Si dështoi Musolini në Luftën ItaloGreke, të vrarët në Shqipëri
Pushtimi gjerman dhe bilanci tragjik për ushtrinë italiane me 13.755 të vrarë dhe 37 mijë të humbur
Sulmi nuk ia arrin. Sidoqoftë, më 13 dhe 14 kjo kuotë e Monastirit qe fituar dhe dorëzuar, e ndërkaq, një mitralim i avionëve grekë bie mbi prapavijat italiane jo larg pikës vëzhguese të Komarit ( Mussolini nga ana e tij nuk dha asnjë shéj frike), dhe më së fundi Cavallero detyrohet të pranojë se trupat italiane nuk i kishin “më aftësitë për të thyer frontin e armikut...
BOMBAT PRANË MUSSOLINI- T NË FRONT
Sulmi i pranverës – në të vërtetë ai u zhvillua në gjysmën e dytë të marsit – pritej të ishte një nder, siç qe vendosur me praninë e Duces. Më 2 mars, Mussolini fluturon nga Bari për në Tiranë “duke pilotuar vetë avionin”, një tremotorësh S 79, i shoqëruar prej dy të tjerëve të këtij tipi, si dhe të dy hidrovolantëve Cant Z 50- 6, por dhe nga dymbëdhjetë gjuajtës Maçhi 200. Përshëndetjet në mbërritje ishin të menjëhershme, por disi sipërfaqësore.
Mbasi korteu i makinave – natyrisht, së bashku me Mussolini- n në Shqipëri ishin edhe Ciano, Starace, Farinaçi dhe jerarkë të tjerë, të mërzitur ngaqë po iu përvetësohej prej të tjerëve, ora e lavdisë, nëse vërtet do të kishte një të tillë, si dhe ndonjë medalje – mbërrin kështu në Rehovë, ku ishte komanda e gjeneralit me aftësi modeste, Gastone Gambara, ndonëse ishte shquar në Spanjë dhe kishte drejtuar sulmin. I tregohet ndërkaq Duce- s plani i sulmit: një sulm i caktuar për deri në Valdesnicë, në frontin e XI- tës: ose drejt luginës që mbyllej në Këlcyrë. Aksioni i Cavallero- s nuk kishte një mundësi zhvillimi pa rimarrjen e Këlcyrës, dhe nuk mund të lidhej me ndërhyrjen e afërme gjermane. Por Cavallero ishte i fiksuar – mbas përvojave pasuese të muajve të mëparshëm – prej shqetësimit të një kundërsulmi grek. Më shumë se për të fituar, ai mendonte për të mos humbur.
Duke paraqitur propozimet e tij, Gambara kërkonte edhe ndonjë ditë më tepër për përgatitje, dhe Mussolini, nën kapotën grijeshil dhe me gradat e Mareshallit të parë të Perandorisë, qe drejtuar ndërkaq, në një si lloj shëtitjeje në prapavija, për të inspektuar batalionet, për të marrë pjesë në manovrat e qitjes, ku do të lidhej edhe me gjeneralët. Kështu, më së fundi mbërrin agimi i 9 marsit, takimi me sulmin e pranverës. Duce ndodhet në postin vëzhgues në Komarit, në tetëqind metra lartësi, ku sundonte një panoramë me plot të thepisura dhe male, të ngjashme pak a shumë me Carson tragjike. Pika e vëzhgimit përqendrohej në një lloj bunkeri në lartësi, nën praninë e gjithë atyre gjeneralëve. Kthjelltësia e pamjes mëngjesore ishte e shkëlqyeshme, nën një të ftohtë të një mjedisi krejt të tejdukshëm. Zjarri i përgatitjes së artilerisë ishte i fortë: njëqindmijë goditje brenda disa orëve. Një kodër jo uniforme në duart e grekëve rivlonte prej shpërthimeve: në harta ishte treguar si një lokalitet i quajtur Monastir, për shkak të ndërtesave fetare, të shndërruara në gërmadha, që shfaqeshin të pleksura me të tjera shtëpiza kësisoj; dhe që përbënin njërin prej synimeve më të parë të sulmit. Gjithnjë e më i dërmuar, Mussolini është i pranishëm në një replikë të lodhshme “me ngritje supesh” të Cadorna- s, i cili më 11 mars do të përjetonte “qetësisht” një rutinë të përgjakshme.
