Gurët në veshka, si mund të parandalohet risku i riformimit

NëNëse 5 shekuj më parë mjekimi bazë për gurët në veshka ishte uji, po njësoj edhe sot rekomandohet konsumimi i sa më shumë lëngjeve. Shqetësimet dhe krizat që manifeston sëmundja përshkruhen gati- gati njësoj, ndërsa lundrohet në të njëjtat ujëra edhe kur flitet për shkaktarët që çojnë në formimin e gurëve në veshka. Për prof. dr Myftar Barbullushin, mjekimi tradicional mbetet bashkëkohor edhe sot. Por ky nuk është i vetmi pikëtakim me të kaluarën e largët. Duke na vënë përballë letërkëmbimin e piktorit, skulptorit dhe poetit italian Michelangelo Buonarroti, doktori heq paralelet mes dy kohëve, dy realiteteve, që duken se nuk janë edhe aq të largëta kur bëhet fjalë për gjenezën e sëmundjes, masat për parandalimin dhe metodat e trajtimit. “Edhe pse 500 vjet më parë, Michelangelo piketon mjekimin tradicional që mbetet bashkëkohor edhe sot, mjekimin e tyre kryesisht me lëngje dhe banjat termale, megjithëse kjo e fundit diskutohet shumë në kohët moderne. Nëse i referohemi parandalimit dhe mjekimit të sotëm të gurëve në veshka, këshilla më e mirë, absolute dhe më e rëndësishme është të pish në mënyrë uniforme gjatë ditës rreth 2 litra ujë. Një metodë e thjeshtë, por efikase”, vë në dukje prof. dr Barbullushi, shefi i shërbimit të Nefrologjisë në QSUT. “Gurët në veshka midis shkencës dhe artit” është një qasje e re, që synon të na njohë me dimensionet e vërteta të sëmundjes, duke mos e shkëputur të sotmen nga e djeshmja. Ndërsa flasim për të njëjtat kriza, shkaktarë dhe mjekim bazë, nuk mund të rrimë pa i shtuar kësaj tabloje edhe atë që mundësohet sot, mungesa e së cilës dje u kushtonte jetën pacientëve. E tillë ishte edhe për Michelangelon. “Gjendja e tij do të rëndohet shumë dhe ai do të vdesë, ndoshta nga azotemia, pasi nuk kishte dializë apo transplant me të cilën mjekohen sot të sëmurët me humbje të funksionit të veshkave si shkak i gurëve në veshka. Rreth 20% e të sëmurëve tanë që bëjnë dializë apo kanë bërë transplant si shkak i sëmundjes, kanë pasur gurët apo infeksionet e rrugëve urinare të patrajtuara ashtu siç duhet”. Duke folur për masat parandaluese, doktori thekson se me rëndësi është njohja e shkakut dhe e përmbajtjes së gurëve, në mënyrë që të pengohet riformimi i tyre.

“Lionardo, po të shkruaj për një krizë të fortë veshkash, e cila është aq e tmerrshme, sa mund ta përshkruajë vetëm ai që e ka provuar. Më dhanë të pi shumë ujë dhe nxora me urinë copëza gurësh në ngjyrë të bardhë e më pas u qetësova shumë. Me ndihmën e Zotit, shpresoj që të paktën për ca kohë të jem i qetë…”, i shkruante më 15 mars të vitit 1549, i madhi Michelangelo Buonarroti, nipit të tij Lionardo Buonarroti Simoni. ( Letter 323).

Ky magjistar i gdhendjes në mermer të veprave të një bukurie të pashoq, me këto fjalë do të gdhendte në imagjinatën tonë ç’do të thotë krizë e gurëve të veshkave, të cilën e përshkruan të tmerrshme, si dhe elemente jashtëzakonisht të domosdoshme në vënien e diagnozës, dhe sidomos në mjekimin e tyre. Gratë e përshkruajnë atë si një dhimbje që tejkalon dhimbjet e lindjes, ndërsa studentëve të mjekësisë u thuhet se pacienti përpëlitet në shtrat si gjeli që i kanë prerë kokën. Njihen në literaturë edhe raste vetëvrasjeje nga stresi i dhimbjes.

“Mëngjes dhe darkë, për rreth dy muaj, po pi ujë prej një burimi që është rreth 40 milje nga Roma ( Viterbo). Mjekët më thonë se ky ujë shkrin gurët e veshkave. Prej tij unë po nxjerr copa gurësh në urinë. Unë jam aq i lidhur me të, sa nuk pi apo ha asgjë tjetër”. ( Letter 334, Letter 325).

Edhe pse 500 vjet më parë, ai piketon mjekimin tradicional që mbetet bashkëkohor edhe sot, mjekimin e tyre kryesisht me lëngje dhe banjat termale, edhe pse kjo e fundit diskutohet shumë në kohët moderne. Nëse i referohemi parandalimit dhe mjekimit të sotëm të gurëve në veshka, këshilla më e mirë, absolute dhe më e rëndësishme është të pish në mënyrë uniforme gjatë ditës rreth 2 litra ujë. Një metodë e thjeshtë, por efikase. Përbërja e ujit në minerale dhe aciditeti i tij janë të rëndësishëm.

