Maqedonia, moment vendimtar

Dritarja e mundësive për të ardhmen europiane të Ballkanit Perëndimor duket se po zvogëlohet. Referendumi i aqshumëpritur në Maqedoni, që do t’i lejonte vendit fillimin e udhëtimit drejt NATO- s dhe më tej BE- se, duket se ka dështuar.

Në qershor të vitit 2018, u arrit zgjidhja e mbarëpërshëndetur e mosmarrëveshjes 27vjeçare në lidhje me emrin midis Maqedonisë dhe Greqisë. Të dyja palët ranë dakord me emrin e ri të “Republikës së Maqedonisë Veriore”. Kjo marrëveshje do të sqaronte se pala maqedonase nuk do të nënkuptonte asnjë pretendim mbi territoret greke. Në këmbim, Athina do të tërhiqte veton mbi fqinjin e saj në rrugën drejt integrimit euroatlantik. Marrëveshja u konsiderua si historike për të ardhmen e të gjithë rajonit.

Gjithkush e dinte se nënshkrimi i dokumentit me rreth 19 faqe ishte vetëm fillimi i përfundimit të mosmarrëveshjes. Zbatimi i plotë do të kërkonte disa hapa të vështirë. Një nga më të rëndësishmet e këtyre fazave do të ishte referendumi i së dielës në Maqedoni, që kërkonte një maxhorancë më shumë se 50% të votave, përpara se të shkonte në Parlamentin grek për ratifikim. PJESËMARRJA E ULËT E VOTUESVE Për fat të keq, pjesëmarrja e ulët e referendumit po vë në pikëpyetje të gjithë marrëveshjen dhe bashkë me të edhe të ardhmen euroatlantike të vendit. Vetëm 37% e 1.8 milionë votuesve të regjistruar hodhën votën e tyre të dielën. Arsyeja kryesore për pjesëmarrjen e ulët ishte thirrja për bojkot nga partitë opozitare konservatore të udhëhequra nga VRMO- DPMNE, përfshirë edhe Gjorge Ivanov, Presidentin e vendit, i cili e quajti marrëveshjen “një vetëvrasje historike”.

Nga ana tjetër, fakti qe Maqedonia, një vend me rreth 2 milionë banorë, ka 1.8 milionë votues të regjistruar, tregon se sistemi zgjedhor ka nevoje për reforma reale. Gjithashtu, një pjesë nga popullsia e regjistruar ka emigruar dhe është shpërngulur jashtë vendit në dekadat e fundit. Sipas të dhënave të Kombeve të Bashkuara të vitit 2015, 21% e popullsisë ka emigruar që në fillim të viteve 1990, për një total prej më shumë se 520,000 personash.

Ka dyshime se gjithashtu, Rusia ka shpenzuar para për të ndikuar në rezultatet e ref- erendumit, kryesisht përmes një fushate të forte keqinformimi dhe dezinformomi në sferën e mediave sociale, për të mposhtur votimin në referendum.

Për Rusinë, kjo ndërhyrje në punët e brendshme vjen me një kosto të ulët, si ekonomike, ashtu edhe politike. Në një vend ku të ardhurat për frymë janë më pak se 6,000 dollarë dhe shkalla e papunësisë tejkalon 22% ( dyfishi se mes të rinjve), nuk është e vështirë të veprosh si një aktor oportunist.

NJË MESAZH I QARTË PËR TË ECUR PËRPARA Megjithatë, me një rezultat pas përfundimit të referendumit me një shumicë me më shumë se 90%, në miratim të ndryshimit të emrit midis atyre që votuan, Kryeministri Zoran Zaev deklaroi se votimi përfaqësonte “një mesazh të qartë si kristali për të ecur përpara” dhe se “referendumi është vendosur nga ata që duan të vendosin”.

Dhe, në të vërtetë, natyra e referendumit është thjesht konsultative, sesa detyrim ligjor. Gjithsesi, një votë popullore e lartë në favor të referendumit, do t’i jepte legjitimitet Zaevit dhe qeverisë që ai drejton për të shtyrë përpara ndryshimet kushtetuese për ndryshimin e emrit, miratim i cili kërkon një shumicë prej dy të tretash në Parlament.

Nëse Kryeministri nuk do të jetë në gjendje të bindë opozitën konservative që të votojë për ndryshimet e planifikuara, atëherë zgjedhjet e parakohshme do të mbahen në nëntor.

