Plasari: E vërteta e themelimit të Akademisë Albanologjike

“Mjeda, pionier i studimeve paleografike, në fushën e kritikës historike, në studimin e dokumentit, në fonetikë”

Kush mendon se albanologjinë shqiptare e kanë bërë vetëm të huajt, me siguri nuk e di se Ndre Mjeda ka qenë një nga albanologët më të shquar shqiptarë; dhe kush mendon se institucionet që janë marrë me albanologjinë kanë lindur gjatë viteve të socializmit, sigurisht që gabohen.

Plot 80 vjet më parë do të themelohej Akademia Albanologjike Saveriane. Për të hedhur dritë mbi historinë e albanologjisë në Shqipëri, prof. Aurel Plasari mbajti dje në Akademinë e Shkencave ligjëratën me temë “80- vjetori i akademizmit albanologjik në Shqipëri”. Sipas Plasarit, qëllimi i kësaj ligjërate ishte “nxjerrja në dritë e një ngjarjeje shkencore të rëndësishme për albanologjinë, jo më kot lidhej me përvjetorin e 80- të të saj të themelimit të Akademisë Albanologjike Saveriane. Arsyeja thjesht dhe saktë është arsye njohjeje, duke e quajtur të padrejtë, që një organizim ku kanë kontribuar emrat më në zë, më të mëdhenj të albanologjisë, që kanë prodhuar vepra, të kalohet në heshtje edhe të mos u ekzistojë as emri në fjalorët enciklopedikë, apo në informacionet akademike dhe juridike, që i ofrohen publikut. Synimi kryesor është që një ngjarje dhe një institucion i tillë të mos mbetet më në errësirë, por të diskutohet edhe të flitet për të. Sidomos në një kohë të lirisë enciklopedike, të konkurrencës së lirë të akademikëve, situatë të cilën ne nuk mundet që ta mohojmë sot, që edhe ajo akademi e krijuar në ato kushtet e atëhershme është një shembull, paradigmë për mënyrën se si mund të punohen, organizohen edhe të prodhohen vepra me rëndësi në albanologji”. Plasari e konsideroi si një rast për të njohur vetveten.

MJEDA ALBANOLOG Mjaft interesante ishte zbulesa e Ndre Mjedës si një ndër albanologët e parë shqiptarë; një klerik që i iku urdhrit jezuit për më shumë liri akademike. “Mjeda në shumë fusha të albanologjisë është një pionier. Është pionier i studimeve paleografike, në fushën e kritikës historike, në studimin e dokumentit, në fonetikë... Të kemi parasysh që në vitin 1902 ai mban një ligjëratë në Kongresin XIII të orientalistëve në Hamburg, në latinisht. Nëse bëjmë krahasimin, se cili do të ishte dikush nga ne sot, që do të mbante një ligjëratë ose një kumtesë në gjuhën latine, para një kongresi me specialistë të huaj? Pra kemi të bëjmë me një nivel specializimi shumë të lartë, për t’u pasur zili dhe, nga ana tjetër, me një njeri shumë modest, të tërhequr në vetvete, gati të vetizoluar, të padëshirueshëm për pushtetin politik të viteve ’ 30, kur në pushtet ishte Ahmet Zogu, armik i tij, e megjithatë deri në dy javë para ndarjes nga jeta, ai kërkonte fotografimin e veprës së Pjetër Budit, për t’i bërë botimin e plotë. Nëse flasim për albanologji shkencore, Mjeda është një nga albanologët e parë edhe më të rëndësishëm të vendit”, tha ai.