Nga poetët bohemë te aktoret, “Nadar” sjell tekat e shekullit francez
Si ndërroi fotografia nga Nadari plak, te i biri, nga portretet në studio në shkrepjet në natyrë
Ishte kohë ndryshimesh të mëdha. Burrat me mjekra, që pozonin në studiot dhe zyrat e tyre, iu linin vendin kompozitorët, piktorët, shkrimtarët, balerinat e aktoret e teatrit.
E më tej, së bukurës në fotografi do t’ia linte vendin lajmi, dritës së diellit, ajo artificiale dhe ambienteve të studiove, katakombet e Parisit e më tej përditshmëria, atje ku ishin njerëzit. Studioja fotografike franceze “Nadar” do të sillte ndryshime të mëdha në fotografinë botërore. Dhe pikërisht, dy mjeshtër të fotografisë franceze, të shek. XIX, fillim XX, ati e biri, vijnë në Shqipëri me “rregullat dhe kapriçiot” e kohës së tyre. Ambasada e Francës në Tiranë dhe Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” hapin sot ekspozitën “Nadar. Mes rregullave dhe tekave”, e kuruar nga Michel Poivert. Studioja fotografike më prestigjioze e Francës e fundshekullit XIX dhe fillimshekullit XX vjen në Muzeun “Marubi” me një përzgjedhje imazhesh nga atelieri “Nadar” për të na treguar se si portreti klasik i “burrave të mëdhenj”, i shpikur nga Félix Nadar, i lë vend suksesit të fotografive të aktorëve dhe aktoreve të teatrit të fotografuar nga i biri Paul në fillim të shekullit XX. Tregtia e portretit kalon nga kthjelltësia në fantazi, duke na rrëfyer zhvillimin e një shoqërie, ku kodet e famës kanë ndryshuar. Ekspozita organizohet nga Muzeu i Fotografisë “Jeu de Paume” në Paris, në bashkëpunim me Mediatekën e Arkitekturës dhe Trashëgimisë Kulturore, Ministrinë Franceze të Kulturës, Am- basadën e Francës në Shqipëri dhe me pjesëmarrjen e Muzeut Kombëtar të Fotografisë “Marubi” për prezantimin e saj në Shkodër. SI LINDI DINASTIA
NADAR Nadar, pseudonimi i Gaspard- Félix Tournachon, ishte i biri i një botuesi, që pas vdekjes së këtij të fundit, vendosi të lerë studimet për mjekësi dhe të punojë si karikaturist për gazeta të ndryshme pariziene. Bie në kontakt me grupin bohemian të Parisit, si Gérard de Nerval, Charles Baudelaire apo Théodore de Banville. Dhe ishin pikërisht ata që do t’i vinin edhe pseudonimin, që u bë emri i tij i artit. Më pas do të hapte një revistë komike për të kaluar përfundimisht te fotografia. Fotografinë e parë e realizoi në vitin 1853 dhe studion e hapi në vitin 1854. Përpara aparatit të tij kanë pozuar personalitete të kohës, që nga politikanë, shkencëtarë, shkrimtarë, kompozitorë, piktorë e aktorë kinemaje. Që nga politikanët Guizot e Proudhon te aktorja Sarah Bernhardt, shkrimtarë, poetë e kritikë si Hugo, Baudelaire, Sand, Nerval, Gautier, Dumas, piktorët Corot, Delacroix, Millet, kompozitorët e mëdhenj Liszt, Rossini, Offenbach, Verdi, Berlioz. Bashkë me të birin Paul, që do të behej bashkëpunëtori i tij më i ngushtë, ai realizon të parin fotoreportazh: Një intervistë me shkencëtarin 100- vjeçar Michel Eugène Chevrel. Ai ka realizuar fotografitë e Victor Hugo në shtratin e vdekjes. Po ashtu ka realizuar shumë foto erotike. Nadar eksperimentoi në fushën e fotografisë dhe do të ishte i pari, që provoi dritën artificiale dhe realizoi fotografi nën tokë. Paul do të dilte jashtë studios dhe do të fiksonte jetën. Ai zhvilloi një ekspeditë fotografike në Turkestanin rus. Fotografitë e marra gjatë këtë udhëtimit të tij në Lindje përbëjnë një dëshmi të rëndësishme të veçantisë së këtij fotografi. BISEDË ME KURATORIN Kuratori i ekspozitës, Michel Poivert, është profesor i historisë së artit bash- këkohor dhe fotografisë. Kërkimi i tij bën bashkë analizën vizuale të mediave dhe kritikën teorike. Ai është redaktor i revistës “Études photographique”, ku publikohen artikuj teorikë e studimorë mbi fotografinë, artin dhe media. I diplomuar në Universitetin e Bordeuax dhe Pantheon Sorbonne, është aktualisht drejtor i programit të doktoraturave në Departamentin e Historisë së Artit në Paris 1 Panthéon Sorbonne. Poivert ka qenë president i Shoqatës Franceze të Fotografisë ( 1995- 2000) dhe administrator i Fondacionit Neuflize- OBC për artet pamore. Ditën e nesërme Poivert do të mbajë një bisedë të hapur për publikun. Kjo bisedë kërkon të ndërtojë një krahasim mes veprës së Paul Nadar dhe asaj të të atit Félix: Si evoluon tradita e portretit romantik nga shekulli XIX në shekullin XX? Si i rishpik Paul kodet e famës, duke inauguruar edhe traditën e portretit të artistëve jashtë studios? Si studio Nadar i është përshtatur ndryshimit të kohërave dhe mentalitetit, mes romantizmit dhe modernes.