Kush është i dhunshëm, populli apo shteti?

M ustafa Nano iu kundër vu në disa shkrime...

të fundit etheve të dhunës, që duken se kanë përfshirë jo vetëm kuksianet, por edhe disa analistë antiramiste. Ai e mbylli shkrimin në mënyrë profetike “Me dhunë nuk vihet në pushtet… ! Është e para gjë që mësohet në manualet e politikës”.

Po sikur të mos jetë vërtet kështu? RASTI FRANCEZ OSE KAPUÇAT E KUQ TE BRETANJËS

Do përpiqem në këtë shkrim të “atakoj” disa “idées reçus”, duke u bazuar jo në manualet botërore, por në praktikat botërore. Për këtë nuk është e nevojshme të shkosh aq mbrapa në kohë, deri te “marrja” e Bastijes. Kjo “paralele idiote” mes revolucionit francez dhe kuksianëve vandalë duket se ia ka lënduar sensibilitetin pacifist drejtuesit të ish- emisionit “Déjà vu”. E megjithatë, ndodhemi me revoltën e Kukësit, përballë një “Déjà vu” dhe “bis repetita”. E pikërisht nga Franca. E pikërisht nga provinca me “kokëfortë” francezë , Bretanja. E pikërisht për të njëjtat motive, revoltë kundra vendosjes së pagesës në një autostradë. E pikërisht me të njëjtat forma demonstrimi , shkatërrimin dhe djegien e pajisjeve qindra- mijëra euroshe të vendosura nga koncesionari mbi autostrade. Kjo nuk ndodhi me 1789 në Bastijen e Parisit, por në 2013 ne skajin veri- perëndimor të Francës pak pas ardhjes në pushtet të Holandit, i cili e “shastisi” popullin francez me taksa si asnjë qeveri tjetër më parë. Ai që premtoi një epokë të re pas Sarkozisë , korri me rritjen fenomenale të taksave zhgënjim, dhunë si në Bretanjë, rënie të pandalshme në sondazhe, deri sa u detyrua të largohej vetë nga politika në mbarim të mandatit, gjë që s’i kishte ndodhur kurrë më parë asnjë presidenti tjetër francez të kohëve moderne. Ishte në Bretanjë pikërisht një taksë autostrade prej së cilës Holande mori “grushtin” e parë, nga i cili s’e mori kurrë më veten. Bretanja ka një veçori. Aty autostradat janë të gjitha pa pagesë si një kompromis i hershem për ta joshur këtë krahinë tradicionalisht rebele në histori. Por kësaj veçorie, qeveria franceze vendosi t’i jepte fund, duke vënë një pagesë, të paktën për kamionët, me argumentin se ata ndotin ajrin. Biles, pagesës së re iu vu dhe emri eko- taksa ( taksa ekologjike). Koncesioni iu dha një kompanie italiane ( një akt që ishte vendosur gjatë mandatit të Sarkozisë dhe që Holande nuk donte ta anulonte). Banorët e Bretanjës ishin unanimisht kundra. Kur koncesionari përfundoi vendosjen e portave gjigante elektronike mbi autostradë, me mijëra banorë vërshuan mbi to për t’i çmontuar dhe shkatërruar. Të disiplinuar në organizim, bretonët u mblodhën si grusht bashkuar secili me nga një kapuç të kuq dallues në kokë, ekzakt siç e kishin bërë 350 vjet më parë, të parët e tyre, që u revoltuan kundra taksave të Luigjit të 14- të, më 1675. Revolta e popullit breton e asaj kohe të hershme hyri në histori me emrin “Les Bonnets rouges “, kapuçat e kuq. Dhe ishin po të njëjtët kapuça të kuq, që iu vërsulen të organizuar, por të dhunshëm forcave të shumta të policisë më 2 nëntor 2013, për të spastruar me vandalizma autostradën nga portat e pagesës. Më kujtohet se shtypi francez nuk u skandalizua nga dhuna, por “u mahnit” nga fuqia magjike, që i jep një populli ndjenja e padrejtësisë që lind nga rritja e taksave. Gazetat mbusheshin me shkrime krahasuese midis kapuçave të kuq të kohëve moderne dhe atyre që u ngritën kundra taksave të regjimit të vjetër monarkist. Po qeveria franceze, ç’bëri? Hyri në polemika me “vandalët”? Aspak. Bëri thjesht një kthesë 180 gradë. E anuloi vendosjen e pagesës në autostradat e Bretanjës dhe dëmshpërbleu koncesionarin italian për dëmet dhe anulimin e kontratës, 1.3 miliardë euro shpenzim kot nga paratë publike. Por ishte ky çmimi i “paqes sociale”. Nuk mund t’u tregosh për një kohë të gjatë dhëmbët dhe forcën e forcave të rendit njerëzve të paarmatosur, që protestojnë kundra taksave dhe jetës së shtrenjtë. Qeveria franceze njihet për tërheqje të tilla përballë një mobilizimi masiv, siç i ndodhi dhe Presidentit Makron të tërhiqej para disa javësh nga ndërtimi i një aeroporti, ku terreni ishte bllokuar për muaj të tërë nga militantë të gjelbër dhe ku pati dhe një të vdekur nga përleshjet me forcat e rendit. Presidenti i ri francez mund të zbatonte ligjin, por historia do të përfundonte dhe me më shumë viktima, ndaj preferoi urtësisht t’i paguante dëmshpërblim koncesionarit dhe të anulonte projektin e atij aeroporti shumë të përfolur.

