Një politikë e diskutueshme për kreditimin...

Me synimin e shpallur “për të ulur riskun e miratimit të kredisë dhe për t’u dhënë një mundësi bankave që të bëjnë analiza të bazuara mbi dokumentacionin ligjor...”

dhe “për të sjellë një formalizim të plotë të biznesit”, Banka e Shqipërisë njoftoi këto ditë se nuk do të pranojë deklarimet konfidenciale të biznesit në procesin e aplikimeve për kredi bankare.

Personalisht mendoj se kjo politikë sjell edhe të paktën dy rreziqe të tjera të mëdha. Nga njëra anë, klasifikon si të rreme çfarëdo deklarimi konfidencial të biznesit për kapacitetet financiare ( për rrjedhojë dhe për aftësinë ripaguese) të sipërmarrjeve që aplikojnë për kredi bankare. D. m. th. cenon besimin që bizneset të jenë plotësisht transparente përballë bankave tregtare lidhur me veprimtarinë e tyre ( aspektin financiar), duke vënë barazimin midis bizneseve që mashtrojnë në deklarimet e veta dhe atyre që, për një numër arsyesh të njohura tashmë ( shkaqet e informalitetit) dhe atyre që kanë garanci ripagimi të huas, duke marrë në konsideratë dhe të ardhurat apo burimet financiare të padeklaruara më parë në bilancet e kompanive që dorëzohen në Drejtorinë e Tatimeve... Studimet tona tregojnë se bizneset mashtrojnë në deklarimet e veta, kryesisht për asetet që shërbejnë si kolateral, si dhe me plan- bizneset jorealiste. Në të dyja rastet, kjo është mundshme vetëm nën ndikimet politike në procesin e vendimmarrjes për miratimin e huave bankare, por edhe me mbështetjen intensive të bashkëpunëtorëve të tyre brenda vetë sistemit bankar. Për këtë të bind fakti se rreth 50% e “borxhit të keq” aktual ndaj bankave zotërohet nga kompani të mëdha, shumica e huave të të cilave kanë qenë miratuar në këtë mënyrë.... Unë mendoj se nuk duhet vënë shenja e barazimit midis kompanive që mashtrojnë lidhur me burimet e tyre, dhe atyre që i kanë këto burime, por që nuk janë raportuar rregullisht në vitet e shkuara dhe për këtë arsye, nuk rezultojnë në bilancet e tyre zyrtare.

Nga ana tjetër, parimisht procesi i shqyrtimit të një aplikimi për hua bankare nga biznesi mundet dhe duhet të jetë një proces i marrjes dhe menaxhimit të riskut nga të dyja palët kontraktuale. Kjo politikë e re e saposhpallur nga Banka e Shqipërisë, të paktën në dukje, e zhvendos riskun thuajse tërësisht në anën biznesit, për të mos thënë se tërthorazi shfaq si palë të përfshirë edhe vetë qeverinë që ka iniciuar këtë politikë ( që ka pranuar dhe miratuar bilancin financiar të kompanisë aplikuese për kredi). Në të vërtetë, kjo po ndodh në kushtet kur fitimet e bankave njohin vetëm rritje - në gjysmën e parë këtij viti ato u dyfishuan, ndërkohë që aktiviteti primar i tyre - dhënia e kredisë në ekonominë reale - pësoi vetëm një rritje tejet simbolike. D. m. th., të krijohet përshtypja se me këtë politikë të iniciuar nga qeveria në kuadrin e përpjekjeve të ligjshme të saj për të reduktuar informalitetin në vend, bankave tregtare u rritet komoditeti në procesin e përzgjedhjes së klientëve të tyre, por edhe ndoshta bashkë me të rrezikon të ulet edhe numri i aplikantëve për kredi bankare... Për pasojë, ruajtja e fitimeve të tyre në të ardhmen, do të vazhdojë të bazohet në rritjen e mëtejshme të kostos për shërbimet që ato ofrojnë ( përveç kredive bankare), në kostot e fshehta mbi bizneset dhe qytetarët, etj. Kjo do të thotë se mundësitë e për- dorimit te kursimeve monetare të popullatës dhe të kapitaleve të bankave si burim per përshpejtimin e zhvillimit ekonomik dhe shoqëror të vendit do të pakësohen. Pra shoqëria në tërësi humbet, edhe pse zyrtarisht mund të lflitet për “bashkëpunim te bankës qendore me qeverinë për rëduktimin ë informalitetit në vend...” Ne fakt, sfida e vërtetë aktuale e bankave në vendin tonë mendoj se duhet të jetë, përveç përzgjedhjes së kujdesshme të klientëve të saj, duke zbatuar rigorozisht manualet dhe përvojat më të mira botërore në këtë fushë, edhe rezistenca ndaj përfshirjes në procesin e pastrimit të parave kriminale kolosale që qarkullojnë në vend si rezultat i shkalles së lartë të kanabizimit të ekonomisë sonë kombëtare, por edhe joshja ndaj kësaj përfshirjeje që nuk mund të mos krijojë p. sh. programi qeveritar, “Një miliard euro”, tashmë në fillimet e zbatimit të tij. Ndokush mund të më kundërshtojë duke thënë se “kështu vendi zhvillohet, hapen vende pune”, etj.,. Në fakt, deformimet që vijnë për këtë shkak janë shumë të mëdha dhe vështirësisht të riparueshme dhe këto burime parash janë pa dyshim ndër pengesat kryesore për futjen në Shqipëri të investimeve të huaja direkte, për hapjen e vendeve të punës dhe për një zhvillim më të shpejtë të ekonomisë reale në vendin tonë.