Tabaku: A po kërkon qeveria të kontrollojë sigurinë e SPAK?
Mbledhja e Komisionit të Çështjeve Europiane, opozita merr pjesë Qeveria paraqet ligj për çështjet kibernetike
u bë instrumenti kyç mbrojtës i korrupsionit në vend dhe garancia për paprekshmëri për palët politike. Gjykata u bë aq shumë simbol i asaj që shteti nuk duhej të ishte sa, nëse e mbani mend, Bashkimi Evropian vuri dikur dymbëdhjetë kushte për integrimin e Shqipërisë dhe një nga këto kushte ishte “depolitizimi” dhe profesionalizimi i procesit të emërimit të anëtarëve të Gjykatës së Lartë. Në vend të kësaj, emërimet degraduan vazhdimisht dhe vazhdimisht dhe gjykata shpërbleu politikanët duke garantuar pandëshkueshmërinë edhe në rastet më të pabesueshme.
Disa nga vendimet më të debatueshme të saj ishin mbyllja me procedurë e hetimit për rrugën e Kombit, në të cilën, Lulzim Basha akuzohej se kishte përdorur një procedurë prokurimi të paparashikuar në ligj ndërsa Sali Berisha mbrohej duke thënë se vendimi ka qenë kolegjial dhe për rrjedhojë, nuk mund të ketë përgjegjësi penale. Gjykata nuk u shpreh për thelbin, por shpalli procesin të parregullt dhe të pavlerë duke argumentuar se prokurorët kishin shkelur një procedurë. E njëjta gjykatë më vonë shpalli si inekzistente një video që paraqiste Ilir Metën duke diskutuar manipulime tenderësh dhe ndarje parash; ajo shpalli inekzistente një video të dytë e cila paraqiste një ish-ministër dhe një ish-zëvendësministër duke numëruar tufa me para dhe në fund, në vitin 2015, kjo gjykatë shpalli se dhuna e xhiruar në kamerat e sigurisë të dy deputetëve socialistë, Arben Ndoka dhe Pjerin Ndreu ndaj deputetit të opozitës Genc Strazimiri nuk përbën vepër penale, sepse, për shkak se ka ndodhur brenda mjediseve të Kuvendit, duhet të konsiderohet vetëm si “tejkalim i lirisë së shprehjes.”
Gjykata e Lartë ishte ajo që u rrëzua në mënyrën më tërësore të imagjinueshme nga procesi i vetingut. Nga të 17 anëtarët që ishin në detyrë në çastin e reformës në drejtësi, shtatë u tërhoqën me dorëheqje, supozohet për t’i shpëtuar vetingut, pesë të tjerë u rrëzuan në shkallën e parë të vetingut. Njëra u arrestua për korrupsion, tre u rrëzuan në Kolegjin e Posaçëm të Apelimit dhe vetëm një, Adrian Dvorani, mbijetoi jo pa debate.
Me pak fjalë, reforma në drejtësi që u miratua në vitin 2016, ishte në thelb një përpjekje për të zhbërë marrëveshjen Nano-Berisha sa i përket ndërvarësisë partiake të institucioneve të drejtësisë. Reforma në drejtësi vendosi hallka shqyrtimi paraprak të kandidaturave me qëllim që të pakësonte ndikimin e palëve politike në emërimet në sistemin e drejtësisë. Dhe ajo që ndodhi në vitet në vijim ishte një betejë e palëve politike për të ndikuar në proceset e emërimit të anëtarëve të këtyre hallkave paraprake.
REPUBLIKA E KRYETARIT
Reforma e vitit 2008 mes Sali Berishës dhe Edi Ramës dukej sikur kishte një shënjestër më të thjeshtë. Përmes një sistemi zgjedhor të pafavorshëm për partitë e vogla të pavarura, të dy ndanë vendin në 12 qarqe zgjedhore, në shumicën dërrmuese të së cilave, partitë e vogla mund të merrnin vetëm vota të djegura. Votat e tyre mund të bëheshin të vlefshme vetëm nëse garohej brenda koalicioneve të drejtuara nga PD dhe PS. Me pak fjalë, marrëveshja synoi që të ndajë vendin mes dy partive. Por jo vetëm kaq. Sistemi me lista të mbyllura supozohej se do të krijonte një parlament në të cilin deputetët do të dërgoheshin nga partitë politike, një skemë që u prezantua sikur do të ndihmonte për të mbajtur larg politikës politikanët gangsterë. Vetëm se në kushtet kur partitë nuk kanë demokraci të brendshme, sepse, si mbeturina të komunizmit nuk kanë traditë debatesh apo të votimit në forume apo të respektimit të mendimit ndryshe, listat e deputetëve nuk u caktuan në thelb nga partitë, por u caktuan nga kryetarët.
