“Si shpëtoi Kadare nga dënimi, kush ia ndërroi mendjen Enverit”
“Masat u morën në situatën që u krijua pas vrasjes së Kryeministrit, Mehmet Shehut, të njoftuar si vetëvrasje”
metodë të eliminimit të kundërshtarëve politikë, edhe trashëgimtari do të shpallej armik e do të pësonte fatin e personaliteteve të dënuar nga diktatura, që Mehmeti i shërbeu gjithë jetën dhe kishte përgjegjësi kryesore edhe vetë për pasojat e dënimeve politike. Kryeministri do të flijohej për interesat e pushtetit personal absolut, si dhe për të eliminuar dëshminë e dokumenteve, fakteve e provave për fajësinë e udhëheqësit në të kaluarën. Eliminimi i Mehmet Shehut do të realizohej me procedurën e njohur të vënies në veprim automatikisht të makinës së vdekjes, njësoj si inkuizicioni në Mesjetë: me një gjyq politik në Byronë Politike, me një akt të terrorit shtetëror, me një ceremoni mortore të zakonshme, me falsifikimin e procesit hetimor e gjyqësor. Me propagandë intensive politike dhe me një fasadë hetimore e gjyqësore të parapërgatitur, punohej për të ligjëruar dhe imponuar rrezikshmërinë e komplotit, eliminuar kundërshtarët politike, sidomos Kryeministrin dhe personat e tjerë më të rëndësishëm të pabesueshëm. Me këtë metodë të njohur, do të mënjanoheshin kundërshtarët politikë dhe do të garantohej përfundimisht e përjetësisht pushteti absolut i Enver Hoxhës edhe pas vdekjes së tij, si dhe kalimin e natyrshëm te pasardhësi i vendosur po prej tij, Ramiz Alia. Koha tregoi dhe vërtetoi se komplotet e kryekomploti mbeten falsifikimi më i fshehtë, më i organizuar politikisht e juridikisht, më agresivi dhe më brutali në historinë e 45 vjetëve të socializmit.
Ju thoni se urdhri është dhënë gojarisht, e megjithatë a gjenden sot gjurmë të këtij hetimi?
Në librin “Kur shembeshin themelet”, botuar e publikuar më 20 shkurt 2014, nga Shtëpia Botuese Onufri, janë publikuar për herë të parë dokumentet, ngjarje, fakte e të dhëna zyrtare që ishin ruajtur me shumë vështirësi dhe përgjegjësi. Publikova me përgjegjësi të vërtetën për këtë fakt të fshehur për t’u njohur misteri i tabusë së urdhrit e të urdhëruesit dhe për të vënë në vendin që i takon së vërtetës. Kombi shqiptar dhe opinioni publik ndërkombëtar që nderon e vlerëson shqiptarët e shkrimtarin, meriton të njohë me objektivitet të vërtetën. Opinioni publik do të ketë mundësi për të vlerësuar realitetin dhe dalluar falsifikimet e bëra nga politika e drejtësia. Me bindjet që krijohen, do të ndihmohet të ruhen e të mbrohen edhe më mirë kontributi e meritat e Kadaresë. Qartësimi i ngjarjeve e problemeve që diskutohen, ndihmon të mos mbeten mjegullime e njolla të hirta, të pandriçuara e të pasqaruara në histori për figurat kombëtare. E vërteta për ndjekjen e fshehtë e të hapur operative agjenturore, si dhe zbatimi me rreptësi i procedurës ligjore për vënien para përgjegjësisë penale si armik, komplotist dhe tradhtar i Ismail Kadaresë, është publikuar e dëshmuar në formën më të plotë, me përgjegjësi ligjore, profesionale e morale, për herë të parë në librin “Kur shembeshin themelet”. Burimet dokumentare të librit, si dhe të artikullit të datës 28 mars 2017, përveç ditarit të përditshëm të punës si Kryehetues, përfshijnë dokumente autentike të Hetuesisë së Përgjithshme, Prokurorisë së Përgjithshme, Gjykatës së Lartë, Arkivit Qendror të PPSH, Kuvendit dhe Presidiumit të Kuvendit Popullor dhe të Këshillit të Min- istrave të Republikës. Këto dokumente ndodhen tani në Arkivin Qendror të Shtetit. Dokumentet e publikuara deri tani do të pasurohen me disa botime të mëtejshme që janë në fazën e përfundimit të së shkruarit, si dhe ato në procesin e botimit. Kam besim se po të lexohen me qetësi dhe me përgjegjësi publikimet e bëra, faktet dhe dokumentet, edhe skeptikët do të reflektojnë në qëndrimet publike që kanë mbajtur. Kush u ngarkua për përgatitjen e këtyre dokumenteve? Ministri i Brendshëm dhe hetuesit e grupit të hetuesve morën detyrën dhe kanë punuar konkretisht e intensivisht për përgatitjen e dokumenteve për arrestimin e Ismail Kadaresë. Në bazë të Kodit të Procedurës Penale të vitit 1972, ku bazohej edhe organizmi dhe funksionimi i organeve të drejtësisë të asaj kohe, Hetuesia ishte strukturë në përbërje të organeve të Punëve të Brendshme. Ministri i Punëve të Brendshme kishte në vartësi edhe hetuesinë edhe Sigurimin e Shtetit. Hetuesia ishte pjesë e strukturave të Sigurimit të Shtetit deri në vitin 1972. Grupet komplotiste hetoheshin nga hetues që ishin të besuar dhe miratoheshin direkt nga udhëheqësi. Pas miratimit nga udhëheqësi, me këta hetues krijohej grupi hetimore, të cilët ishin në vartësi dhe kryesoheshin direkt dhe vetëm nga ministri. Edhe grupi i hetimit të komplotit të Mehmet Shehut drejtohej ekskluzivisht nga ministri. Në detyrën si kryehetues në kohën e shkurtër në Ministrinë e Punëve të Brendshme, isha i ngarkuar me reformën për riorganizimin e hetuesisë si organ i pavarur i drejtësisë. Hetimet e komplotit kishin filluar dhe drejtoheshin vetëm nga ministri i Brendshëm. Detyra ime ishte të kujdesesha për ligjshmërinë e dokumenteve procedurale, pa u përfshirë në hetimet që vazhdonin nga grupi hetimor.