“Michelangelo vuan nga kripërat në urinë, të cilat së fundi janë kthyer në gurë në veshka, dhe prej vitesh ai është në duart e mjeshtrit Realdo Colombo, shoku i tij i ngushtë, i cili e trajton atë me injeksione dhe me një dietë të veçantë...”, do të shkruante në vitin 1540 biografi i tij, Giorgio Vasari, duke evidentuar kështu një koncept shumë të qartë që në atë kohë, që gurët formohen nga kripëra minerale dhe/ ose substanca organike të pranishme në urinë në formë të tretur dhe dieta është një element shumë i rëndësishëm.

Të dhënat e sotme të shkencës janë në harmoni të plotë me faktin që 75- 80% e gurëve në veshka kanë në përbërje të tyre kryesisht oksatatin e më pak fosfatin e kalciumit dhe se oksalatet, kalciumi dhe fosfori në përbërje të ushqimeve kontribuojnë në formimin e gurëve. Edhe aciditeti i urinës konsiderohet i rëndësishëm në formimin e gurëve. Përkundrazi, citratet, kaliumi dhe magneziumi janë substanca që pengojnë formimin e gurëve. Vetëm në 5- 10% të rasteve përmbajtja e gurit është nga acidi urik, duke e bërë të domosdoshme ruajtjen e copëzave të gurit që dalin nga veshkat për të përcaktuar përmbajtjen e gurit në laborator. Është kjo arsyeja që limoni, si rezultat i përmbajtjes me citrate, do të ishte i përzgjedhur. Më pak portokalli, sepse përmban sheqer dhe i dëmshëm konsiderohet konsumimi i qitros. I diskutueshëm shumë është efekti i kafesë dhe i çajit në formimin e gurëve në veshka, ndërkohë që alkooli duhet të evitohet. Më i rëndësishëm është kufizimi i kripës në ushqime, pasi kripa rrit nivelin e kalciumit në urinë, i cili çon në formimin e gurëve. Proteinat e mishit kanë shumë aminoacide që përmbajnë sulfur. Ky i fundit në urinë kthehet në acid sulfurik, i cili e bën urinën acide e për pasojë favorizon precipitimin e kripërave. Ndaj, në moshat e avancuara, kufizimi i mishit të kuq ul tendencën për të formuar gurë në veshka. Perimet dhe frutat e freskëta duhet të jenë të preferuara në dietën e këtyre të sëmurëve, pasi ato përmbajnë kalium edhe citrate që parandalojnë formimin e gurëve. Me një logjikë të thjeshtë, do të duhej që ushqimet që përmbajnë kalcium të kufizoheshin. Nuk është tamam kështu, sepse kalciumi i marrë me ushqime pjesërisht thithet në zorrë dhe pjesërisht lidhet me oksalatet e ushqimeve dhe eliminohen së bashku me jashtëqitjen, duke pakësuar kështu oksalatet në urinë. Kjo gjë nuk vlen për kalciumin e marrë si ilaç nga goja, i cili shton mundësinë e gurëve në veshka, pasi i pirë jashtë vakteve të ushqimeve nuk ka oksalate për t’u lidhur dhe përthithet i gjithi në zorrë. E dëmshme është marrja e vitaminës C në tableta në këta të sëmurë. Kujdes: shmang ushqimet e konservuara dhe frutat e thata.

“Mjekët më thonë se vuaj nga një lloj podagre, prej së cilës kam dhimbje në këmbë dhe në duar…” ( Letter 405).

Pikërisht acidi urik i rritur në sëmundjet e podagrës duhet të ketë qenë shkak i gurëve të veshkave të artistit, vërejnë studiuesit e tij. Në fakt, në 5- 10% të rasteve përmbajtja e gurit është nga acidi urik. Është kjo arsyeja që te të sëmurët me mbipeshë, me yndyra të rritura, apo me diabet, nivelet shpesh të larta të acidit urik në gjak janë shkaktarë të gurëve në veshka. Matja e nivelit të acidit urik, pra uricemisë dhe e aciditetit të urinës, në të cilin kripërat e acidit urik precipitojnë me formim gurësh, është e domosdoshme në këtë kategori pacientësh. Epidemia e mbipeshës dhe e diabetit në USA dhe në Europë është shoqëruar me një rritje të theksuar të shpeshtësisë së gurëve në veshka, që ka arritur në 6- 7% të popullatës adulte.

“Mjekët thonë se unë vuaj nga gurët dhe sëmundje në veshka. Ata vazhdojnë të më trajtojnë për këtë sëmundje të keqe të veshkave, edhe pse kanë shumë shpresa...” ( Letter 323).