“Moti i madh”, gravura e armë të epokës së Skënderbeut në Muzeun Kombëtar
Dekani i Fakultetit, prof. dr. Sabri Laçi, në një komunikim për mediat, bëri të njohura aktivitetet dhe synimin që kërkohet të arrihet përmes tyre.
“Ne mendojmë që është detyrë dhe nder për Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë, si institucioni më i rëndësishëm dhe prestigjioz i studimeve Albanologjike në vend, që të japë kontributin e tij jo vetëm në rikthimin e vëmendjes së shqiptarëve te figura shumëdimensionale e Heroit tonë Kombëtar, por edhe në krijimin e një platformë të debatit shkencor për epokën dhe figurën e Skënderbeut”, tha Laçi. Sipas tij, ky debat do të synojë “shkëputjen nga paradigma e vjetër dhe e ideologjizuar e studimeve historike në përgjithësi dhe e studimeve për figurën e Skënderbeut. Edhe pse në dukje kjo paradigmë e ka vlerësuar figurën e tij, duke qenë e brendashkruar në një kontekst politik izolacionist, në thelb, e ka reduktuar epokën e Skënderbeut dhe figurën e tij qytetëruese dhe politike në Europën e kohës; sjelljeve e këndvështrimeve dhe kontributeve origjinale studimore në pasurimin e dijes për Skënderbeun dhe kohën e tij”. Ai u shpreh se Gjergj Kastrioti Skënderbeu, “është shndërruar me të drejtë në një mit ndërtues për kombin tonë, por paradoksalisht, miti i tij në vend që ta hiperbolizojë realitetin historik, e minimizon atë. Mendojmë se Skënderbeu është më i rëndësishëm se miti i tij.” Laçi theksoi se Skënderbeu nuk është thjesht pjesë e historisë së kombit shqiptar, por i shërben edhe shoqërisë bashkëkohore shqiptare dhe elitës drejtuese sot. Ai vlerësoi rolin e tij prej diplomati, që do të ishte shembull sot për integrimin europian të shqiptarëve. “Historiani dhe gazetari i shquar italian, Indro Montanelli, e ka quajtur për këtë me të drejtë, “poeti i madh i politikës shqiptare”. Mesazhi i tij themelor është se një vend i vogël, jo domosdoshmërisht është i parëndësishëm në gjeopolitikën dhe zhvillimet botëror. Është mirë që ky dimension i tij të zbulohet para shqiptarëve dhe të tjerëve në përmasën e tij reale pasi do të ishte një terapi e mirë për të shëruar inferioritetin e padrejtë të shqiptarëve, të ngulitur përmes një procesi të gjatë historik.” Nën këtë frymë do të zhvillohen të gjitha veprimtaritë, të cilat do të kulmojnë me një konferencë ndërdisiplinore, e para e këtij lloji, në 15- 16 nëntor, në Tiranë. Një konferencë ndërkombëtare, që do të mbledhë njohësit më të mirë të figurës së Skënderbeut dhe periudhës së tij, por jo vetëm në lëmë të historisë, por edhe fushave të tjera. “Konferenca do të bëjë një prerje prizmike përmes këndvështrimeve dhe qasjeve moderne të kërkimit shkencor që do të paraqitet në konferencë, në mënyrë që të mbetet referenciale për studime shqiptare dhe ndërkombëtare”, tha Laçi, duke ftuar të gjitha institucionet kërkimore në Shqipëri, Kosovë dhe diasporë, të bëhen pjesë e kësaj veprimtarie.
Ndërsa në sfond dëgjohen tingujt e kambanës së shek. XV, përpara syve të kalojnë skena luftimesh të përgjakshme. Europa humaniste e periudhës së Marin Barletit, kështu e ka imagjinuar heroin e viseve arbërore, Gjergj Kastriot Skënderbeun. Ndryshe nga ekspozitat që jemi mësuar të shohim rëndom nëpër institucionet tona, Muzeu Historik Kombëtar, kësaj here, në 550- vjetorin e vdekjes së Skënderbeut, është përpjekur të sjellë diçka ndryshe. Nuk kemi të bëjmë me ekspozime për herë të parë dhe as objekte të bujshme, por publikim gravurash, hartash, armësh dhe të një kambane të vitit 1465, që na sjell jehonën e “Motit të madh”. Pikërisht kështu e ka titulluar MHK ekspozitën e hapur dje në hollin e institucionit. “Kjo ekspozitë sjell një mori gravurash të shkëputura nga libri i Marin Barletit, të cilat i kemi zgjedhur qëllimisht për të kuptuar se si e ka perceptuar figurën e Skënderbeut publiku i Europës humaniste të asaj kohe. Veç këtyre gravurave, kemi riprodhuar një hartë të madhe të principatave shqiptare në vitin 1443, pikërisht në momentin kur Skënderbeu kthehet në Krujë e më vonë organizon dhe Kuvendin e Lezhës. Po ashtu, edhe stemat e principatave, për të pasur një perceptim më të thellë të kësaj epoke historike”, shpjegon drejtori i MHK, Dorian Koçi. Pjesë e kësaj atmosfere janë bërë edhe disa armë origjinale, topuzë e shpata, që ruhen në ambientet e muzeut. “Kemi ekspozuar edhe disa objekte origjinale, si armë të shek. XV- XVI, që ne i kemi në pavijonet tona, për të vendosur një lidhje të drejtpërdrejtë me epokën që ne po përkujtojmë. Janë objekte unikale dhe ndër të paktat që ne kemi nga kjo kohë, pasi siç e dimë, armët origjinale të Skënderbeut janë në Vjenë. Mes tyre do të veçonim kambanën e kishës së Karpenit, që i takon vitit 1465 dhe mban një mbishkrim në gjuhën latine”, shton Koçi. Sipas tij, ky është aktiviteti i parë i këtij institucioni në nder të figurës së heroit. Duke qenë që libri i Barletit përmban 107 gravura, ai thotë se do të ndërtohet një ekspozitë më e plotë, e cila do të jetë lëvizëse. Ajo do të udhëtojë nëpër Shqipëri, në trojet shqiptare përtej kufijve, si edhe në qendra europiane, ku rezonanca e heroit shqiptar vazhdon të ketë jehonë.
Ashtu si edhe historia e Shqipërisë, nevojë për rishikim kanë edhe pavijonet e muzeut, mes së cilëve edhe ai i periudhës së Skënderbeut, i cili ka nevojë të zhvishet nga elementët populistë dhe mitologjikë. “Në kuadër të rikonceptimit të linjës muzeale të Muzeut Kombëtar, do të shihen me përparësi, jo vetëm pavijoni i Skënderbeut, por çdo pavijon. Fatkeqësisht, ne nuk kemi objekte origjinale që do t’i shtoheshin, por përmes riprodhimit të faksimileve, pikturave dhe gravurave të kohës, do të mund të arrijmë që vizitori apo brezi i ri, të mund të perceptojë një hero europian të asaj kohe, për t’iu larguar idilit të një Skënderbeu shumë popullor, të veshur me opinga dhe tirqe, çka pasqyron edhe epokën në të cilën është ndërtuar Muzeu Historik Kombëtar”, thotë Dorian Koçi.