Kur erdhi anulimi i urdhrit të arrestimit dhe a u dha një arsye e ndërprerjes së këtij procesi?
Anulimi i urdhrit të arrestimit erdhi pasi u analizuan hetimet e zhvilluara dhe përfundimet e parashtruara në raportin me përfundime përgjithësuese për udhëheqësin. Siç argumentohet edhe në publikimet e bëra, përfundimet e raportit u vlerësuan dhe u anulua arrestimi.
Urdhri për arrestimin e dënimin dhe qëndrimi ligjor që duhej mbajtur, më krijuan përgjegjësinë më të lartë dhe gjendjen ndërgjegjësuese të tensionuar në përmasa të jashtëzakonshme. Të guxoje për të dhënë mendime kundër urdhrit të komandantit, ishte njëlloj si të provoje të jetoje apo të viktimizoheshe. Gijotina dhe xhelatët e zinj do të vepronin automatikisht dhe verbërisht. Shembulli më domethënës ishin ministrat e Brendshëm që ishin vlerësuar si besnikë, syri e veshi vigjilent i Partisë dhe në kulmin e karrierës së tyre politike e shtetërore, papritur, në mënyrë të rrufeshme deklaroheshin armiq dhe përfundonin karrierën me gjykimin dhe me vendimin e paracaktuar me vdekje.
Ju thatë se nuk jeni përfshirë në procesin hetimor, përveçse të kujdeseshit për ligjshmërinë e tij, e megjithatë, edhe nga kjo pikëpamje, ai ishte i paligjshëm, a patët ju mundësi, për aq sa nuk rrezikonit, ta vinit në dukje këtë aspekt? A ndatë me dikë këtë vërejtje tuajën?
Nuk kisha asnjë mundësi dhe nuk mund t’i besoja asnjeriu për të shkëmbyer mendime se si do të ishte më mirë të veproja. Pas një gjykimi të thellë ndërgjegjësor, vendosa të veproj ashtu si isha në të vërtetë. Të jepja mendim dhe të parashtroja zgjidhje të bazuara në parimet kushtetuese e ligjore procedurale. Për të argumentuar dhe mundësuar për një zgjidhje tjetër, u bazova në studimin për gjendjen e rëndë të krijuar pas arrestimeve masive për krime kundër shtetit, si dhe në numrin e komplotistëve të arrestuar që ishin në hetim. Në përfundimet që dilnin natyrshëm, parashtrova me objektivitet, se zgjerimi i komplotit në letërsi e art dhe arrestimi e dënimi i Ismail Kadaresë do të rëndonin më tej situatën politike. Dilte e domosdoshme të analizohej ruajtja e figurës së udhëheqësit dhe e veprës së shkrimtarit që e kishte lartësuar atë si person. Ministri i Punëve të Brendshme, Hekuran Isai, anëtar i Byrosë Politike, mbështeti raportin. Përfundimet me këndvështrimin studimor dhe raportimi u vlerësuan nga Enver Hoxha. Urdhri u anulua në momentet e fundit, para se të veprohej konkretisht për arrestimin. Shkrimtari i akuzuar u shpëtua nga arrestimi. Unë, si ideator për mosarretimin, nuk do të kisha përgjegjësi. U dha vlerësimi që të vazhdoja të bëja me guxim propozime për të mirën e Partisë. Natyrshëm u qetësova. Por pozitat e mia nuk do të ishin më të mira. Kërkohej të isha përherë edhe më i kujdesshëm. Me ndërgjegje dhe profesionalizëm, duke zbatuar Kushtetutën e ligjet, do të mund të justifikoja detyrën e të mos lija shkak për t’u viktimizuar. Me përkushtimin në punë, arrita të mbetem në të njëjtën detyrë për një kohë të gjatë. Udhëheqësi trashëgimtar ruante pakënaqësitë, shfrytëzonte çdo situatë për të më ndëshkuar, por në saj të rezultateve të punës nuk vepronte dot hapur.
Urdhri për arrestimin e dënimin dhe qëndrimi ligjor që duhej mbajtur, më krijuan përgjegjësinë më të lartë dhe gjendjen ndërgjegjësuese të tensionuar në përmasa të jashtëzakonshme. Të guxoje për të dhënë mendime kundër urdhrit të komandantit, ishte njëlloj si të provoje të jetoje apo të viktimizoheshe. Gijotina dhe xhelatët e zinj do të vepronin automatikisht dhe verbërisht