Diploma italiane dhe dosja e dënimit u jepet familjarëve

Me ndërhyrjen e AIDSSH mbërriti në Tiranë teza e mbrojtur në Universitetin e Torinos

Ajo ishte e zgjuar, e zonja dhe e bukur. Nga ato femra, para së cilës thonë se Enverit të ri i qepej goja.

Nga ato, të paktat, të vetmet, që kishte vendosur të bënte shkencë në një vend si Shqipëria e fillimshekullit XX. Sot, në 105vjetorin e lindjes kujtohet Sabiha Kasimati, intelektualja dhe shkencëtarja e parë shqiptare. Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish- Sigurimit të Shtetit do të zhvillojë sot në ambientet e Fakultetit të Shkencave të Natyrës një takim përkujtimor për Kasimatin. Nuk do të jetë një takim i zakonshëm, ku do të flitet sërish për figurën e Sabihasë, sot për të do të flasë vetë vepra e saj. Pas një letërkëmbimi të gjatë, mes AIDSSH-së dhe Ambasadës Italiane në Tiranë, familjes së shkencëtares do t'i dorëzohet tema e diplomës, mbrojtur në Universitetin e Torinos. Po ashtu, AIDSSH ka shqyrtuar kërkesën e familjarëve të Sabiha Kasimatit dhe i dorëzojnë sot një kopje të Dosjes së saj mbajtur nga ish- Sigurimi i Shtetit, për të cilën do të na njohë Altin Hoxha, një prej anëtarëve të AIDSSH-së. Do të jetë ambasadori italian Alberto Cutillo, që do t'u dorëzojë familjarëve një kopje të digjituar të diplomës, për vlerat e së cilës do të kumtojë zëvendësdekani i Fakultetit të Shkencave, profesori i zoologjisë, Ferdinand Bego. Por kjo vepër do të prezantohet edhe në shqip. Ende pa ardhur në Tiranë nga Universiteti i Torinos, Petro Luarasi, përgjegjës për bibliotekën në Fakultetin e Shkencave, i biri i Skënder Luarasit, e ka përkthyer në shqip këtë vepër, e cila i kishte rënë në dorë prej një bukinisti.

VEPRA Sabiha Kasimati ishte e para vajzë që mbaroi Liceun Francez në Korçë. Më pas punoi disa vite si mësuese në Shkollën Normale Femërore të Korçës dhe në vitin 1933 u emërua pranë Institutit ShqiptaroAmerikan të Kavajës, ku përveç lëndëve që kishte dhënë në Korçë, filloi të jepte biologji. Pikërisht aty do të lidhej me shkencat biologjike. Në verën e vitit 1935, qeveria shqiptare i akordoi bursë studimi për në Itali. Ajo studioi në Fakultetin e Shkencave Biologjike të Universitetit të Torinos. Zgjodhi specialitetin e Iktiologjisë dhe përfundoi studimet me vlerësimet maksimale. Në vitin 1940 mbrojti doktoratën me temë: "Fauna ittica di acqua dolce d'Albania"( Fauna iktiologjike e ujërave të ëmbla të Shqipërisë). Kjo vepër, e cila tashmë mbërriti edhe në Shqipëri, është një përmbledhje prej 86 faqesh. Pas pasqyrës së lëndës, një hyrjeje për të prezantuar qëllimin e studimit dhe metodën e përdorur, bëhet një paraqitje e llojeve të specieve të peshqve që rriten në Shqipëri, gjeografia e tyre, për të hyrë në detaje për disa prej tyre. Teza mbyllet me një përshkrim të shkurtër të industrisë së peshkimit në Shqipëri dhe bibliografinë. Viteve të fundit është folur që kjo tezë është zgjeruar edhe më tej nga Sabihaja, e cila kishte përgatitur për botim një monografi me titullin "Peshqit e Shqipërisë". Tashmë ekzistojnë dokumente që e vërtetojnë jo vetëm ekzistencën e kësaj vepre, por edhe përvetësimin e saj nga kolegë të Sabihasë. Studiuesi Leka Ndoja do të flasë sot, jo vetëm për rastin e Sabihasë, por edhe fenomenin e tjetërsimit të veprave shkencore, në periudhën e komunizmit.