“Regjimi komunist la në harresë veprën e mjekëve”
“Nga mjekimet me duhan dhe gjethe bimësh te ndërhyrjet neurokirurgjikale”
jetën që ata ishin mësuar në Frankfurt. Spitali i Vlorës, i ndërtuar nga italianët gjatë Luftës së I Botërore, me fasadë nga deti Adriatik kishte kushte jo të mira dhe, për më tepër, një koleg shqiptar nxiste personelin e pacientet kundër tij. Me mungesat e materialeve, ai përdorte fijet e mëndafshit, që kishte sjellë e shoqja Wera për rrobat. Ajo shërbente si asistente, me durim në shumë ndërhyrje. “Zelli me të cilin shërbenin që të dy, shpesh i bënte të harronin lodhjen nga stresi i punës kirurgjikale”, dëshmonte edukatorja e fëmijëve, Ingmar. Në ndryshim nga Gjermania, ai u përball me sëmundje të ndryshme, që nuk i kishte parë më parë, e që mjekoheshin me duhan e gjethe bimësh, pasi pacientët stigmatizonin spitalin dhe më shumë kishin besim te nuskat e hoxhallarëve. Ai ushtroi aktivitetin kirurgjikal, kryesisht në traumatologji, sidomos si shkak i hakmarrjeve dhe konflikteve religjioze. Shumë shpejt shqiptarët e fituan besimin te prof. Lehmann dhe i ishin mirënjohës atij. Edhe pse të varfër, ata i ofronin atij prodhimet e tyre si; mjaltë, zogj pule, qëndisma e dhurata të tjera.
Në 1936, prof. Lehmann transferohet në Tiranë si kryekirurg për të dy spitalet, atë civil dhe atë ushtarak. Wera kreu me kujdes transferimin së bashku me fëmijët në Tiranë.
Sipas referencave, ai kreu operacione në kirurgjinë e përgjithshme dhe në neurokirurgjinë, me instrumentet që kishte sjellë nga Gjermania. Profesor Xhelal Kurti, që hapi Klinikën e Neurokirurgjisë në 1964, filloi operacionet me kompletin e neurokirurgjisë së prof. Lehmannit që mbetën në Shqipëri, sipas letrës drejtuar drejtorit të spitalit, dr. Sabri Tefikut në 1939. Relacionet e shkëlqyera që krijoi dr. Tefiku me profesorët hebrenj tregojnë kompetencën dhe autoritetin e tij. Sipas dokumenteve, profesor Schlesinger kishte në dispozicion një veturë me shofer që paguhej nga shteti, ndërkohë që dy ministra të qeverisë së asaj kohe kishin një veturë e një shofer.
Dëshmi kemi operimin në kolonë vertebrale të babait të humanistit Sami Repishti ( kushëriri im) dhe operacionet në rastet e absceseve në tru me dr. Besim Zymën e në vazhdimësi i tumoreve në tru. Vështirësitë që haste me biopsitë, kur kishte dyshime, i zgjidhte, duke i dërguar në Zyrih. Dr. Frederik Shiroka, asistent i tij, ka qenë pjesëmarrës kryesor i aktivitetit neurokirurgjikal të prof. Lehmann- it. Ndërkohë, Wera Lehmann i siguronte materialet qepëse dhe të kujdesit të plagëve në ecejaket e saj Tiranë- Zyrih. Në shtëpinë e tyre në Tiranë organizoheshin party. Duke qenë se profesor Lehmann ishte edhe një muzikant i mrekullueshëm, ai luante vetë në piano. Të ftuar të rregullt të mbrëmjeve festive në shtëpinë e tij ishin kolegët, nëpunës të shtetit, ambasadorët, ku çaji dhe brixh nuk mungonin asnjëherë.
Preokupimi kryesor i tij u bë kur Mbretëresha Geraldinë mbeti shtatzënë. Sipas të dhënave të Ingmar, ai thoshte se “pasuesi i fronit duhet të vijë në jetë mëse i sigurt si fëmijë dhe pa probleme shëndetësore”.
Nga presioni i Italisë, siç e kishte parashikuar pesë vite më parë, në një artikull në “New York Times” ambasadori Bernstein, situata në Shqipëri po përkeqësohej. Lehmanni, sipas shërbimeve sekrete italiane, përndiqej në aktivitetin e tij dhe ai filloi përpjekjet për të siguruar një vizë në Konsullatën Italiane.