Sulmi nuk ia arrin. Sidoqoftë, më 13 dhe 14 kjo kuotë e Monastirit qe fituar dhe dorëzuar, e ndërkaq, një mitralim i avionëve grekë bie mbi prapavijat italiane jo larg pikës vëzhguese të Komarit ( Mussolini nga ana e tij nuk dha asnjë shéj frike), dhe më së fundi Cavallero detyrohet të pranojë se trupat italiane nuk i kishin “më aftësitë për të thyer frontin e armikut, i cili kishte ditur të shfrytëzonte kohën, teksa ne jemi zënë me formimin e frontit për të bërë të mundur një sistemim mbrojtës tejet efikas”. Humbjet ishin të idhta: pesëmijë njerëz jashtë luftimit në Korparmatën VIII, pesëmijë të tjerë në atë XXV, 1800 në atë V. Përfundimi zero. Mussolini i shfryn Pricolo- s” “Më vjen me vjellë prej këtij mjedisi. Nuk kemi bërë as edhe një hap përpara. Deri më sot më kanë rréjtë. I përçmoj të gjithë këta njerëz.”
PUSHTIMI GJERMAN I GREQISË
Ngjarjet do të shkonin për mirë megjithatë, por duke e hequr iniciativën – siç duhet pranuar - prej duarve Mussoloni- t, për ta kaluar krejtësisht në duart e Gjermanisë, e cila ishte e gatshme të vepronte në Ballkan: dhe me këtë synim kishte vënë në rrethim trupat e saj nga 1 marsi në Bullgari, me pëlqimin e plotë të Mbretit Boris dhe të qeverisë, që i kishin mbledhë ushtritë e tyre. Por Hitlerit i duhej t’i shpejtonte kohët dhe të ndryshonte planet e tij për të realizuar një përmbysje të plotë në Jugosllavi…
Në mëngjesin e 6 prillit, ditë e diel – po ditën e diel ushtritë e Hitlerit kishin pushtuar Poloninë, Norvegjinë, Francën - Greqia dhe Jugosllavia pushtohen prej gjermanëve. Nuk ka asnjë deklaratë të shpalljes së luftës për Jugosllavinë. Kryeministrit grek Korizis, princi gjerman Erbach, ministër gjerman në Athinë, i dorëzon një dokument të shkurtër, përmes së cilit akuzon qeverinë helene se ishte bërë shërbëtore e anglezëve, dhe se ishte e pazonja të qeverisej në mënyrë të pavarur. Shpërbërja e forcave jugosllave, ndërkohë që trupat tankiste gjermane i thyejnë, ndërsa trupat italiane nën komandën e Ambrosio- s, afrohen në kufi, ishte vërtet e rrufeshme. Nga ana tjetër, kur më 7 prill, Ante Pavelic iu bën thirrje kroatëve për krijimin e Shtetit të pavarur, më 12 bie Beogradi, më 18 firmoset marrëveshja dhe dorëzimi i forcave të Aksit të 344.000 të burgosurve, ndërsa Petri II dhe qeveria e tij, për çastin strehohen në Greqi, prej ku mandej do të kalonin në Londër.
Edhe në Greqi penetrimi i gjermanëve ishte përmbysës. Më 9 prill ata hyjnë në Selanik, duke ndërmarrë një kthesë për në Follorinë, Kostur, Kalabaka, për t’i dalë kështu mbrapa krahëve ushtrive në Shqipëri.
Në mëngjesin e 12 prillit, Papagos urdhëron divizionet greke të Epirit dhe të Maqedonisë perëndimore të kthehen, për t’i ikur morsës italo- gjermane. Ishte një urdhër i vonuar, por i domosdoshëm, që megjithatë shkaktoi zemërim dhe frikë midis komandave dhe trupave. Më 13 prill nis tërheqja dhe rreshtat italiane përparojnë, ndërsa ato greke zmbrapsen. Më së fundi, disa gjeneralë grekë të gradave më të larta vendosin, duke e kapërcyer autoritetin e Mbretit dhe të Papagos- it, që t’u kërkojnë armëpushimin gjermanëve. Kërkesa e tyre u pranua më 20 prill prej komandantit SS të Adolf Hitlerit, gjeneralit Dietrich.
Gjenerali Halden shënon në ditarin e tij: “Fuhreri ka urdhëruar që armëpushimi të mos pranohet pa pëlqimin e tij. E bën këtë për t’iu dhënë në kohë italianëve një rrugëdalje. Por kjo zgjidhje, në një farë mënyre, e përqesh marshallin komandant të armatës XII, ndonëse nga ana tjetër, kërkon të krijojë mitin se janë italianët ata që po i detyrojnë grekët të dorëzohen. Në thelb, çasti i armëpushimit nuk pati asnjë lidhje midis