Rama dhe Meta u kanë borxh qytetarëve referendumin për plehrat
Krizat e demokracisë bashkëkohore janë të larmishme dhe në evoluim të vazhdueshëm. Studiuesi i njohur bullgar, Ivan Kristev, ka paraqitur një listë të tyre në esenë e tij të përkthyer edhe në shqip me titullin “I besojmë mosbesimit”. Një prej krizave, për shembull, është ajo e mjeshtërisë së kastave për t’i përmbytur njerëzit me informacionin që duan vetë, si një mënyrë e mirë për t’i mbajtur ata të painformuar, problem madhor ky i kohës sonë, për të cilin ka folur me shqetësim edhe Papa Françesku. Një krizë tjetër është ajo e zhvlerësimit të votës së qytetarëve në kushte kur qeveritë ndërrohen pareshtur, por nuk arrijnë të korrigjojnë politikat e dështuara. Po e rishfletoja këtë ese të mrekullueshme para dy- tri ditësh dhe çfarë konstatova: në listën e Kristev mungonte kriza e demokracisë si tradhti e hapur, si tradhti me dashje, si tradhti e kërkuar ndaj votës së qytetarëve. Kristev nuk ka pasur si ta ketë në listë sepse shembuj të këtij stadi me sa duket nuk ka pasur as në Bullgarinë e tij, as në Europë. Shembulli ka lindur këto ditë në Shqipëri, në qeverinë e Edi Ramës dhe Ilir Metës. Është kthimi i ligjit që lejon importin e plehrave në Shqipëri, një ngjarje që ilustron shkëlqyeshëm jo thjesht zhvlerësimin, por grisjen e votës që kjo qeveri ka marrë nga Aleanca Qytetare kundër importit të plehrave dhe nga qindra mijëra zgjedhës që kanë votuar për koalicionin e majtë edhe për qëndrimet e prera të Ramës kundër importit të plehrave.
Fjalimet, akuzat dhe anatemat e tij të asaj kohe kundër qeverisë së demokratëve, përbetimet dhe pozat përkrah përfaqësuesve të shoqërisë civile që kundërshtonin ligjin, djegia e referendumit që do të mbahej në fillim të dhjetorit të vitit 2013, por që u bë i panevojshëm për shkak se Rama e anuloi ligjin me të ardhur në pushtet, të gjitha këto kanë qenë kaq spektakolare dhe kanë lënë një gjurmë kaq të fortë në fitoren e Rilindjes sa të shkonte mendja se ligjin e importit të mbetjeve Rama nuk do të guxonte ta kthente kurrë kështu siç e ktheu, pothuajse në fshehtësi, pa u konsultuar fare me përfaqësuesit e Aleancës Qytetare, pa kërkuar njëfarë ndjese dhe kryesorja pa rikthyer referendumin e anuluar për t’ua lënë qytetarëve vendimmarrjen.
Njeriu nuk është skllav i përjetshëm i një ideje apo vendimi. Ka të drejtë të ndërrojë mendje. Por kur flitet për një qeveri apo kryeministër ka rregulla, ka detyrime. Rama në rastin me të mirë duhej të priste të mbyllte mandatin, pastaj në fushatën e re të dilte me opsionin e importit të plehrave dhe të priste gjykimin e zgjedhësve. Kjo është të jesh i ndershëm me qytetarët dhe votën e tyre. Nëse nuk i pritej deri në qershor, ai duhej t’i hapte rrugë patjetër referendumit të fituar me aq shumë përpjekje nga shoqëria civile tre vjet më parë. Mund të ketë qenë gabim në atë kohë tërheqja nga referendumi meqenëse qeveria e anuloi ligjin. Vendimi popullor do t’i kishte venë vulën njëherë e mirë ndalimit të importit të plehrave në Shqipëri. Rama do të mendohej mirë, në mos nuk do të guxonte të ndërronte pllakën. Pabesia e tij ndaj gjashtëdhjetë e dy mijë shqiptarëve që firmosën kërkesën për referendumin e parë në historinë e vendit dhe për sa e sa qytetarë të tjerë që nuk e kanë firmën në atë kërkesë, por që kanë qenë dhe janë kundër importit të plehrave, është e dyfishtë: një herë sepse duke përdorur votën e tyre kundër importit të ple- hrave ka vendosur për importin e plehrave, një herë tjetër sepse u ka djegur referendumin. E para ka shijen e shpërfilljes. E dyta ka shijen e djallëzisë. Kjo e dyta ma merr mendja dhemb më shumë. Edi Rama u ka borxh dhe minimalisht duhet t’u kthejë referendumin këtyre qytetarëve. Referendumi që u anulua automatikisht para tre vjetësh për shkak të vendimit të tij për të rrëzuar ligjin e importit të plehrave duhet të ringjallet automatikisht për shkak të vendimit të tij të kundërt pas tre vjetësh. Ligji i ri i importit të plehrave
nuk mund të kalojë pa e ditur se çfarë mendojnë shqiptarët. Kjo e plehrave është një çështje tipike referendare. Ajo kërkon konsultim dhe vendimmarrje popullore edhe në kushte ideale e jo më në kushtet aktuale kur duket qartë se në rolin e promotorit të aferës janë interesa të paqarta dhe të ndyra. Kryeministri nuk bën gjë tjetër veçse i ekspozon këto lloj interesash kur thërret në takim ata që mund të konsiderohen përfituesit e ligjit, ndërkohë që sulmon me një fjalor të ulët kundërshtarët e ligjit. Përfituesit vetëm për propagandë dhe shou thirren. Rama e tregoi edhe një herë se nuk di të bëjë gjë tjetër.