RASTI I GREQISË OSE SI DHUNA RRËZOI QEVERITË

Këshilltari Strategjik i Politikës Fiskale të Presidentit amerikan Ronoald Reagan, Artur Laffer, u bë i njohur me shprehjen e tij monumentale “Tepër taksa vrasin taksat”. Ai vizatoi të famshmen “kurbë e Laferit”, që tregon se taksat arrijnë në “stratosferë”, rendimenti i tyre fillon dhe bie dhe mund të shkojë deri në zero se askush s’do t’i paguajë më. Vjen një moment që, jo vetëm njerëzit nuk kanë më interes të punojnë më shumë nëse sistemi fiskal bëhet konfiskues, por ata edhe mund të revoltohen dhunshëm me idenë se nuk kanë se çfarë humbasin. Kjo i ndodhi pikërisht Greqisë. Është një shembull real kuptimplotë, që mund t’i shërbejë, shpresoj, Mustafa Nanos të mos e humbasë kohën me manualet e shkencave politike. Po, është e vërtetë. “Dhuna” mund ta rrezojë një qeveri nga pushteti qoftë ky demokratikisht i zgjedhur. Këtë e provoi në lëkurë fqinji ynë i afërt. E majta e Pasok- ut i fitoi “rehat” zgjedhjet më 2009 me 44% të votave dhe Papandreu u caktua Kryeministër. Por, për shkak të rritjes së pandalshme e të papërballueshme të taksave te diktuara nga FMN- ja, ai nuk do ta mbaronte mandatin. I dobësuar politikisht nga muaj të tërë protestash në rrugë të grekëve, ai dha dorëheqjen më 2011ën. Pasok- u vazhdoi dhe disa muaj të drejtonte në koalicion me të djathtën. Por dhe Kryeministri i ri, Papademos, nuk i rezistoi valës së protestës dhe dhunës, që përfshiu vendin e veçanërisht Athinën kundra rritjes revoltuese të taksave. Në shkurt 2012, një turmë prej 100 mijë vetësh desh i vuri flakën Athinës, ku u dogjën mbi 50 ndërtesa. Turma shkatërroi ç’gjeti përpara në akset kryesore të kryeqytetit grek. Pak muaj më vonë, në 6 maj 2012, Greqia hynte në zgjedhje të parakohshme dhe merrte fund në mënyrë të parakohshme fitorja e Pasok- ut më 2009. Ndaj, rishiko manualet, i dashur Mustafa.

UKRAINA, SLLOVAKIA, ISLANDA...

Përtej taksave, përtej Greqisë, revolta popullore deri në dhunë urbane ka bërë qeveritë të zmbrapsen dhe në vende të tjera. Rasti më emblematik është ai i Ukrainës , ku barrikadat në sheshin “Mejdan” rrëzuan pushtetin e Presidentit Ianukovitch, të cilit “rruga” nuk ia falte që nuk firmosi një marrëveshje asociim- stabilizimi me BE- në. Rruga po ashtu bëri të bjerë në fillim të marsit Kryeministri i njohur i Sllovakisë, Robert Fiko, që ka ushtruar shpesh pushtet në të njëjtat funksione. Ai u zgjodh më 2016 për një mandat të ri katërvjeçar, por që e ndërpreu para kohe pas një mega skandali të lidhjeve të disa ministrave të tij me mafien kalabreze. Gazetari që po hetonte mbi atë dosje, Ján Kuciak dhe e shoqja e tij Martina Kušnírová u vranë me plumba në banesë. Me dhjetëra mijëra vetë vërshuan në protesta në rrugët e Bratislavës dhe mbarë Sllovakisë në skena të papara që nga rënia e murit të Berlinit. Robert Fico u rrëzua me protesta.

