Buka e përditshme
Me bukën e përditshme, me mënyrën se si ta fitojë atë ndershmërisht, merret shqiptari i ndershëm tek bën një punë të ndershme në këtë shtet ku pandershmëria është po aq e përditshme saqë, mjerisht, është ngritur në piedestal dhe, më keq akoma, në sistem. Pikërisht për bukën e përditshme, ndër shekuj, i është drejtuar denbabaden besimtari shqiptar Perëndisë me fjalët “Ati ynë që je në qiell, bukën e...
përditshme falna sot!” sa herë që ulej me familjen për të ngrënë mëngjes, drekë e darkë. Ne, shqiptarët, jemi aq të lidhur me bukën, këtë ushqim ende thelbësor, saqë themi rëndom “të hash bukë” në kuptimin të ushqehesh duke ngrënë tri vakte në ditë ( anipse sot ka plot njerëz që hanë jo rrallë vetëm një herë në ditë). Dikur, le të themi para dyzet vjetësh, në frëngjishte thuhej “gagner son pain à la sueur de
son front”, pra, siç shprehemi edhe ne shqiptarët, “ta fitosh bukën e gojës me djersën e ballit”, kurse sot kjo shprehje, gjithmonë në frëngjishte, pra, ka pësuar një ndryshim të vogël ngaqë fjala “bukë” është zëvendësuar me fjalën “biftek”. Gjithsesi, sot e kësaj dite, ne, shqiptarët, kur betohemi për diçka, themi natyrshëm “Për atë bukë!” ose “Pasha bukën!”, të paktën sipas “Fjalorit të gjuhës shqipe” ( Tiranë, 2006), por sot, në vartësi të ushqimit apo të pijes që kemi përpara, na qëllon të betohemi me formula të tilla të improvizuara si “Për këtë kafe!”, “Për këtë raki!”, “Për këtë sallam!”, “Për këtë krap!”, për “Këtë trangull!” apo “Për këtë rrush!”
Sidoqoftë, këto pesë- gjashtë vitet e fundit, sa herë që shkoj të blej bukën e përditshme në furrën pranë, vë re një dukuri të re, të dhimbshme sa s’bëhet më: buka e vjetër, sidomos e zeza, ajo e një dite më parë, e quajtur “e nden- jur” ose më vrazhdë “bajate”, blihet përherë e më shumë nga të varfrit sepse kushton rreth dy herë më pak. Blerësit janë jo vetëm fshatarë, të cilët dikur thoshin se e blinin për lopët, kurse sot heshtin kur i pyet, por edhe qytetarë, kryesisht pensionistë apo të papunë, të cilët nuk mbajnë lopë në shtëpi dhe që gjithashtu heshtin. Është një heshtje e dhimbshme, por, gjithsesi, dinjitoze: nuk është turp të jesh i varfër dhe i papunë në një shtet, që ka premtuar rilindje të shoqërisë shqiptare dhe hapje vendesh pune për të gjithë, por që premtimet i ka lënë t’i marrë era e harresës sepse, siç thotë populli ynë i urtë, i urtë sa më nuk bëhet, u ka marrë koka erë. Mirëpo, populli ynë, i njëjti, ka megjithatë disa fjalë të urta që po marr mundimin e guximin t’ua kujtoj shtetarëve tanë kryelartë si, për shembull: “Mos i bjer bukës me këmbë ( se do të hash veten me dhëmbë!)”; “Mos ha bukën e përmbys kupën ( se u ngjall të tjerëve krupën!)”; “Buka që thyhet, s’ngjitet më ( se populli një ditë notën e nofkën ta vë!”). Sigurisht, sa për dijeni të lexuesit tim të vëmendshëm e të ndjeshëm ndaj të ngjashmëve të tij, fjalitë midis kllapash janë plotësime nga mendja e dora ime, por jo thjesht për efekt rime.
Së fundi, dukurinë e lartpërmendur të bukës bajate me gjysmë çmimi, e kanë vënë re edhe miqtë e mi Aqif Qifa, Vangjel Lezeti e Françesk Armadhi, të cilët, kur mblidhen për të pirë ndonjë gotë të shoqëruar me ndonjë meze dhe papritmas shohin të shfaqet – oh, ç’lumturi! – në ekranin e televizionit fytyrën e Kryetarit të Kuvendit e Kryetarit të Këshillit të Ministrave apo të ndonjë Kryetari tjetër, qoftë ky i ndonjë rangu më të ulët, luten seriozisht duke u çuar në çast e duke thënë njëzëri, me dorë në zemër, jo më “Ati ynë që je në qiell, bukën e përditshme falna sot!”, por “Kryetari ynë që të kemi përmbi kokë, qejfin e përditshëm falna sot!”, ndërsa kur nuk janë bashkë, pra, kur ndodhen diku vetëm ose me njerëz të tjerë, betohen, sipas vendit, momentit e kuvendit dhe sipas mezeve që kanë përpara, duke deklaruar solemnisht dhe hijerëndë: “Për atë Kryetar!” ose “Pasha Kryetarin!”.
Këto pesë- gjashtë vitet e fundit, sa herë që shkoj të blej bukën e përditshme në furrën pranë, vë re një dukuri të re, të dhimbshme sa s’bëhet më: buka e vjetër, sidomos e zeza, ajo e një dite më parë, e quajtur “e ndenjur” ose më vrazhdë “bajate”, blihet përherë e më shumë nga të varfrit sepse kushton rreth dy herë më pak