Raporti i fundit i Komisionit Evropian vë në dukje se si, parlamenti nuk është në gjendje të kontrollojë ekzekutivin dhe se si ekzekutivi nuk denjon të raportojë në parlament, as të përgjigjet në interpelancë ndërsa përdor forcën e kartonit në mënyrë të paligjshme për t’i mohuar opozitës të drejtën për komisione parlamentare. Si edhe një dekadë më parë në lidhje me Gjykatën e Lartë, Bashkimi Evropian kërkon edhe kësaj here reformë. Se çfarë reforme mund të bëhet, kjo mbetet shumë e mjegullt. Reformimi i parlamentit për ta bërë atë kontrollues të ekzekutivit dhe jo vulë e gatshme për çdo gjë, ka gjasa që kërkon një
Është mbledhur sot Komisioni i Integrimit nën drejtimin e deputetes së PDsë Jorida Tabaku. Mbledhjes i janë bashkuar deputetë të PD-së së Rithemelimit, por në sallë kanë munguar ligjvënësit, përfaqësues të PD-së zyrtare të Bashës.
Ministrja e Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Elisa Spiropali, prezantoi në këtë komision projekt-ligjin “Për sigurinë kibernetike”. “Ligji është i përafruar dhe është konsultuar me një shumësi institucionesh. Sa i takon çështjeve kushtetuese, këtu nuk ka vend për diskutime. Sepse nuk bëhet fjalë për akses në institucion, por për alertin e sigurisë kibernetike”,-tha Spiropali.
Ndërkaq, drejtuesja e Komisionit të Integrimit Jorida Tabaku ngriti pyetjen se mos me këtë ligjin “për sigurinë kibernetike”, mazhoranca mund të kërkojë të kontrollojë sigurinë kibernetike të SPAKut. përpjekje po aq tërësore sa ajo e reformës në drejtësi, gjë që për momentin, duket e pagjasë. Reforma natyrisht që duhet të nënkuptojë zhbërjen e sistemit RamaBerisha të emërimit të deputetëve nga kryetarët, e cila ose mund të bëhet me sistem tjetër zgjedhor ose mund të bëhet me demokratizimin e brendshëm të këtyre dy partive. Por për momentin, që të dy palët politike duken shumë të lumtura me sistemin që kanë dhe reforma zgjedhore ka qenë historikisht në fund të listës së prioriteteve të tyre.
Aktualisht ato pak hapa përpara të hedhura nga reforma në drejtësi, të cilat kanë kërkuar sakaq tetë vjet nga jeta jonë dhe sërish konsiderohen si ende në fillim dhe të pamjaftueshme, janë i vetmi element i mirëfilltë i vendosjes në praktikë të sistemit kushtetues të balancave dhe kufizimeve. Edhe nëse reforma ecën përpara e pacenuar dhe i mbijeton sulmeve të pritshme politike, ajo sërish nuk mjafton për të arritur te shteti i së drejtës, i cili ka nevojë për zgjedhje të lira dhe të ndershme, media të pavarur dhe të larmishme, barazi shoqërore dhe jo një shtet të kapur nga oligarkët dhe shoqëri civile të fortë dhe aktive. Por sistemi i drejtësisë është gjithsesi një hap i rëndësishëm përpara. Dhe palët politike, përfshirë
“Znj. Spiropali, kam dy shqetësime që lidhen me fjalën tuaj. Së pari, ju thatë që ka pasur një konsultim gjithëpërfshirës dhe ju referuat njëkohësisht përafrimit të plotë, por dhe drejtori me stafin e Komisionit kanë qenë në kontakt dhe ligji nuk është përafruar plotësisht. Ligji është i përafruar, jo në nivelin maksimal as i plotë. Por gjithsesi ne në këtë fazë nuk kemi detyrën për ta përafruar të plotë, kjo është një çështje tjetër.
Shqetësimi im me një çështje që nuk është përafruar
Ramën, kanë shprehur tani në mënyrë të përsëritur gatishmërinë për ta prishur. Për shembull, në vitin 2020, ishte ambasadorja e SHBA-së Juri Kim, e cila shkroi në Twitter: “Shpresoj që fjalët për një marrëveshje prapa krahëve për të vrarë reformën në drejtësi në Shqipëri të mos jenë të vërteta”. Ndërsa në shtator 2022, palët politike krijuan një grup të mbyllur për të rishikuar paketën e ligjeve të reformës në drejtësi. Gati një vit më vonë, EUJust dhe OPDAT, dy shërbimet e asistencës ligjore nga BE dhe SHBA për Shqipërinë, i konsideruan propozimet e marra nga ky komision bipartizan si kthesa e gabuar. Thelbi i propozimeve ishte që, në mungesë të magjistratëve, jomagjistratët, pra preferencat e palëve politike, të mbushnin një numër vakancash në sistem si dhe një njësi “konsulence ligjore” pranë SPAK.
Rrjedhimisht, ndërsa palët kanë dhënë prova në mënyrë të përsëritur të dëshirës për të prekur reformën në drejtësi dhe problemet ligjore duket se i kanë të përbashkëta, nuk është çudi që në negociatat për paketën e ligjeve me tre të pestat të gjendet edhe dëshira për të dëmtuar reformën në drejtësi.
