Galeria, Shima: Tenderimi i linjës bashkë me godinën, gafë administrative
“Shpallja fituese e studios arkitekturore për linjën e re muzeale të GKA, absurditet i padëgjuar në historinë e muzeologjisë në këtë vend”
Z. Shima, tashmë është shpallur fituesi i tenderit të hapur nga Ministria e Kulturës për “shërbime konsulence” për rinovimin e godinës së GKA- së, por edhe të përmbajtjes së saj. Ju keni qenë drejtor i këtij institucioni, a janë forma këto që përdoren për raste të tilla?
Pa asnjë dyshim që shërbimi i konsulencës kërkuar dhe tenderuar nga Ministria e Kulturës për rinovimin, restaurimin dhe “riformulimin hapësinor” të Galerisë Kombëtare të Arteve më ka habitur pa masë, siç vetëm kjo ministri di të habisë.
Përpara se të argumentoj anomalitë e vërejtura të këtij tenderi për konsulencë ideore në restaurimin e GKA- së, si ish- titullar i këtij institucioni dua të sqaroj disa çështje që nuk janë marrë në konsideratë dhe as nuk janë reflektuar fare në këtë histori me restaurim, rinovim dhe me riformulim arkitektonik. Ndiej keqardhje që paratë e taksapaguesve shpenzohen në mënyrë kaq të papërgjegjshme.
Më duhet t’ju bëj me dije se, në Galerinë e Arteve ndodhen projekte të përfunduara vite më parë për zgjerimin e hapësirës së saj. Në rast se nuk i gjejnë dot, mjafton t’i drejtohen arkivit të Institutit të Ndërtimit dhe të marrin një kopje atje. Ekzistojnë relacione teknike të detajuara për vlerësimin e gjendjes së objektit, bërë nga inxhinierë të ndryshëm. Gjithashtu, janë bërë edhe analizat e kampioneve të markës së betonit, për të konstatuar gjendjen fizike të tij, në laborator. Detyra e parë e projektimit për zgjerim të Galerisë është e vitit 1990. Më pas, në vitin 1993 është një tjetër projekt i përfunduar zgjerimi, që mban titullin “Godina e fondit të Galerisë së Arteve Figurative”, ku parashikohej ngritja e një ndërtese shtesë për fondin e Galerisë, në pjesën e pasme të oborrit të saj. Në vitin 2009, arkitekti grek Nikos Fintikakis u pajtua nga Bordi i Miqve të Galerisë, bord i cili fatkeqësisht nuk ekziston më, dhe asokohe bashkë me arkitektin e ndjerë Enver Faja, firmën e të cilit mban godina aktuale, propozuan projektin e shndërrimit të Galerisë së Arteve në një godinë “green building”. Pjesa më e madhe e punës u bë, por për arsye të mungesës së fondeve nga qeveria e mëparshme, mbeti një projekt në letër.
Pa asnjë shpjegim, asnjë nga këto projekte, relacione teknike, analiza laboratorike nuk u morën në konsideratë nga Ministria e Kulturës, por u nxitua të paguheshin rreth 100 mijë euro, për t’ia filluar nga e para një pune që kishte nisur vite më parë.
A mund t’i ofrojë e njëjta kompani të dyja këto shër- bime, pra të realizojë një projekt edhe për rinovimin e godinës, edhe të përmbajtjes?
Këto janë dy procese diametralisht të kundërta. Dhe në asnjë moment nuk mund të ngatërrohen me njëra- tjetrën. Është njëlloj si të pajtosh një kurator për të projektuar një pallat banimi. Sigurisht, këtu te ne, individë, studio, firma mund të bëjnë gjithçka, pa e vrarë mendjen dy herë, mjafton të ketë ca para në lojë, ca njohje politike dhe arkitekti bëhet kurator, idioti shitet për studiues. Shqipëria është vend i sharlatanëve. Injoranca manifestohet kudo. Është kriter bazë për t’u punësuar në administratë. Ministria e Kulturës presupozohej të ishte pengesa apo mekanizmi bllokues që këto gjëra të mos ndodhnin. Tek e fundit, ç’mund të presësh nga një ministri, që tenderon konceptin kuratorial të Galerisë Kombëtare?! Jam shumë kurioz të njihem me projektin fitues.
Por, për t’iu rikthyer pyetjes suaj, tenderimin e konceptit kuratorial të narrativës së Muzeut apo njohur ndryshe si linja muzeale e Galerisë së Arteve, bashkë me restaurimin e godinës, e gjykoj një gafë administrative të pashoq. Shpalljen fituese të studios arkitekturore, që veç të tjerave do të propozojë edhe linjën e re muzeale të GKA- shndërruar me “urdhër peshku” në Muze të Arteve të Bukura, e konsideroj një absurditet të padëgjuar në historinë e muzeologjisë në këtë vend.
Një studio arkitekturore mund të bashkëpunojë me kuratorin/ kuratorët, në rast se ky i fundit e kërkon këtë shërbim. Kjo është një praktikë e njohur kudo në botë. Ajo studio mund të merret me çështje që kanë të bëjnë me: shpërndarjen dhe vendosjen e instalimeve në sallë, përfshirë edhe veprat e artit. Me ndriçimin specifik të tyre, me konceptimin dhe realizimin e moduleve ekspozuese etj., etj., por gjithnjë duke ndjekur në mënyrën më strikte konceptin dhe projektin kuratorial. Por, që një studio arkitekture që ndërton pallate banimi të fitojë tenderin për konceptin kuratorial të ekspozitës permanente të Galerisë se Arteve, kjo është përtej çdo imagjinate njerëzore, humoristike dhe në kulm e papërgjegjshme. Më vjen keq kur shikoj se në çfarë niveli është katandisur puna në “emërmadhin” Muze të Arteve të Bukura.
Në lidhje me godinën, konsulentit i kërkohet një projekt që parashikon “riformulim arkitektonik”, restaurim dhe rikonstruksion. Çfarë do të thotë “riformulim arkitektonik” i një ndërtese, që është monument kulture i kategorisë II?
Në kontekstin që është shkruar te detyra e projektimit të ministrisë, nuk do të thotë asgjë; është gomarllëku i radhës, i atyre që shkruajnë e dërdëllisin gjëra të tilla. Riformulim do të thotë të ndryshosh, të përshtatësh, të formulosh në një mënyrë të ndryshme, të rishikosh. Në rastin e Galerisë, ky term është i paaplikueshëm, pasi godina, që në fillim të herës është projektuar nga arkitekti Enver Faja, për Galeri