Sugjerimi i FMN, Banka e Shqipërisë për momentin e mban në nivelin zero shtesën kundërciklike të kapitalit
Vendosja e një shtesë e tillë ka si qëllim ngadalësimin e kreditimit
Fondi Monetar Ndërko mbëtar në fillim të këtij viti i sugjeroi Bankës së Shqipërisë vendosjen e një shtese kundërciklike kapitali për sektorin bankar. Në deklaratën e fundit të Bordit Ekzekutiv për Shqipërinë, thuhet se vendosja e një shtese kundërciklike në raportin e mjaftueshmërisë së kapitalit për bankat tregtare mund të merret në konsideratë në afatin e mesëm, për të forcuar më tej stabilitetin financiar. Megjithatë, në vendimmarrjen e fundit Banka e Shqipërisë nuk e vlerësoi të nevojshme një masë të tillë.
Në vendimin e datës 2 prill 2024, Guvernatori, Gent Sejko, vendosi që shtesa kundërciklike e kapitalit të vazhdojë të qëndrojë në nivelin zero. Aplikimi i një shtese kundërciklike të kapitalit është i parashikuar në rregulloren e vitit 2018 “Për shtesat makroprudenciale të kapitalit. Një shtesë e tillë ka si qëllim ngadalësimin e kreditimit, në rast se banka qendrore vlerëson se ai po rritet me ritme tepër të shpejta. Treguesi parësor në vlerësimin e Bankës së Shqipërisë lidhur me ritmet e kreditimit të ekonomisë dhe vendimmarrjen për nevojën e mundshme për shtesa kundërciklike të kapitalit është raporti mes rritjes së kreditimit dhe rritjes ekonomike. Raporti i mësipërm tregon devijimin e vlerës së raportit të kredisë për ekonominë ndaj PBB-së nga prirja e tij afatgjatë dhe është indikatori kryesor që sinjalizon mundësinë e rritjes së tepërt të kreditimit në raport me Prodhimin Kombëtar.
Ky prag do të kalohej nëse devijimi i raportit të kredisë ndaj PBB-së me mesataren afatgjatë do të ishte pozitiv me më shumë se dy pikë përqindje. Për shembull, në periudhën 2002-2008, periudhë që përfshin fazën me rritjen më të lartë të kreditimit të ekonomisë në Shqipëri, ky hendek kishte qenë pozitiv me 1.9 pikë përqindje.
Sipas Bankës së Shqipërisë, për tremujorin e katërt 2023 hendeku i raportit të kredisë ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) ishte -7.84 pikë përqindje, nga -8.12 pikë përqindje që kishte qenë në tremujorin e mëparshëm. Si plotësues të këtij treguesi parësor në vendimmarrjen e Bankës së Shqipërisë, shërbejnë disa elementë të tjerë, të grupuar tek treguesi i paralajmërimit të hershëm (TPHP) dhe që sinjalizojnë zhvillimet në kreditim dhe në aktivet jofinanciare, konkretisht tregun e pasurive të paluajtshme.
Sugjerimet për aplikimin e një norme kundërciklike nga FMN duket se mbështeten pikërisht tek ecuria e këtyre indikatorëve.
VENDIMI I GUVERNATORIT SEJKO
Në vendimin e datës 2 prill 2024, Guvernatori, Gent Sejko, vendosi që shtesa kundërciklike e kapitalit të vazhdojë të qëndrojë në nivelin zero. Një shtesë e tillë ka si qëllim ngadalësimin e kreditimit, në rast se banka qendrore vlerëson se ai po rritet me ritme tepër të shpejta. Treguesi parësor në vlerësimin e Bankës së Shqipërisë lidhur me ritmet e kreditimit të ekonomisë dhe vendimmarrjen për nevojën e mundshme për shtesa kundërciklike të kapitalit është raporti mes rritjes së kreditimit dhe rritjes ekonomike.
RAPORTI I KREDISË
Sipas Bankës së Shqipërisë, për tremujorin e katërt 2023 hendeku i raportit të kredisë ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) ishte -7.84 pikë përqindje, nga -8.12 pikë përqindje që kishte qenë në tremujorin e mëparshëm. Si plotësues të këtij treguesi parësor në vendimmarrjen e Bankës së Shqipërisë, shërbejnë disa elementë të tjerë, të grupuar tek treguesi i paralajmërimit të hershëm (TPHP) dhe që sinjalizojnë zhvillimet në kreditim dhe në aktivet jofinanciare, konkretisht tregun e pasurive të paluajtshme. Sugjerimet për aplikimin e një norme kundërciklike nga FMN duket se mbështeten pikërisht tek ecuria e këtyre indikatorëve.
Këtu përfshihen rritja vjetore e kredisë bankare, ndryshimi vjetor i kredisë bankare për pasuri të paluajtshme, ndryshimi vjetor i indeksit të çmimit të banesave dhe ndryshimi vjetor i indeksit të çmimit të banesave ndaj vlerës së qirasë. Në fund të tremujorit të katërt 2023, vlera e indeksit TPHP rezultoi 0.54, në rritje prej vlerës së tremujorit pararendës (0.51) dhe lehtësisht sipër vlerës së pragut krahasues të mesatares historike (0.5).
Zhvillimet e periudhës pasqyrojnë një përshpejtim të mëtejshëm ritmit rritës, si në terma vjetorë ashtu edhe tremujorë, të portofolit të kredisë për pasuri të paluajtshme. Për rrjedhojë, vlerat e nëntreguesit tejkaluan në mënyrë të ndjeshme mesataren historike. Megjithatë, Banka e Shqipërisë ende nuk e sheh të arsyeshme aplikimin e një rritjes së mëtejshme të kërkesave të mjaftueshmërisë së kapitalit, që pas vitit 2019 janë rritur ndjeshëm, me aplikimin e shtesave makroprudenciale./ MONITOR