Meta dhe Rama luajnë, opozita shah mat...

Problemet që ka Shqipëria janë të mjaftueshme që listës së tyre të gjatë mos...

t’i shtohet dhe debati mbi nenin 98 të Kushtetutës. A mund të bllokojë Presidenti i Republikës emërimin e një ministri? Që prej disa ditësh, kjo nuk është më pyetje, por realitet. Mund të vërvitemi nga të gjitha anët për gjetur arsyet e kalimit nga lufta e ftohtë në konfliktin e nxehtë institucional midis Presidentit Meta dhe Kryeministrit Rama. Por këtij realiteti nuk i shpëtojmë dot. Për herë të parë që nga instalimi i demokracisë në Shqipëri, një President pa pushtet i kundërvihet pushtetit të Kryeministrit në oborrin privat të vetë Kryeministrit, tek emërimi i ministrave të tij. Mund të jetë një sfidë për inat, një sfidë veresie apo një pazar politik i llojit të bllokoj këtu, që të më hapësh rrugën atje. Të gjitha këto hamendje s’kanë pikën më të vogël të rëndësisë para një tabuje që u thye frikshëm dhe që rrezikon të fusë po aq frikshëm virusin e një “capharnaum”- i të paparë në jetën institucionale shqiptare në vitet në vazhdim. Ndaj, në këtë shkrim do të tentojmë të japim më pak shpjegim në rrafshin juridik sesa në atë logjik.

NA RROFTË…

Dy ironi sa për fillim. Na rroftë gjithë ajo Reformë e madhe në Drejtësi kur drejtësia është sot memece në duelin e titanëve midis Presidentit dhe Kryeministrit. Ish- ekselenca e tij, zoti Donald Lu, e “mprehu shpatën asaj kohe për situatën”, por nuk e parashikoi situatën e re kur “koha po thërret në skenë” Gjykatën Kushtetuese, viktimë sa kolaterale, aq dhe qesharake e projektit të papjekur mirë të ish- ambasadorit amerikan.

Na rroftë po ashtu opozita e Lulzim Bashës që leh natë e ditë për vetingun e politikanëve dhe nuk është aftë të bëjë minimumin, vettngun e librit themeltar të vendit. Pas 27 vjetësh demokraci, pa pritur e pa kujtuar, shqiptarët zbulojnë “perla” në Kushtetutën e tyre që e bëjnë vendin të denjë me një Zululand. Pse nuk dëgjohet më sot Partia Demokratike nëse në krizën e saponisur i jep të drejtë institucionit të Presidentit apo atij të ekzekutivit? Edhe LSI- ja, po ashtu, nuk e ka të ndaluar ta ketë një opinion. Pse nuk flet dhe ajo? Si është e mundur që këto dy parti të mëdha parlamentare që kanë opinione për gjithçka deri te ngjyra e atleteve të Edi Ramës, sot kur duhet të kthjellojnë shqiptarët nëse vendi mund të qëndrojë pa ministër të Brendshëm për shkak të Presidentit, këto dy parti kanë humbur si me magji të keqe organin e gjuhës…

KUSHTETUTA NUK ËSHTË AS E ILIR METËS DHE AS E EDI RAMËS

Opozita ka interes të dalë shpejt nga ky ekuivok. Në lojën e shahut të politikës, është opozita e para në pozicionin shah- mat. A do t’i mbajë ajo krahun Ilir Metës, gjë që do të ishte në logjikën normale partizane të gjërave, por kjo do të ishte njëkohësisht dhe fundi i logjikës institucionale. Ta imagjinojmë Shqipërinë një çast më 2022, kur Lulzim Basha mund të jetë Kryeministër dhe Edi Rama President Republike. Rama President, vendos t’ia bëjë dhe me “fora” se paraardhësi i tij. Ilir Meta u kënaq të bllokonte emërimin e ministrit të Brendshëm, por Rama President do të vendosë mos t’i dekretojë Bashës as edhe një ministër. Rama President pa pikë skrupulli do t’i vjedhë Bashës në tavolinë atë që populli do t’i ketë dhënë këtij të fundit në kuti votimi, fitoren elektorale. Këtë që po luan sot Ilir Meta me një tërmet “pesë ballë”, rrezikojmë ta paguajmë nesër 15 ballë, në mos më shumë…