Në mënyrë konspirative, çifti Lehmann bashkë me fëmijët ishin asistuar nga Ambasada Amerikane për emigrim në SHBA. Në prag të pushtimit të Shqipërisë nga Italia, prof. Lehmann asiston në lindjen e Lekës së I- rë dhe udhëton me anijen e fundit nga Durrësi në Bari, më 5 prill 1939. Më pas, instalohet në SHBA. Ai ndërron jetë aty, në 20 korrik 1960 në Carmel Kaliforni. Fëmijët e tij në një letër në 2013 shkruajnë se një herë, ati i tyre u kishte thënë se vitet në Shqipëri kishin qenë vitet më të mbushura të jetës së tij.
Memoriali i Walter Lehmann- it ndodhet në Shërbimin Universitar të Neurokirurgjisë, blloku i sallave të operacionit mban emrin Lehmann së bashku me parafernalian.
Në kongresin vjetor të Shoqatës Amerikane të Neurokirurgjisë AANS në New Orleans, në 2 maj 2018, në seancën e historisë së neurokirurgjisë u prezantua dhe punimi “Walter Lehmann, që filloi neurokirurgjinë në Shqipëri”. Prezanti- mi i tij tërhoqi vëmendjen dhe u propozua për botim në formë artikulli në prestigjiozet: “Journal of Neurosurgery” dhe “World Neurosurgery”.
Ka pasur një heshtje të gjatë për ta, në histori duhen të vërtetat, jo pasionet, duke menduar me empati jetën e Lehmannit, kuptoj guximin e matur e vështirësitë e tij. Prof. Fejzi Hoxha, më seriozi, në librin e Historisë se Mjekësisë në Shqipëri 1962, i përmend shkarazi mjekët hebrenj, më pas ata mbetën sërish në Limb.
Mjekët hebrenj mbetën të harruar, të syrgjynosur e të tradhtuar, siç më shkruan edhe kolegia Ulrike Eisenberg. “Shoqëritë totalitare, nazizmi, komunizmi, i kanë rrënjët e thella dhe nuk shkulen me lehtësi”, fliste Konica mbi “Theory of Mind”, kush e lejoi për pesë dekada?!” Sot e përdorin si stoli figurën e Faik Beut, siç i drejtohej atij, me respekt Noli. Nuk po irritohen brezat me mendjet e tyre. Kultura e nderit te shoqëria shqiptare e para komunizmit nuk është e mjaftueshme për çrrënjosjen e ideologjisë totalitare, duhet strategji kombëtare e edukim moral vazhdimisht në të gjitha nivelet e shoqërisë.
Shënimet e profesor Schlesinger- it, presin në bodrumin e spitalit me interpretimet e para të elektrokardiogramave të doktor Quastler- it, me imazheritë e irrigoskopitë të dr. Nobel e të tjerëve me shkrimet e tyre në gjermanisht ose frëngjisht, në kartela me nivel mjekësie europiane, akte këto të kryera shumë më përpara se ato që janë të shkruara si Histori e Mjekësisë Shqiptare për studentët nga nostalgjikët e komunizmit. Hapjen e Fakultetit të Mjekësisë, profesorët e nderuar hebrenj ia propozuan Mbretit Zog në 1937, sipas shënimeve të profesor Xhavit Gjatës.
Ndokush nga romantikët e shumtë të komunizmit, nga injoranca, duke lexuar këto rreshta do të ndiejë “zemërimin në ajër” ose në avion, të përshkruar në librin “Behave” ( Sjellja) të Robert Sapolskit. Harresa e gjatë e profesorëve hebrenj në Shqipëri është danteske, ashtu siç është detyrimi historik i nxjerrjes së tyre nga Limbi i Ferrit për në Parajsë.
Shënimet e profesor Schlesinger- it, presin në bodrumin e spitalit me interpretimet e para të elektrokardiogramave të doktor Quastler- it, me imazheritë e irrigoskopitë të dr. Nobel e të tjerëve me shkrimet e tyre në gjermanisht ose frëngjisht, në kartela me nivel mjekësie europiane, akte këto të kryera shumë më përpara se ato që janë të shkruara si Histori e Mjekësisë Shqiptare për studentët nga nostalgjikët e komunizmit. Hapjen e Fakultetit të Mjekësisë, profesorët e nderuar hebrenj ia propozuan Mbretit Zog në 1937, sipas shënimeve të profesor Xhavit Gjatës.
Titulli origjinal i autorit: Kur kartelat e pacientëve shkruheshin gjermanisht e frëngjisht