Vendimi antiamerikan, edhe kundër paqes
Ambasada e SHBA- ve në Tiranë ka bërë një deklaratë ku nuk thotë asnjë fjalë për qëndrimin e Shqipërisë, të vendit të tyre partner e mik, lidhur me votimin në OKB të nismës së Presidentit Trump; natyrisht mënyra e reagimit është një çështje që i përket vetëm kësaj Ambasade dhe gjykoj se kjo nuk...
Edhe në këtë rast Shqipëria ka votuar përgjithësisht PRO SHBA, duke i dhënë prioritet partneritetit Shqipëri- SHBA dhe vetëm në disa pak raste mund të ketë ABSTENUAR, por gjithnjë në konsultim me palën amerikane. Në pak raste Shqipëria mund të ketë votuar KUNDËR SHBA, por në këto pak raste debati i fortë publik është bërë se kanë munguar edhe transparenca e vendimmarrjes, edhe konsultimi me të gjithë faktorët e brendshëm të rëndësishëm, si dhe me përfaqësuesit e partnerëve të rëndësishëm
... ka përse të diskutohet. Por, Ambasada ka thënë diçka që ne shqiptarëve na intereson, prandaj duhet shqyrtuar me vëmendje për të nxjerrë disa përfundime nga kjo deklaratë, lidhur me qëndrimin e fundit të qeverisë Rama në sesionin e jashtëzakonshëm të OKB- së më 21 dhjetor 2017. Tri prej tyre do të ishin:
i) Së pari, qëndrimi antiamerikan i qeverisë shqiptare rezulton edhe kundër paqes, përderisa Ambasada shkruan se “ne po vazhdojmë të punojmë për paqen”, thënë ndryshe, qëndrimi kundër këtij angazhimi të SHBA- ve duket se është edhe kundër paqes;
ii) Së dyti, qëndrimi i qeverisë Rama kundër nismës së Presidentit Trump rezulton jashtë realitetit “të tanishëm dhe historik të Jerusalemit si kryeqytet i Izraelit”, realitet të cilin Ambasada e SHBAve e thekson në deklaratën e saj; dhe
iii) Së treti, qeveria shqiptare duke votuar kundër SHBA- ve tregoi se është kundër “të vërtetës së thjeshtë se Jerusalemi është qendra e legjislaturës, Kryeministrit dhe Gjykatës së Lartë të Izraelit” të vërtetë, të cilën e nënvizon qartas e qëllimisht Ambasada e SHBA- ve në deklaratën e saj.
Ky është këndvështrimi i Ambasadës së SHBA- ve në Tiranë, kurse reagimet e shumta në Shqipëri e të shqiptarëve e konsiderojnë votën “kundër” përgjithësisht një qëndrim antiamerikan që nuk përfaqëson interesat e shqiptarëve dhe eventualisht me ndikim në partneritetin Shqipëri- SHBA.
1. NJË QËNDRIM KUNDËR INTERESAVE TË SHQIPTARËVE…
Votimi i 21 dhjetorit 2017 i Shqipërisë kundër SHBA- ve është një moment i keqkonsultuar diplomatikisht, politikisht e institucionalisht dhe i keqbaraspeshuar me partnerët, sipas peshës e rëndësisë së tyre. Gjasat janë që ky qëndrim antiSHBA të arkivohet si një qëndrim kundër interesave të Shqipërisë. Por, edhe si një qëndrim që do të ketë ndikim në partneritetin Shqipëri- SHBA. Qëndrimi antiSHBA, siç u shpreh edhe përfaqësuesja e SHBA- ve në OKB, nuk do të ndryshojë asgjë, për më tepër që vendimi s’është detyrues; por qëndrimi ndaj kësaj rezolute ishte dhe vlerësohet thjesht si çështje e respektit për partnerin kryesor, si test besimi për respektimin e marrëdhënies kryesore partneriale dhe ruajtje e dinjitetit të një partneri të rëndësishëm që kërkon reciprokisht t’i kthehet mbështetja për një çështje shumë të rëndësishme e delikate që kërkon ta bashkëndajë me vendet partnere dhe mike. Qeveria Rama e ka rreshtuar Shqipërinë gabimisht, ky duket një vlerësim pothuajse i përgjithshëm në Shqipëri. Ky vendim s’është thjesht vendim kundër Presidentit Trump, por një qëndrim kundër SHBAve, sepse ky qëndrim që Presidenti Trump e ka vënë në lëvizje, është miratuar shumë kohë më parë nga Kongresi i SHBA- ve, pra nga përfaqësuesit e popullit amerikan dhe që atëherë nuk ka ndryshuar, pavarësisht se cila forcë politike në SHBA ka pasur shumicën në Kongres. Pra, në njëfarë mënyre, qëndrimi i Shqipërisë është kundër interesave të popullit amerikan, kundër SHBA- ve dhe së fundmi edhe kundër nismës së Presidentit Trump. Do të prisja me shumë interes qëndrimin e Ambasadës së SHBA- ve në Tiranë për votimin e qeverisë së Shqipërisë në OKB, do të preferoja një qëndrim publik të saj, por edhe një qëndrim konfidencial i bashkëndarë me të gjithë aktorët e rëndësishëm shqiptarë do të mjaftonte. Theksoj se ky qëndrim antiSHBA është qëndrim vetëm i qeverisë Rama, dhe të gjithë faktorët e tjerë, politikë apo institucionalë, kanë qenë të përjashtuar nga ky vendim.
