Ekonomia, “100 fshatrat” dhe kalaja e Këlcyrës
Shëndetësiadhe arsimi janë patjetër sektorët që i peshojnë më shumë ekonomisë së vendit. Se janë edhe të kushtueshme dhe tepër sensitive. Që të përmirësohen...
duhen investime të mëdha dhe investimet dalin nga zhvillimi i ekonomisë. Këtë qerthull vicioz në kushtet e tashme kur debati politik i payndyrë monopolizon skenën dhe pengon zbatimin me radhën e duhur të prioriteteve, ka dalë papritmas dhe ka hapur shpresa të mëdha për ta zhbërë me afat mjaft të shkurtër, zhvillimi i shpejtuar i sektorit të turizmit dhe konkretisht nisma me emrin “100 Fshatrat”. Restaurimi i objekteve që tërheqin turistët kudo ku ka të tilla, mund të dhjetëfishojë itineraret turistike dhe kështu që me rritjen ekonomike, t’u kalojë buxhet dy objektivave njëherësh: shëndetësi– arsimit dhe shpëtimit të trashëgimisë historike e kulturore, kudo ku ka degraduar ose ndodhet në gjendje të pakujdesur , pra edhe të pavizitueshme. Studiuesja Hana Klissura me letrën që i dërgon Kryeministrit për të përfshirë edhe objektin madhështor të kalasë historike të Këlcyrës dhe sarajeve që ndodhen në të, shpresojmë dhe besojmë të gjejë miratimin e kryetarit të qeverisë ashtu si duan gjithë ata që gëzohen me këtë burim fitimi e prestigj, deri dje pak të trajtuar me fort impenjim e gjerësi. Dhe me konsolidimin e mureve, me rikonstruksionin e pjesshëm të tyre të kënaqet pritshmëria e opinionit historidashës e jo vetëm e pronares Hana Ali Klissura, e cila tregon iniciativë dhe vizion që shkojnë përtej objektit vetë. Historianët, artistët, intelektualët shohin tek ajo rrënojë e pashoqe, një kompleks nga më të rëndësishmit, mund të themi më atipiku i tanë territorit shqiptar. Kur të takon me e pa në fotografi të vjetra që e paraqesin kompleksin përpara djegies, të impresionojnë volumet e mëdha të kompozuara pa fort kriter estetik në të vetmen shkrepje që ekziston, rezultat si duket ndërtimesh suksesive dhe pa vizion kompozicional tërësor. Aq më mirë! Ato tregojnë shtresime kulturash dhe epokash të rrëmujshme, që po ta nisim nga origjina e familjes Klissura, e njohur qysh nga shekulli i 12- të, shkojnë prej sundimit bizantin e norman, arbëror, deri tek ai otoman, gjithmonë nën të njëjtin emër familjeje si pronar e zot të krahinës, që ka lidhur krushqira me dyert e mëdha të Jugut. Dhe së fundi, te djegia dhe te koha e pavarësisë, që fatalisht nuk arrin ta ringrejë për arsye që dihen, këtë objekt kaq të rëndësishëm, vërtet të jashtëzakonshëm. Studime në arkiva e burime dokumentare kudo, që s` ka qenë e mundur të ndërmerreshin, por që nuk duhen lënë pa u ndërmarrë, do të arrijnë patjetër të nxjerrin hollësi interesante, në mënyrë që vizitori, kur të vijë momenti i dëshiruar të realizohet kërkesa e H. Kl, të njohë mjaftueshëm nga historia e kësaj kështjelle dhe të familjes zotëruese dhe jo vetëm të admirojë pamjen maestoze prej lartësisë thikë mbi grykën e Vjosës dhe muret e konakëve përreth. Por për t’u arritur ky objektiv që do t` i japë nji shtysë turizmit në atë pikë historike dhe shumë panoramike, po edhe valorizimit më gjerë të fytyrës së vendit në tërësi, do parë edhe një problem tjetër, që nuk ka të bëjë aq me punonjësit realizues të projektit “100 Fshatra”( arkitektë, inxhinierë e specialistë). Është rezistenca që haset te qyteza e qytete të vogla, më shumë se në katunde. Më ka rastisur të kaloj nga Këlcyra para pak muajsh, ashtu si dhe në Burrel para pak vjetësh. I gjeta mos më keq nga pikëpamja e ndërtimeve. Kjo është një vështirësi që do të rrezikojë seriozisht nismën e bukur që ka nisur nëpër fshatra . Frika është që këto qendra të zhvleftësojnë përshtypjet e bukura që mbledh turisti nëpër fshatra. Rreshtimi i fasadave të ndërtesave, që rrallë ndjekin vijën e drejtë, të lyera me ngjyra vulgare, dhe veçanërisht modelet e tyre ekscentrike të pashija, gjoja për origjinalitet, grumbullimi i tyre i ngucur, një mishmash që e kam ndeshur veçanërisht në këto dy qytete, por që përbën pa dyshim problem kudo, këto janë nyja ku mund të ngecë shpesh krehri i projektit, sepse toleranca e kuptueshme kundrejt banorëve që kanë ndërtuar pa shije ose me megalomani skandaloze e si pronarë të ligjshëm, do të zmbrapsë kriterin estetik të stafeve këtu- atje duke lënë më këmbë shëmtira. Janë aq të shpeshta sa do të këshillohej gjelbërimi para tyre për t` i fshehur. Duhet miratuar madje nji ligj që shteti të ketë kompetencë të korrigjojë paraprakisht projektet injorante ose pretencioze, madje edhe mbasi kanë përfunduar, le të jenë edhe me leje. Përndryshe, do të kemi një përzierje dëshpëruese për shqiptarin e ri që rritet me modele botnore, por që durohet publikisht sepse shumica vazhdon të jetojë pa ndjeshmërinë më elementare të estetikës qytetëse. Dhe kjo prapambetje përfshin edhe atë pjesë të të rinjve që rriten me atë realitet viziv si përkatësi familjare ose shoqërore. Për ta mbyllur, mungon sot ajo kategori pasanikësh që investonin sipas modeleve të kohës, pa ekstravaganca, ose edhe të tilla,( tipi chalet i Polenës në Korçë), por ku e ku më të pranueshme, madje të bukura sesa të sotmet. Shkaku: inteligjenca teknike që ngriti komunizmi, e cila s` bëri asgjë kur merr përsipër të ndërtojë për të sugjeruar skema estetike, që do të thotë edhe të thjeshta dhe të bukura, por iu bind verbazi injorancës së porositësve xhahilë.