Kur kartelat e pacientëve shkruheshin gjermanisht e frëngjisht
“Profesorët hebrenj, Lehmann e Schlesinger, i propozuan Mbretit Zog në 1937 hapjen e Fakultetit të Mjekësisë në Shqipëri”
Ambiciet e Mbretit Zog për reformimin e sistemit shëndetësor me inaugurimin e spitalit në 1932 dhe me shkollën e infermierëve dhe të mamive, këshilluar këto nga dr. Jani Basho, bënë që ai të fillojë të ftojë aty profesorë e mjekë hebrenj, që largoheshin nga Gjermania dhe Austria
Fëmijë i rritur shfletoja me pasion ilustrimet e Gustave Dore të “Komedisë Hyjnore”, një nga librat e preferuar të tim eti. Duke më vëzhguar, ai nisi të më shpjegojë përmbajtjen e tyre, duke recituar vargjet treshe, të atit, birit e shpirtit të shenjtë që Dante Aligeri kishte zgjedhur si stil. U ndal gjatë pasi më recitoi hyrjen në Ferr: Në mes të shtegëtisë së ksaj jete. U gjeta në një pyll krejt errësi, Se kishe humbë unë rrugën e vërtetë Do ta kuptosh më vonë, më tha im atë. Në një bisedë tjetër, sapo isha diplomuar në Mjekësi, më tregoi aktivitetin e doktorëve hebrenj, që shërbyen në periudhën e Mbretit Zog. Me sa duket, informacionet mbi ta vinin nga dr. Ludwig Kalmari dhe dr. Frederik Shiroka, të dy mjekë dhe miq të familjes.
Në rrethin e parë të Ferrit, kënga e katërt, shkruhet për paganët: Nga këto fjalë, fort zemra m’u gandue, Njerz njohta, aty që gzuen t’madh vlersimin, E pezull tash n’atë Limb janë tue qëndrue, ( Përkthim i Pashko Gjecit). Të parët poetë, Homeri me shpatë dallohet për “Iliadën”, Horaci, Ovidi, filozofët; Sokrati, Platoni, Aristoteli e më pas shkencëtarët; Avicena, Averroe e të tjerë, gjithë monarkia universale e shprehur me trinitetin e shenjtë dantesk, prisnin në Limb si jo kristianë.
Pas rënies së komunizmit u shtyva të kërkoj gjurmët e profesorëve, doktorëve hebrenj në Shqipëri dhe fatin e tyre më pas. Në funksionin e drejtorit të QSUT- së në vitin 1993, zbulova se në bodrumin e godinës historike të spitalit ( foto e inaugurimit 1932) ekzistonin një mamuth kartelash e dokumentesh të asaj kohe, që bashkëjetonin me protokollet e mbledhjeve të organizatave të PPSH- së.
Mora kartelat e para. Shfletosja e tyre më jepte një ndjesi respekti ngaqë prekja me duar ato fletë ku ishte ADN- ja e profesorëve Lehmann e Schlesinger, me kaligrafinë e tyre të bukur dhe me përshkrime klinike, që nuk i gjen as sot në mjekësinë shqiptare. Kishte të drejtë në një raport, drejtori i asaj kohe i shëndetësisë kur thoshte se me ardhjen e profesorëve nga Vjena e Berlini, niveli i shërbimit u rrit cilësisht, përfshirë këtu stafet dhe diskutimin. Një Nota Bene e tij tregon se disa mjekë shqiptarë e lanë spitalin dhe u instaluan në praktikë private pas ardhjes së tyre. Kuptohet se testosteroni i hierarkisë funksiononte shumë më mirë në atë kohë. Pas vitit 2000, vazhdova kërkimet e dokumenteve dhe kartelave të pacientëve pranë Arkivit Qendror të Shtetit. Në bazë të raportit të xhandarmërisë për lejeqëndrimet e hebrenjve, Lehmann, vetë i tretë, rezultonte në 1933 ( faksimile AQSH). Duke mos pasur datat ekzakte të hyrjes në Shqipëri nuk gjeta gjurmët e duhura të Lehmannit në ato vite, 1933- 1935. Për ironi, të pranishmit që konsultonin në sallën e AQSH- së me pyesnin shpesh: Hë, a gjete gjë doktor? E kishin fjalën për pronat.