Po në Islandë? Já dhe ky vend paqësor e ultra demokratik arriti të rrëzojë me manifestime protestash gjigante ( 25 mijë protestues për një popull prej 330 mijë banoresh) qeverinë e Sigmundur David Gunnlaugsson në prill 2015 dhe të provokojë zgjedhje të parakohshme dy vjet pas atyre të 2013- ës. Shkaku i zemërimit të popullit islandez qe zbulimi i një kompanie dhe llogarish sekrete, që Kryeministri i tyre kishte hapur në një parajsë fiskale.

KUSH ËSHTË I DHUNSHËM, POPULLI APO SHTETI?

Jam dakord me Mustafa Nanon, me dhunë nuk vihet në pushtet. Por me zgjedhje të parakohshme po! Dhe në të shumtën e rasteve, dekori i zgjedhjeve të parakohshme janë protestat masive në rrugë që nuk mund ta meritojnë termin dhunë. Manifestuesit nuk vrasin policë, por shpesh bien vetë viktima të dhunës së verbër policore kur ajo qëllon mbi njerëz të paarmatosur, siç ndodhi më 21 janar 2011 në Tiranë. Po t’i lexojë manualet politike me kërshërinë që e karakterizon, Mustafa Nano do të bjerë pashmangshmërisht tek ai i të mirënjohurit Max Weber, “I dituri dhe politika”, ku filozofi gjerman i fillimit të shekullit të kaluar shpaloste konceptin e monopolit të dhunës legjitime, të cilin vetëm një forcë e zotëron, Shteti, qeveria. A janë të dhunshëm kuksianët e paarmatosur që thyen ca objekte apo është e dhunshme qeveria, që me monopolin legjitim të dhunës abuzon duke thyer me shkopinj brinjë njerëzish dhe me taksa të pajustifikueshme jetë njerëzish? Edi Rama është në këto momente përballë një kontradiktë therëse. Kur populli ngrihej me thirrjen e “kryeRilindasit” kundra pushtetit të Berishës dhe birave të tij, ai ishte një popull trim, i etur për liri, demokraci e drejtësi, pak a shumë si në atë shprehjen e Eva Peronit, figura populiste e Argjentinës kur deklaronte se “Dhuna në duart e popullit nuk është dhunë, por është drejtësi”. Por sot, kur i njëjti popull revoltohet kundra pushtetit të Edi Ramës, këta njerëz s’janë tanimë veçse një turmë shtazësh dhe vandalësh. Milan Kundera e analizonte mirë këtë psikologji kur thoshte se te politikani, gjithçka është o e bardhë o e zezë. Nuk gjen në të as hapësirën më të vogël, për nuancën, për kontradiktat dhe paradokset që rrethojnë gjërat dhe njerëzit. Kuksianët janë si gjithë të tjerët, “homos ekonomikus” që aspirojnë për jetë më të mirë ekonomike. Dhe nëse pushteti aktual nuk është në gjendje t’u japë atyre diçka më tepër, me gjithë premtimet e bujshme më 2013 dhe katër vjet më vonë, të paktën mos t’ua marrë dhe atë pak “acquis” që kanë, rrugën e shpejtë, e cila u jep një fije shprese për të kërkuar mbijetesën gjetiu. Është kjo nuanca që Edi Rama nuk do që të shohë ose nuk mund ta shohë, gjithnjë e më i shkëputur siç është nga realiteti i trishtë i bashkëkombësve të tij. Ndaj Mustafa Nano nuk zgjedh kampin e duhur kësaj radhe. Nuk zgjedh kampin e Migjenit, por kampin e legenit. “Po unë e urrej Sali Berishën” shprehej me mllef e çiltërsi Mustafai para dy vjetësh. T’i mirëkuptojë tani edhe ata që ndajnë të njëjtën ndjenjë për Saliun e ri…

nëse pushteti aktual nuk është në gjendje t’u japë atyre diçka më tepër, me gjithë premtimet e bujshme më 2013 dhe katër vjet më vonë, të paktën mos t’ua marrë dhe atë pak “acquis” që kanë, rrugën e shpejtë, e cila u jep një fije shprese për të kërkuar mbijetesën gjetiu. Është kjo nuanca që Edi Rama nuk do që të shohë ose nuk mund ta shohë, gjithnjë e më i shkëputur siç është nga realiteti i trishtë i bashkëkombësve të tij.