Por dhe ajo që po luan Edi Rama me kërcënimin aspak të kamufluar se Presidenti po shkel Kushtetutën , domethënë se mund të vihet në lëvizje neni 90 i saj për shkarkim të Presidentit, nuk përbën një tërmet më pak të vogël në një perspektivë afatmesme. Kësaj loje vetëshkatërruese për të gjithë spektrin politik i duhet dhënë sa më parë fundi, por jo pa bërë tani arnimet e nevojshme në Kushtetutë.

NJË DEBAT QË PARALIZON REFORMËN ZGJEDHORE

Një tabu ra, ose më mirë një tra ra, ai më i rëndi. Trau që mban ngrehinën e Kushtetutës së Shqipërisë, ai që rregullon ekuilibrin e pushteteve midis ekzekutivit dhe Presidentit. Edhe sikur Ilir Meta të zmbrapset, apo edhe sikur Edi Rama të përshtatet duke e anashkaluar krizën nëpërmjet opsionit të zëvendësministrit të Brendshëm, e keqja u bë. Gjeniu i së keqes doli nga ibriku dhe po nuk u rifut urgjentisht andej nga doli, atëherë nesër ai do të godasë shumë më fort akoma, duke hedhur në tokë institucionet themelore të vendit, pasi Presidenti mund të bëjë ç’të dojë, Presidenti mund ta lërë këtë vend pa qeveri po të dojë, ose vetëm me një Kryeministër dhe plot zëvendësministra. Për të qarë apo për të qeshur, a thua se këtij vendi nuk i mungojnë debate të tjera institucionale shumë më urgjente dhe më vitale. Zgjedhjet lokale po trokasin në derë, por vendi nuk ka ende një kod të ri elektoral, një premtim që figuronte megjithatë në pikat e marrëveshjes aq shumë të përfolur të majit 2017, midis Edi Ramës dhe Lulzim Bashës. Në vend që klasa politike të fokusohej pikërisht mbi këtë reformë elektorale, e cila po nuk u bë rrezikon të lërë jashtë zgjedhjeve në formë bojkoti një sërë partish politike, ajo duhet tani të shpenzojë kohë e energji të panevojshme për të arbitruar në konfliktin Meta- Rama. Por tani që ky debat u hap, i duhet shkuar deri në fund, qoftë duke e rishikuar dhe amenduar nenin 98 të Kushtetutës. Duhet riformuluar për t’u bërë e qartë në maksimum aty, fjalia që mund të shndërrohet në gangrenë në të ardhmen, në të cilën thuhet se: “Ministri emërohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republikës”.

Por Kushtetuta ndryshohet me shumicë të kualifikuar. Prandaj, në këtë moment është i domosdoshëm pozicionimi i PD- së dhe i LSIsë, që sot vetëm heshtin, ose Basha dhe Kryemadhi deklarojnë solemnisht që Meta ka të drejtë dhe në këtë rast ata bëhen përgjegjës para historisë, kur një President i ardhshëm do të bllokonte pa asnjë kriter konstitucional emërimin e çdo ministri dhe të të gjithë ministrave. Ose Basha dhe Kryemadhi bëhen përgjegjës në kuptimin e mirë të fjalës dhe ndërhyjnë për të evituar këtë konflikt surrealist, nga i cili mund të vuajnë vetë një ditë kur partitë e tyre të jenë në pushtet. Dy partitë në opozitë sot në Kuvend, duhet të tregojnë pjekuri dhe të bëjnë ndërmjetësin midis dy institucioneve kushtetuese, atij të Presidentit dhe atij te ekzekutivit dhe të propozojnë një lexim të qartë të nenit të 98, qoftë duke e rishkruar atë.