2. MARRËDHËNIET SHQIPËRI- SHBA NË NIVELIN MË TË LARTË TË PARTNERITETIT
Marrëdhëniet Shqipëri- SHBA janë të veçanta, janë marrëdhënie të nivelit më të lartë të partneritetit të përcaktuar që nga 1991 nga të gjitha forcat politike kryesore, nga të gjitha qeveritë dhe të miratuara me unanimitet nga të gjithë parlamentet e vendit dhe të artikuluara nga të gjithë presidentët e zgjedhur pas vitit 1991. Shqiptarët kanë arritur në përfundimin se historikisht interesat e Shqipërisë përputhen me interesat e SHBA- ve, më mirë se ato të çdo vendi tjetër apo bashkimi vendesh; mbi të gjitha, ky është një vullnet i qartë i shumicës së qytetarëve shqiptarë. Ngjarjet e 1999- s në Kosovë dhe qëndrimi i vazhdueshëm i SHBA- ve ndaj pavarësisë së Kosovës e kanë konsoliduar dhe përforcuar këtë aspekt, duke e çuar deri në pothuajse absolut këtë vlerësim për të gjithë shqiptarët, pavarësisht ku ndodhen. Qëndrimi i SHBA- ve në 1991 për rrëzimin e diktaturës dhe kontributi i veçantë në lindjen dhe konsolidimin e demokracisë në Shqipëri kanë qenë specifike dhe kanë kontribuar në konsolidimin e partneritetit ShqipëriSHBA. Qëndrimi i vendosur dhe unik i SHBA- ve për anëtarësimin e Shqipërisë në NATO po ashtu ka përforcuar dhe ngritur në një nivel edhe më të lartë këtë marrëdhënie partneriteti. Qëndrimet dhe mbështetja e SHBA- ve për integrimin e Shqipërisë në BE kanë qenë të qarta dhe të fuqishme. Këto janë disa nga arsyet aktuale dhe historike që i vendosin marrëdhëniet Shqipëri- SHBA në nivelin më të lartë të partneritetit mes dy vendeve dhe i kanë dhënë atyre një vlerësim reciprok specifik, gati- gati ekskluziv, krahasuar me marrëdhëniet me vendet e tjera.
3. VOTIMI ANTIAMERIKAN, JOTRANSPARENT DHE I PAKONSULTUAR...
Ky është një vendim personal i Ramës dhe në rastin më të mirë i qeverisë Rama; askush tjetër nuk ka pasur asnjë dijeni dhe as është konsultuar paraprakisht. Konsultimi me Presidentin duket se ka munguar. Konsultimi me Kuvendin, pa asnjë dyshim ka munguar. Mbetet të sqarohet nëse ka pasur një demarsh nga Ambasada e SHBA- ve në Tiranë dhe nëse ka pasur konsultime me përfaqësues të Ambasadës së SHBA- ve në Tiranë apo përfaqësuesit të Shtëpisë së Bardhë apo Departamentit të Shtetit; që mesa duket nga reagimet nuk ka pasur. Po ashtu, për arsye transparence duhet të sqarohet nëse ka pasur konsultime/ takime me përfaqësuesit e vendeve të tjera, konkretisht me përfaqësuesit e BE- së, Italisë, Greqisë, Turqisë e Gjermanisë, si vende partnere të rëndësishme.