Walter Max Ludwig Lehmann lindi në 17 nëntor 1888 në Frankfurt. Ai studioi mjekësinë e më pas specializohet në kirurgji. Në SHBA neurokirurgjia ishte ndarë si specialitet i veçantë me Harvey Cushing në Boston. Sipas raportit vjetor të Bent Brigham ( Harvard), Walter Lehmann kaloi rreth një vit pranë Cushing- ut duke mësuar anestezinë me eter, pambukun, muskujt për mbrojtjen e trurit dhe hemostazë si dhe përdorimin e kapëseve të argjendit për mbylljen e enëve të gjakut.
Më vonë, ai hasi vështirësi për t’u instaluar në Berlin për arsye se kirurgët e përgjithshëm, që kryenin aty edhe operacionet e trurit, në kontradiktat e xhelozive mes tyre, nuk mund ta pranonin profesor Lehmann- in që kishte ardhur me për- vojën e përparuar amerikane. Në një letër drejtuar Harvey Cushingut ai i shpreh keqardhjen për këtë fakt dhe i thotë se nuk ka ardhur koha, prandaj po kthehem në Frankfurt. Ndërkohë, ai kishte publikuar 61 artikuj shkencorë dhe librin “Bazat e Neurokirurgjisë” sipas modelit amerikan, i pari tekst në këtë fushë në Gjermani. Ai martohet me pediatren Wera von Kuczkowski, nga familje fabrikantësh çokollate. Ardhja e Hitlerit në pushtet me frymën antisemite, megjithëse Walter Lehmann ishte pagëzuar familjarisht katolik shumë kohë më parë, krijoi miazme për ushtrimin e profesionit dhe jetës normale në Gjermani. Pas 1933, ai filloi përpjekjet për t’u vendosur në SHBA, pranë Cushing- ut dhe institucioneve të tjera, por edhe atje gjeti një frymë jomikpritëse. Çifti lindi dy fëmijë, Klaus dhe Hans, ndërkohë që furia e nazistëve po rritej, duke shkaktuar largimin e hebrenjve. Një diferencë jo e vogël me totalitarizmin komunist.
Ndërkohë, ambasadori i SHBA- ve në Tiranë, Herman Bernstein me origjinë hebre po negocionte me Mbretin Zog për krijimin e një enklave hebrenjsh në Shqipëri.
Ambiciet e Mbretit Zog për reformimin e sistemit shëndetësor me inaugurimin e spitalit në 1932 dhe me shkollën e infermierëve dhe të mamive, këshilluar këto nga dr. Jani Basho, bënë që ai të fillojë të ftojë aty profesorë e mjekë hebrenj, që largoheshin nga Gjermania dhe Austria. Një ftesë e tillë i mbërriti dhe Lehmann- it, i cili ndërkohë familjen e kishte transferuar tek i vëllai Julius në Zyrih. Në dhjetor 1935 ai arrin në Tiranë me avion nga Roma, i shoqëruar nga vëllai i vogël Artur. Takohet me Drejtorin e Përgjithshëm të Shëndetësisë, i cili i propozon një kontratë si kryekirurg në Spitalin Ushtarak të Tiranës ( sot kirurgjia QSUT). U morën vesh për një kontribut në organizimin e shëndetësisë shqiptare dhe si konsulent personal i Mbretit Zog. Nga prilli 1936 prof. Lehmann u vendos në Vlorë në një ndërtesë të administratës lokale, pasi burokracia e atëhershme detyronte firmosjen e kontratës së tij nga organet ushtarake dhe jo nga drejtori i Shëndetësisë civile.
Iu deshën katër javë që të instalohen me mobiliet e ardhura nga Gjermania në një mjedis disi të egër, në raport me