NENIN 98 TA INTERPRETOJË POLITIKA, JO GJYKATA KUSHTETUESE

Kjo aferë e rëndë nuk është pra, çështje e Gjykatës Kushtetuese, nuk është çështje juridike, por katërçipërisht politike. E ka apo nuk e ka klasa jonë politike sot vullnetin për ta tejkaluar këtë debat steril, që nuk ka kuptim në një republikë parlamentare, ku Presidenti është i veshur qëllimisht me kompetenca të kufizuara? “Baballarët” e Kushtetutës demokratike shqiptare, që ishin në fakt ekspertë të Këshillit të Europës, i druheshin rilindjes së kultit të individit që e la Shqipërinë për gjysmë shekulli në periferi të qytetërimit europian. Enkas në Shqipëri u vendos për një regjim “partish”, i cili prodhon një Kryeministër, që fare mirë mund të rrëzohet nga partia që dominon Parlamentin pa pritur fundin e mandatit. Ndërkohë që një President me kompetenca të forta del nga zgjedhje direkte nga populli dhe si i tillë bëhet i “parrëzueshëm” si një shëmbëlltyrë e një monarku republikan. Jo, Shqipëria nuk është në një regjim presidencial. Ndaj, çdo tentativë e vendosjes së ekzekutivit nën thundrën e Presidentit, siç është rasti për emërimin e ministrave, do të ishte një kërcënim për balancën e pushteteve të tilla, siç është strukturuar në këtë Kushtetutë. Këto gjëra janë me “zarar” dhe kurrë nuk.... Kushtetuta , ky dokument afatgjatë nuk duhet të shërbejë si alibi për interesa afatshkurtra politike. Kjo Kushtetute i vë sot katërçipërisht ministrat nën autoritetin absolut të Kryeministrit Rama, siç i vinte nën autoritetin e ishKryeministrit Meta apo siç mund t’i vërë nesër nën autoritetin e një kryeministreje që mund të jetë Monika Kryemadhi. Nëse klasa politike ose dy partitë kryesore parlamentare të saj, PD dhe LSI, kanë dëshirën ta ndryshojnë këtë balancë pushtetesh, duke i dhënë më shumë pushtet Presidentit, kjo është e drejta e tyre më e shenjtë. Por le ta bëjnë këtë në kuadrin e duhur, në raste fushatash elektorale, duke paraqitur një platformë të qartë, por jo të ndërrohen rregullat e lojës në mes të lojës.

Nëse konflikti zgjat, zgjedhjet lokale të shndërrohen në referendum institucional.

Një konsensus nevojitet pra, sa më shpejt, midis tri palëve në Parlament( PS, PD dhe LSI) që të modifikohet neni 98 i Kushtetutës në atë mënyrë që për Presidentin Meta mos të ketë më mëdyshje : jo nuk është ai që vendos kush mund të jetë apo mund të mos jetë ministër në Shqipërinë e sotme. Nëse kjo çështje nuk zgjidhet me konsensus dhe me një rishkrim të nenit në fjale, atëherë t’i drejtohemi sovranit. Zgjedhjet lokale të qershorit të ardhshëm të shërbejnë edhe si referendum me këtë pyetje të thjeshtë: a duhet të vendosë Presidenti për emërimin e ministrave? Por të jemi të sigurt, asnjë politikan sot në Shqipëri që aspiron për pushtet, nuk ka interes në këtë ndryshim paradigme kushtetuese. Ndoshta, as Ilir Meta vetë ...

Një konsensus nevojitet pra, sa më shpejt, midis tri palëve në Parlament( PS, PD dhe LSI) që të modifikohet neni 98 i Kushtetutës në atë mënyrë që për Presidentin Meta mos të ketë më mëdyshje : jo nuk është ai që vendos kush mund të jetë apo mund të mos jetë ministër në Shqipërinë e sotme. Nëse kjo çështje nuk zgjidhet me konsensus dhe me një rishkrim të nenit në fjale, atëherë t’i drejtohemi sovranit. Zgjedhjet lokale të qershorit të ardhshëm të shërbejnë edhe si referendum me këtë pyetje të thjeshtë: a duhet të vendosë Presidenti për emërimin e ministrave? Por të jemi të sigurt, asnjë politikan sot në Shqipëri që aspiron për pushtet, nuk ka interes në këtë ndryshim paradigme kushtetuese. Ndoshta, as Ilir Meta vetë ...