Infeksionet e verës, tri hapat e trajtimit pa shkuar në spital
FLET MJEKU INFEKSIONIST, DR. GENTIAN STRONI
MMe ardhjen e verës, rriten edhe gjasat për t'u prekur nga infeksionet e ndryshme për shkak të temperaturave të larta dhe kohës së qëndrimit jashtë. Ndryshe nga stina e dimrit ku organizmi është më joimun në rrugët e frymëmarrjes, në verë është trakti gastro- intestinal i prirur për t'u prekur shpesh nga infeksioni, duke shkaktuar në rastet më të lehta diskomfort në stomak e deri në të vjella e diarre. Për ta kaluar këtë situatë, që në gjuhën popullore i themi shpesh helmim, nevojitet trajtimi i duhur, i cili jo gjithnjë kërkon ndërhyrjen e mjekut. Mjeku infeksionist, Gentian Stroni, tregon tri hapa të thjeshtë se si mund të kalohet kjo gjendje, pa pasur nevojë t'i drejtohemi direkt mjekut. Sakaq, këshillat praktike, të kthyera tashmë në klishe, larja e shpeshtë e duarve dhe e ushqimeve që konsumojmë e deri te gatimi i mirë i tyre, mbeten çelësi kryesor për të shmangur dyert spitalore. Cilat janë problematikat, me të cilat përballemi më tepër në këtë periudhë?
Problematikat që vijnë gjatë periudhës së beharit janë më së shumti si pasojë e klimës së nxehtë. Kjo e fundit bën të mundur rritjen e aktivitetit tonë në radhë të parë, ne jemi më gjatë në veprimtari jashtë shtëpisë dhe duke qenë kështu kemi dhe mundësinë që të ekspozohemi shumë më tepër ndaj agjentëve infektivë. Agjentë infektivë në pjesën më të madhe të rasteve konsiderohen ato që japin problematika në traktin gastro- intestinal, në ndryshim me dimrin, që japin në traktin respirator. Më konkretisht, ne hamë një frut të palarë sepse na pëlqen dhe e marrim nga pema, pa e ditur që përmes saj mund të marrim infeksion, përveç pjesës së pesticideve e të tjera. Sjelljet tona gjatë verës janë sjellje me risk, pasi mundësojnë marrjen e kollajshme të mikroorganizmave bakterialë. Në verë edhe mundësia për t'u ekspozuar pluhurit është shumë herë më e madhe. Me ushqimet, ne marrim dhe mikroorganizmave si pasojë e mospërgatitjes së mirë të ushqimeve. Ndodh që të frekuentohen restorante ku ushqimi është mbajtur për një kohë të gjatë në kushte jofrigoriferike para se të gatuhet, ose nuk gatuhet siç duhet. Ndodh që të merret një ushqim i mirë nga bujku, por ka qëndruar për një kohë të gjatë pa u përpunuar deri në momentin që na serviret ne në tavolinë. Dhe kjo është pjesa e sigurisë ushqimore që duhet të konsiderohet. Kjo siguri fillon "from farme to table" ( nga ferma në tavolinë), referuar termave që përdor Organizata Botërore e Shëndetësisë. Zinxhiri, nëse arrin të shkurtohet, të sigurohet që secila nga hallkat të ketë siguri maksimale, atëherë popullata do të jetë e shëndetshme. Nëse ndodh që ushqimi të merret nga bujku, por nuk magazinohet mirë, vjen në restorant, por s'gatuhet siç duhet, ose gatuhet siç duhet, por nuk ruhet në kushtet e duhura, atëherë nuk mund të flasim për siguri. Për shembull, në një dasmë, volumi i madh i ushqimit bën të mundur që edhe gatimi të ketë probleme, por dhe servirja të mos bëhet në kohën e duhur. Gjatë kësaj kohe mund të ketë miza apo baktere të ndryshme, që aktivizojnë këto mikroorganizma bakteriale. Mungesa e higjienës çfarë komplikacionesh sjell për organizmin?
Mund të themi se gjatë periudhës së beharit ne konsumojmë mikroorganizma bakteriale në sasi, të cilat mund të çojnë në disa problematika. Kemi intoksikacione alimentare vijnë si pasojë e këtyre baktereve, por kemi dhe intoksikacione që mund të vijnë dhe nga enzimat e tyre. Kjo do të thotë më konkretisht; vërtet një ushqim u fut në furrë, u gatua mirë, por nuk u denatyruan të gjitha enzimat që dolën nga çarja e këtyre baktereve. Rrjedhimisht, këto enzima shkaktojnë probleme sa bien në trupin tonë. Deri sa shkojnë në stomak, ato bëjnë të mundur krijimin e të vjellave. Sa zgjat kjo periudhë e të ndjerit keq?