4. ÇFARË KA NDODHUR MË PARË NË RASTE TË NGJASHME
Nuk është hera e parë që Shqipëria ballafaqohet me vendime të vështira e delikate, që duhet të merren në institucionet ndërkombëtare. Vendime që e kanë vendosur Shqipërinë në një pozicion të vështirë për shkak të qëndrimeve të ndryshme të partnerëve të saj kryesorë. Në të gjitha këto raste, qëndrimet e Shqipërisë kanë pasur parasysh interesat e vendit dhe të të gjithë shqiptarëve, duke synuar përputhjen e tyre sa më të mirë me interesat e partnerëve të saj, sipas rendit prioritar, të përkufizuara qartësisht në vendimmarrjet e Kuvendit. Së pari, është kryer gjithnjë një konsultim diplomatik- profesional në nivelin më të lartë të shërbimit diplomatik. Së dyti, është kryer një konsultim politik me Kuvendin për të thithur mendimet alternative politike dhe institucionale me Presidentin e Republikës për të përfshirë në vendimmarrjen delikate mendimet dhe qëndrimin e drejtuesit më të lartë të shtetit. Dhe së treti, sa herë është vlerësuar e nevojshme, janë bërë konsultime/ biseda me përfaqësues të SHBA- ve, BE- së dhe vendeve të tjera partnere, sipas interesit të tyre për çështjen në diskutim dhe kjo nuk është shprehje e inferioritetit, por një praktikë diplomatike frekuente.
5. VENDIMET PRO, KUNDËR DHE ABSTENIM KANË QENË TË MIRËPESHUARA NË ÇDO ASPEKT
Në jo pak raste, diplomacia dhe politika shqiptare është ballafaquar me raste kur çështjet kanë qenë delikate e komplekse dhe vendimmarrja e vështirë; madje shumë vendimmarrje janë komplikuar me kalimin e kohës, sepse në jo pak raste qëndrimet e SHBA- ve e BE- së, por edhe të partnerëve të tjerë të rëndësishëm të Shqipërisë, kanë qenë të ndryshme dhe deri divergjente. Ja disa prej tyre dhe si është vepruar:
Së pari, rasti më i thjeshtë ka qenë kur SHBA, BE dhe partnerët kryesorë të Shqipërisë kanë pasur qëndrim të përbashkët; në këtë rast qëndrimi i Shqipërisë ka qenë i lehtë dhe evident, PRO SHBA dhe PRO BE.
Së dyti, rast me vështirësi mesatare ka qenë kur BE s’ka pasur qëndrim të unifikuar; në këtë rast Shqipëria, duke mos pasur detyrimin “e fortë” për të votuar PRO qëndrimit të BE, përgjithësisht ka votuar PRO SHBA- ve dhe në ndonjë rast shumë të rrallë Shqipëria ka ABSTENUAR vetëm nëse ka pasur hapësirë për ta kryer këtë veprim pa dëmtuar interesat e SHBA- ve dhe partneritetin SHBAShqipëri, gjë të cilën e ka konsultuar me shumë transparencë e sinqeritet me përfaqësuesit e SHBA- ve.
Së treti, rasti më i vështirë ka qenë kur BE ka pasur qëndrim të unifikuar të ndryshëm nga ai i SHBA- ve, dhe Shqipëria si vend kandidat i BE ka pasur “detyrimin” të rreshtohet me vendimin e BE- së. Edhe në këtë rast Shqipëria ka votuar përgjithësisht PRO SHBA, duke i dhënë prioritet partneritetit ShqipëriSHBA dhe vetëm në disa pak raste mund të ketë ABSTENUAR, por gjithnjë në konsultim me palën amerikane. Në pak raste Shqipëria mund të ketë votuar KUNDËR SHBA, por në këto pak raste debati i fortë publik është bërë se kanë munguar edhe transparenca e vendimmarrjes, edhe konsultimi me të gjithë faktorët e brendshëm të rëndësishëm, si dhe me përfaqësuesit e partnerëve të rëndësishëm.