Dita e Europës, si do t’i zgjidhte krizat Zhan Mone

Europa do të bëhet përmes krizave dhe do të ndërtohet si rezultat i shumatores...

së zgjidhjeve që do t’u jepet këtyre krizave”. Kjo fjali është shkruar në vitin 1976 nga Zhan Mone, ideator i deklaratës “Shuman”, që më 9 maj të vitin 1950 krijoi autoritetin e Lartë të Bashkësisë Europiane të Qymyrit dhe Çelikut, embrioni i parë i integrimit ekonomik dhe politik të kontinentit që ne sot e quajmë BE.

Bashkimi Europian po përballet sot me sfida të shumëfishta. Në qendër të saj është sfida me Brexit, dalja e Britanisë së Madhe nga tregu europian dhe ndryshimi i balancave në Parlamentin dhe Komisionin Europian. Në veri qëndron këmbëkryq kriza e Krimesë, që ka kundërvënë Ukrainën me Rusinë, në jug kriza shfaqet me disa trajta nga problemi me terrorizmin e ISIS- it deri te shtetndërtimi në Libi, Irak dhe Siri, ndërsa në juglindje të Europës shfaqet kriza e pazgjidhur e refugjatëve që ka prekur shtete si Greqia, por edhe Italinë.

Një BE me kaq shumë probleme të pazgjidhura brenda dhe jashtë saj e ka shumë të vështirë të bindë opinionet publike të shumë vendeve skeptike për çeljen e derës për vende të tjera ish- komuniste, që kanë shumë probleme endemike dhe sistemike.

Në këtë kuptim, zgjerimi i mëtejshëm i BE me vende të reja kandidate si Shqipëria e vende të tjera të rajonit të Ballkanit Perëndimor, do të kërkojë rregulla dhe institucione të reja, qoftë kjo një BE me dy shpejtësi, apo një BE me bashkëpunim të përforcuar në disa fusha të interesit të përbashkët.

Megjithatë, para 6 vitesh, Bashkimi Europian do të merrte çmimin “Nobel për Paqe” si njohje për 70 e ca vite paqe e begati si kurrë më parë në historinë e saj të vrullshme me luftëra, revolucione e emigracione. Paqja në Europën e Bashkuar në institucione të përbashkëta vijon të mbrohet si drita e syve, ndërsa begatia e saj po minohet përherë e më shumë nga shumëfishimi i krizave. Krizat prodhojnë probleme të ndryshme, të panjohura më parë, që kërkojnë imagjinatë dhe bashkim veprimesh institucionale për t’ia dalë mbanë.

Ndërkohë, kriza e “Krimesë” prodhoi një kërcënim të stabilitetit të saj të furnizimit me gaz nga Rusia; kriza e borxhit grek prodhoi një destabilitet në tregjet ndërkombëtare, saqë do të duhen shumë vite derisa të rikthehet besimi; kriza e terrorizmit në vendet fqinje të kontinentit europian si Libia, Siria dhe Iraku, prodhuan një rritje të masave të sigurisë dhe angazhimit për të luftuar rreziqet, çka përkthehet në shpenzime më të mëdha ushtarake, policore dhe një shtim të frikës ndër qytetarët në kryeqytetet e BE; kriza e vendeve të origjinës ka shtuar numrin e refugjatëve sirianë, afganë, somalezë, që lëvizin në mënyrë të pakontrolluar në dete dhe tokë. Pa përmendur këtu fluksin e madh të azilkërkuesve nga Ballkani Perëndimor, që së bashku me krizën e refugjatëve, ka prodhuar qejfmbetje të mëdha brenda BEsë në lidhje me mënyrën sesi do të duhet të sfidojmë këtë krizë dhe krizat të tjera.

Zgjidhja e BE- së për këto kriza mund të vijë përmes rikthimit në këndvështrimin që kishte Zhan Mone për krizat. Për Mone- në, krizat nuk duheshin parë si katastrofa, por përkundrazi, duheshin parë si mundësi për të vënë në punë ide novatore. Sipas tij, krizat ishin thyerje të rutinës dhe momenti kur qeverimbajtësit kërkojnë zgjidhje të reja që zgjasin efektet e saj në kohë. Dhe për të bërë këtë, duhen ndryshuar rrethanat e një krize. Nëse bën të njëjtën gjë gjithmonë, nuk është e mençur të presësh rezultate të ndryshme. Pra, nëse ndryshon rrethanat e krizës, mund të priten rezultate të ndryshme. Ky parim vlen të shqyrtohet edhe për krizat tona të brendshme në Shqipëri.

Idetë dhe metoda e Zhan Mone- së për daljen nga kriza vlejnë edhe sot e kësaj dite, edhe pse ai si njeri ishte i biri i një prodhuesi konjaku, një bankier ndërkombëtar, që s’e kishte pasur shumë qejf shkollën, që të vetmen “punë zyre” e pati si ndihmësi i Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve, që shkruante fjalime për Presidentin amerikan Ruzvelt dhe për këtë nuk simpatizohej nga De Goli. Lexoni Mone- në, të dilni nga kriza!