Kur janë vetëm enzima, mund të jetë çështje orësh, 2 ose 3 orë. Që nga momenti kur bie ushqimi në stomak, themi se ushqimi kishte një shije jo të mirë, nuk më pëlqeu ajo që hëngra e me radhë. Rrjedhimisht, kjo gjendje na çon drejt të vjellave. Por, në të njëjtën kohë, këto baktere bashkë me këto enzima që na dhanë të vjellat përnjëherë, kanë kaluar në tubin tonë tretës deri në zorrë. Aty fillon lufta midis mikroorganizmave dhe pjesës imunitare dhe tashmë krijohet një infeksion. Nëse pjesa e parë ishte intoksikacion, tani kemi një infeksion, sepse po zhvillohet një proces brenda zorrës ku kemi rritje të këtyre mikroorganizmave bakteriale. Sigurisht, që mes tyre kemi dhe enzima që çahen dhe fillon procesi që krijon të vjellat. Veç kësaj kemi dhe një rritje të
peristaltikës së zorrëve, lëvizshmërisë së zorrëve dhe rrjedhimisht trupi ynë pretendon që t'i nxjerrë ato sa më shpejt. Kjo na çon drejt diarresë. Ky është procesi. Shenja e parë janë të vjellat, por mund të ndodhë dhe diarre. Kjo na bën që të kemi atë që quhet ndryshe gastroenterit, që vjen prej baktereve. Cilat lloj bakteresh shkaktojnë këtë patologji?
Më të shpeshtat janë salmonela dhe shigela, por mund të jetë dhe esheri e- coli. Të gjitha këto quhen enterobaktere, që japin probleme shumë të mëdha dhe mund ta çojnë pacientin edhe drejt vdekjes. Një rast i tillë ka ndodhur në Gjermani, përpara dy vitesh, ku u akuzua trangulli që vinte nga Portugalia. Në mesin e shkaktarëve nuk mund të lëmë pa përmendur dhe stafilokokun dhe streptokokun, që mund të japin infeksion.
Përveç të vjellave dhe diarresë, cilat shenja të tjera sinjalizojnë një infeksion të mundshëm?
Nëse diarreja dhe të vjellat lidhen me temperaturë të lartë, me dehidrim të shpejtë, situata e pacientit mund të jetë serioze. Pacienti mund të kalojë një problem shumë të madh, pasi mund të shkojë drejt asaj që ne i themi HUS ( sindromi uremik hemolitik) që zakonisht e bën Escherichia coli, por dhe shigela dhe salmonela. Në rastin e HUS- it kemi prishjen e funksionit të veshkës dhe prishjen e elementëve të gjakut ( trombocitopeni, leukocitozë, çrregullim të gjithë elementëve të gjakut). Si pasojë e këtyre, ky person mund të rrezikojë në fatalitet.
Ndalemi te një prej shkaktarëve të infeksioneve gastroenterite, salmonela. Prej muajsh, në vendin tonë sekuestrohet sasi e madhe mishi të importuar nga Brazili, ndërkohë që nuk dihet nëse ka ende në treg. Çfarë rrezikshmërie paraqet?
Nuk është e thënë të jetë vetëm mishi. Si bartës i salmonelës në pjesën më të madhe të rasteve është pula dhe veza. Sa i takon pyetjes suaj, është sigurisht problem, por duhet ditur diçka. Duam apo nuk duam, si të vendit dhe të Brazilit, jemi të detyruar ta ziejmë e gatuajmë mirë. Rrjedhimisht, ne kemi një përfitim të sterilizimit ose prishjes së salmonelës dhe kjo është gjë pozitive. Por ama do të duhet që të kalojë në këtë lloj hallke. Nëse nuk do piqet apo zihet ashtu siç duhet, do ngelen këto enzima që shkaktojnë efektet zinxhir ose mund të shkaktojnë vetëm sindromin dispeptik të sipërm, që shoqërohet me dhimbje stomaku, të vjella të shumta, me diskomfort abdominal. Nëse do lidhet me hallkat e tjera, kemi të bëjmë me gastroenterit.