Rezultatet e deritanishme të reformës janë ende larg së dhënit të lidhet me nenin 3 në fushën e zbatimit, njëkohësisht me nenin 7 për të cilët kanë qenë në kontakt dhe stafet. Në ligjin e mëparshëm, por dhe direktiva e BE-së, përjashton fusha që lidhen me sigurinë kombëtare, sigurinë publike, mbrojtjen ose zbatimin e ligjit duke përfshirë parandalimin, hetimin, zbulimin dhe ndjekjen e veprave penale që kanë rëndësi të veçantë dhe që janë një pushtet i pavarur. Ndërkohë që ju i keni përfshirë këto në infrastrukturë kritike dhe nuk janë të drejtësisë për shqiptarët. Gjykatat vijojnë të zvarrisin çështjet dhe qytetarët presin me vite me radhë për një vendim. Dhe në fund të fundit, pastrimi i sistemit të drejtësisë nga gjyqtarët dhe prokurorët e korruptuar apo të paaftë apo pa integritet profesional është një lloj objektivi i ndërmjetëm. Synimi final është dhënia e drejtësisë, si në çështjet e luftës kundër korrupsionit ashtu edhe në çështjet e përditshme të qytetarëve, në një vend që ka një numër të lartë në mënyrë të pazakontë problemesh ligjore, të cilat përfundojnë dhe zvarriten në gjykata.
Megjithatë, në gamën e zhvillimeve që duhet të shënohen në rrugën drejt shtetit të së drejtës dhe anëtarësimit në Bashkimin Evropian, reforma në drejtësi duket se është një nga të paktat hapa para. Në drejtim të zgjedhjeve, gjasat janë që janë bërë hapa pas, ku politika e konfliktit është zëvendësuar me politikën e korrupsionit, gangsterizmit politik dhe përfshirjes së krimit të organizuar në zgjedhje. Dhe ku politika qytetare është zëvendësuar nga politika oligarkike. Hapa thelbësorë pas janë bërë me politikën vendore, ku grupet qytetare janë zhdukur nga politizimi i tejskajshëm i të gjithë administratës publike, përfshirë përjashtuara. Me pak fjalë, në të gjithë infrastrukturën që ju po ngrini për sigurinë kibernetike, institucionet e pavarura të drejtësisë, SHISH-i dhe çdo institucion tjetër është pjesë e kësaj infrastrukture tashmë. Ky është një problem kushtetues dhe problem për ruajtjen dhe kontrollin e pushteteve.
Unë kam kontaktuar me disa prej institucioneve sot të cilët më kanë thënë që nuk janë konsultuar, si p.sh. Byroja Kombëtare e Hetimit, SPAK, Prokuroria e Përgjithshme. Që në momentin e parë që kam marrë ligjin, këtë punë të parë kam bërë, a janë konsultuar këto institucione? A siguron ky ligj që të ketë një pavarësi të hetimit dhe që të dhënat mos të cenohen? Ka qenë dispozita në ligjin e mëparshëm, është hequr dhe ndërkohë është një dispozitë tjetër që i përjashton këto fusha në ligjin europian. Përse e kemi ndjekur këtë standard dhe i keni përfshirë këto fusha tek infrastruktura kritike?”,-u shpreh Tabaku. shkollat dhe sistemin mjekësor si dhe nga emigrimi i pothuajse çdokujt që nuk ka qenë pjesë e klanit politik të zonës. Ndërsa në drejtim të medias së lirë dhe të larmishme, e cila duhet të garantojë qytetarë të informuar, para së gjithash, në rolin e qytetarit si votues, gjërat kanë ecur në drejtim të kundërt. Sot ka më pak media dhe mediat transmetojnë që të gjitha të njëjtën propagandë të prodhuar nga palët politike. Numri i gazetarëve që raportojnë, qoftë edhe nga Kuvendi i Shqipërisë, institucioni që duhet të jetë nën vëmendjen më të madhe të të gjithëve, është jashtëzakonisht shumë i vogël. Dhe ata që janë, janë shpesh të shtypur nga mbingarkesa në punë dhe nga censura e drejtpërdrejtë apo vetëcensura nga frika. Dhe sa i përket të drejtave të njeriut, të drejtave të pronës apo të drejtave të sigurisë së jetës, gjërat duket sikur kanë bërë ca hapa para dhe ca hapa pas. Korrupsioni është arma e shkatërrimit në masë të të drejtave të njeriut, qoftë kjo liria e shprehjes, të drejtat LGBTIQ+, të drejtat për kujdes shëndetësor apo mjedis të pastër, të drejtat e pronësisë apo të drejtat e punës, që të gjitha shkatërrohen nga korrupsioni, atë korrupsion që sistemi i drejtësisë ka për detyrë ta luftojë.