antiparti. Kalvari dhe persekucioni i gjatë i Xhavit Qeses nga viti 1957 deri në 1990-ën, ku ai kaloi plot 32 vite në burgje dhe internime, duke qenë një nga të rrallët e dënuar të burgut të Burrelit që bëri greva të gjata urie në shenjë proteste për trajtimin dhe qëndrimin e egër që po mbante regjimi komunist i Enver Hoxhës ndaj tij. Dosja e plotë formulare, hetimore dhe gjyqësore në ngarkim të Xhavit Qeses, publikohet për herë të parë. Aty ndodhen dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit që pasqyrojnë ndjekjen dhe përgjimet ndaj tij, raportet e bashkëpunëtorëve të Sigurimit me pseudonimet e tyre, korrespodenca me letrat që ai u dërgonte instancave të larta partiake dhe shtetërore, si dhe udhëheqësve më të lartë të PPSh-së, deri në vitin 1991 që u lirua nga burgu!
Raport-informacion i miratuar nga Zv/Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të Burrelit, Ismail Musta, me të dhënat e bashkëpunëtorit të Sigurimit me pseudonimin "Butrinti", lidhur me bisedat e bëra nga Xhavit Qesja dhe të dënuarit e tjerë në burgun e Burrelit
U Pa. Marrë nga kutia e postës
Zv/Kryetari i Degës P. të Brendshme Dhënë B.p., "Butrinti" Ismail Musta 30/8/1976 R AP OR T
Burimi raporton se Xhavit Qesja është person i mbyllur në botën e tij, nuk përzihet në diskutime dhe do të jetë korrekt me zbatimin e rregullave. Rreth tij ka mësuar: As kinezët as sovjetikët nuk e kanë mirë. Marksizmin e kuptojnë dhe e zbatojnë në mënyrë demografike, jo si shkencë në zhvillim.
Trajtimi i shumë problemeve historike, tek neve bëhet në mënyrë të gabuar e shumë të shtrembër. Një Niko Nikolla, para ca kohe vlerësonte lidhur me P….! Marrë nga kutia e Postës Dhënë nga B.p. "Butrinti" RAPORTI I DATËS 26.9.1976
Burimi njofton për Xhavit Qesen, mbi disa mendime të këtij: Për mua, disa mendojnë e thonë se kam kaluar me Perëndimin. Latinisht: Të tjerët le të thonë se çfarë të duan, ti vazhdo kursin tënd. Edhe si koncept është i shtrembër, çfarë është kjo Lindje e ky Perëndim?! Kam qenë e jam, do të mbetem marksist-leninist, qëndrimin e secilit e mas duke pasur si bazë kursin e Kongresit të 20-të. Kjo për mua është themeli.
Për këto që llomotisin tani, Todi, Koço, etj., çdo gjë e shikojnë në prizmin personal.
Duke ju përgjigjur pyetjes që i bëri ai lidhur me tezën: që borgjezia është në Parti, e për luftën e klasave tha: "Po, kjo është e vërtetë, por unë kam një mëndim të kundërt me të, që japin këta. Borgjezia nuk lind në këto vende, pas marrjes së pushtetit nga proletariati. Jo, ajo u fut me kohë. Fatkeqësia është se revolucioni e socializmi triumfoi në një vend të prapambetur, si në Bashkimin Sovjetik, në Kinë, se ai u importua në vend. Pra në shumë drejtime ajo që kërkohet dhe predikohet, nuk u krye nga klasa punëtore, nga një klasë revolucionare. Për rrjedhim, këtu, element të tillë, gango, si T. Lubonja, K. Tashko, etj., gjetën terren dhe i dhanë i japin rast udhëheqësit të Partisë të veprojë siç ka dashur.
Vetes, tani i kam vënë si qëllim, edukimin tim. Pranoj që vij nga një botë dhe shtresë e vjetër e me origjinë i pasur, ajo që ëndërroj, do të ishte sikur të kisha mundësi të shkruaja lirisht e të kisha një gazetë. Kam ruajtur e ruaj veten nga pasioni. Ky është tepër i rrezikshëm, sidomos, sepse jam dënuar unë, të kaloj në mohimin e çdo gjëje kombëtare, e çdo suksesi etj.
Mbi të gjitha jam shqiptar e çdo sukses i vendit tim, më gëzon pa masë. Unë ju dëgjoj me vëmendje kur ju flisni për ndryshimet që janë bërë, se njeriu sado që t'i përfytyrojë duke lexuar, atë që shikon, jeton dhe prek, nuk e percepton dot saktë. Për këto, po………..!
Kam qenë dhe jam kundër politikës së sovjetikëve. Nuk e di, se në çfarë pozitash kam qenë vënë teorikisht….etj., kur tanket sovjetike hynë në Çeki. E marr me mënd se i kanë dëmtuar shumë, sado që të jem përpjekur t'i mbrojnë. Po tani çfarë do Flota e tyre në Mesdhe, në oqeane etj. Mos vallë shkojnë për të çuar marksizmin!? Kjo është një politike tërësisht cariste, shoviniste.
"Butriniti"
Vlerësimi i të dhënës: E dhëna ka rëndësi operative se bën fjalë për disa pikëpamje armiqësore të Xhavit Qeses.
Detyrat:
Çfarë marrëdhëniesh ka Xhaviti me kryetarin e grupit pro-sovjetik, M.Ç.?
Ku është shkaku që ky objekt këto kohët e fundit, komenton pak?
Ku i mbështet shpresat Xhavit Qesja në realizimin e planeve të tij?
Masat Operative:
Njoftoj për sa sipër drejtuesit e Degës.
Vendos raportin dosjen e tij.
Punëtori Operativ Bekim Budo
Dokumenti me ekstraktin e nxjerrë nga përgjimet me Teknikë Operativë në burgun e Burrelit, lidhur me bisedat e bëra nga Xhavit Qesja dhe të dënuarit e tjerë Burrel, 24.10.1976 Xhavitit E K S T R A K T Për të dënuarin Xhavit Qesja, nga informacioni i T.O., datë 9.10.1976.
Kadriu - Në Zvërnec, haptazi e thoshte, njëherë tha, njoh udhëheqësin kryesor të Partisë, për të tjerët, siç tha, përdori fjalë të ndyrë, fshij……! Këtë e thoshte publikisht…..! Po pse, me udhëheqësin kryesor të shtetit…….fshijnë…..d.m.th., duke sharë shokët e tij………..se unë çuditem se