Ne përmendëm mishin e pulës dhe vezën, por po ashtu dhe qumështi me të cilin bëhet akullorja mund të na japë një problem të tillë. Nëse nuk është ruajtur ose përpunuar në mënyrën adekuate mund të na japë probleme. Kur një pacient duhet të kërkojë ndihmën e mjekut?
Kur ka shenjat e para, e mira do të ishte të kujdesej për veten duke marrë lëngje dhe duke bërë në këtë lloj mënyre një lloj pastrimi të traktit tretës. Nëse kemi vetëm të vjella në momentin e parë, mjafton të pijë ujë në sasi të mëdha për të bërë të mundur një shpëlarje. Edhe nëse e vjell, si pasojë e re- fleksit, le ta nxjerrë, por ujë duhet të pijë në mënyrë të vazhdueshme me qëllim zëvendësimin e asaj që është nxjerrë. Por nuk mjafton vetëm uji, por duhen edhe elektrolite. I famshmi "trisol" që gjendet në farmaci, jep efektin më të mirë të mundshëm. Në kushte shtëpie për ta bërë atë përdoret 1 litër ujë, një lugë gjelle kripë, një lugë gjelle sodë buke dhe një majë luge sheqer. Duke përdorur këtë, ne rikthejmë kripërat që dalin në vazhdimësi. Nëse pini së paku 2 litra i jepni vetes ndihmë maksimale dhe zëvendësojnë një pjesë të mirë të punës që bën mjeku. Përveç shpëlarjes, vendosim kripërat në mukozën e zorrëve dhe nëpërmjet saj pengojmë fluksin e lëngjeve drejt lumenit të zorrëve. Nga ana tjetër, vetë trupi ka thithur këto kripëra që kanë dalë me diarre. Së dyti, mund të përdoret tasectam, e cila hapet në zorrë dhe jep efektin tkurrës. Kështu ne ulim në masë të konsiderueshme diarrenë. Së treti, nevojiten zëvendësues të florës mbikrobike normale sepse gjatë kohës së diarresë lëshohet dhe kjo lëndë, e cila shërben për thithjen e ushqimeve të ndryshme, veçanërisht të lëngjeve. Për ta zëvendësuar përdoren lactobacile, që janë të gatshme dhe ka pafund në farmaci. Nuk është e thënë ardhja direkt në spital, përveç rasteve kur një pacient humb lëngje dhe nuk i ka marrë nga goja. Dehidrimi i lehtë dhe i mesëm mund të menaxhohet edhe në shtëpi.
Ju punoni prej vitesh në spitalin infektiv. Cilat janë problematikat me të cilat përballeni më së shumti?
Ne kemi një masë të madhe pacientësh që vijnë në çfarëdolloj gjendjeje, pa kaluar nga filtri i mjekut të familjes që jep një informacion minimal. Gjatë verës ne përballemi me rreth 200 raste në ditë, ku pjesën më të madhe e zënë gastroenteritet ose toksikoinfeksionet alimentare. Për këtë nuk kemi as mundësitë e kapacitetet fizike, pasi spitali ka gjithsej 67 shtretër. Sikur t'i shtroja unë, nuk do mundesha t'i përballoja. Pavarësisht kësaj, fluksi kaq i madh i njerëzve të ardhur në një kohë kaq të vogël sjell pakënaqësi, pasi ne nuk arrijmë të japim shërbimin që duhet. Për këtë arsye do kemi një problematikë që krijon konflikt. Këshilloj njerëzit që përpara se të vijnë në spital, të kalojnë nga mjeku i familjes për këshillat e para. Është ky i fundit që bën orientimin, nëse rasti është për në spital ose jo.
Sjelljet tona gjatë verës janë sjellje me risk, pasi mundësojnë marrjen e kollajshme të mikroorganizmave bakterialë. Në verë, edhe mundësia për t'u ekspozuar pluhurit është shumë herë më e madhe. Me ushqimet, ne marrim dhe mikroorganizma, si pasojë e mospërgatitjes së mirë të ushqimeve. Ndodh që të frekuentohen restorante ku ushqimi është mbajtur për një kohë të gjatë në kushte jofrigoriferike para se të gatuhet, ose nuk gatuhet siç duhet. Ndodh që të merret një ushqim i mirë nga bujku, por ka qëndruar për një kohë të gjatë pa u përpunuar deri në momentin që na serviret ne në tavolinë