RREZIK PËRTEJ SHKUPIT Dështimi i referendumit duhet të dërgojë sinjale të forta për Bashkimin Europian për rënien e fuqisë joshëse të saj në Ballkanin Perëndimor. Është politikisht e rrezikshme që BE të vazhdojë ta mbajë procesin e zgjerimit kryesisht në nivelet teknike. Në një rajon ende të brishtë, gjithkush do të donte të shikonte angazhime të qarta politike dhe strategjike.

Refuzimi i maqedonasve për të hedhur votat e tyre në favor të “integrimit në NATO dhe BE, duke pranuar marrëveshjen me Greqinë për ndryshimin e emrit të tyre në Republikën e Maqedonisë Veriore”, nënvizon mbi të gjitha nivelin e pesimizmit dhe skepticizmit për një perspektivë të besueshme integrimi të Maqedonisë.

Për fat të keq, e ardhmja europiane e Ballkanit mori përsëri tjetër drejtim në Samitin e Këshillit të Europës, të zhvilluar në qershorin e kaluar, kur Franca dhe disa vende të tjera kundërshtuan dhënien e “dritës së gjelbër” për hapjen e negociatave me Shqipërinë dhe Maqedoninë, duke e zhvendosur edhe një herë vëmendjen politike nga zgjerimi i BEsë.

Për momentin, opozita konservatore në Maqedoni po pretendon një fitore të madhe. E njëjta gjë vlen edhe për Rusinë, e cila ka kundërshtuar hapur referendumin, pasi e konsideron atë si një expansion të mëtejshëm të NATO- s, në atë rajon, të cilin e konsideron nën sferën e saj të ndikimit.

Në Maqedoni, mosmarrëveshja mbi emrin e vendit dhe lodhja e BE- së nga zgjerimi janë përdorur për një kohë të gjatë si justifikime për të implementuar reforma të rëndësishme. Ndërkohë, “sfida ruse” është përdorur nga politikanët për marrjen e “koncesioneve” nga partnerët perëndimorë, duke pretenduar se po angazhohen ne reforma serioze.

TOP OF FORM RËNDËSIA E KOHËS Koha është gjithçka. Rreziqet e mundshme politike do të rriten në rajon nëse marrëveshja nuk miratohet së shpejti në Parlamentin maqedonas. Shanset janë që prospektet për t’i shpëtuar qarkut prej 3 dekadash po zvogëlohen. Gjithashtu, nuk duhet harruar, se edhe nëse gjërat zgjidhen për mirë në Maqedoni, marrëveshja mund të mos realizohet nëse nuk do të aprovohet nga Parlamenti grek, ku mosmarrëveshjet në lidhje me këtë çështje janë të dukshme, edhe brenda kabinetit qeveritar.

Komuniteti perëndimor duhet ta marrë shumë seriozisht rastin e Maqedonisë dhe të ardhmen e saj europiane. Viti 2018 është vendimtar në arritjen e çdo përparimi në këtë aspekt.

Qeveria e tanishme në Maqedoni është krejtësisht e fokusuar në integrimin euroatlantik të vendit si nxitësin kryesor të rritjes së standardeve të jetesës dhe tërheqjes së investimeve të huaja. Vetëm nëse ndodh kjo, atëherë reformat e brendshme strukturore aq të nevojshme kanë shanse realiste për sukses.

Me një përbërje të ndryshme të Parlamentit Europian në 2019, zgjerimi i BE- se mund të bjerë në gjumë për një kohë të gjatë, ndërsa një marrëveshje tjetër midis Greqisë dhe Maqedonisë mund të marrë edhe 25 vjet të tjerë.

Qeveria e tanishme në Maqedoni është krejtësisht e fokusuar në integrimin euroatlantik të vendit si nxitësin kryesor të rritjes së standardeve të jetesës dhe tërheqjes së investimeve të huaja. Vetëm nëse ndodh kjo, atëherë reformat e brendshme strukturore aq të nevojshme kanë shanse realiste për sukses. Me një përbërje të ndryshme të Parlamentit Europian në 2019, zgjerimi i BE- se mund të bjerë në gjumë për një kohë të gjatë, ndërsa një marrëveshje tjetër midis Greqisë dhe Maqedonisë mund të marrë edhe 25 vjet të tjerë

Publikuar te “The Globalist” me titullin “Macedonia’s Make or Break Deal”. Dr. Valbona Zeneli është drejtore e Programit të Detit të Zi dhe Euroazisë në Qendrën Europiane të Studimeve të Sigurisë, “George C. Marshall”. Ky artikull reflekton pikëpamjet e autorit dhe jo domosdoshmërisht pozicionin apo politikën zyrtare të Qendrës Marshall dhe të qeverive të SHBA dhe Gjermanisë.