Ne flasim dhe komentojmë me të drejtë kur një deputet apo disa deputetë votohen si opozitarë, por votojnë dhe vegjetojnë si qeveritarë. Çfarë duhet të themi kur një qeveri e tërë devijon dhe tradhton pa iu dridhur syri një çështje pikante të programit të saj? A ka sanksione, a ka penalitete konkrete që ndëshkojnë këtë paturpësi, si zhdëmtohet votuesi i fyer në këtë mënyrë? Si mund të ndodhë kjo?
Nuk ka as penalitete, as zhdëmtime në kuptimin konkret të fjalës. Sepse nuk parashikohet që një qeveri e zgjedhur të jetë kaq e pacipë. Edi Rama guxon të kapërcejë si hije mbi gjithë këtë histori dhe të dalë aty ku i leverdis për momentin, sepse nuk i llogarit më, edhe në i pastë llogaritur ndonjëherë, qytetarët dhe kundërshtarët, guxon sepse ka edhe ai një ide të tijën, të vagëllt sigurisht, për krizën e demokracisë, që i thotë se një pjesë jo e vogël e votuesve të pakënaqur preferojnë më mirë të ikin nga sytë këmbët sesa të rrinë e të përpiqen për ëndrra dhe ideale në vendin e tyre; një pjesë tjetër i kanë duart e zëna me telefona inteligjentë prej nga e monitorojnë dhe e gjykojnë aktualitetin duke mbajtur distancë dhe duke u vërvitur pa busull e drejtim edhe ata; votat e mbetura nuk merren as me bilanc, as me korrektësi, por ca me nostalgji, ca me propagandë e trushpëlarje, ca me blerje dhe manipulime. Kështu bëhet shuma që nevojitet. Qytetari i lirë, socialist apo josocialist qoftë, nuk është fare në këtë ushtrim. Në fakt, zgjedhësit e majtë, kryesisht socialistë, janë të sfiduarit e mëdhenj të ligjit RamaMeta të plehrave. Mbi këta zgjedhës ka rënë barra kryesore e kundërveprimit. A janë robër të teserave apo luftëtarë të së drejtës? Unë besoj se mendimi i cekët i Ramës për krizën e qytetarisë shqiptare, prej nga merr frymëzimin të sillet si një sulltan i vonuar, do të marrë kësaj radhe një mësim për t’u mbajtur mend. Shumë vlera janë në krizë vërtetë. Por një gjë ka mbetur gjallë: Thelbi i politikës demokratike që është përpjekja për ta ndryshuar gjendjen. Me çdo çmim. Ky besim bazë e lejon shoqërinë të bëjë përpara.
Qytetari i lirë, socialist apo josocialist qoftë, nuk është fare në këtë ushtrim. Në fakt, zgjedhësit e majtë, kryesisht socialistë, janë të sfiduarit e mëdhenj të ligjit Rama-Meta të plehrave. Mbi këta zgjedhës ka rënë barra kryesore e kundërveprimit. A janë robër të teserave apo luftëtarë të së drejtës? Unë besoj se mendimi i cekët i Ramës për krizën e qytetarisë shqiptare, prej nga merr frymëzimin të sillet si një sulltan i vonuar, do të marrë kësaj radhe një mësim për t’u mbajtur mend. Shumë vlera janë në krizë vërtetë. Por një gjë ka mbetur gjallë: Thelbi i politikës demokratike që është përpjekja për ta ndryshuar gjendjen. Me çdo çmim. Ky besim bazë e lejon shoqërinë të bëjë përpara
* Opinion i shkruar për “Panorama”. Ndalohet kopjimi, riprodhimi dhe publikimi në print ose online.