Gjeografia IX dhe kritika dashakeqe e një “profesori” dështak

PROF. DR. PERIKLI QIRIAZI PROF. DR. DHIMITËR DOKA

Ditët e fundit ka qarkulluar në median e shkruar një i ashtuquajtur “artikull kritik” rreth tekstit “Gjeografia IX”, shkruar nga Gjovalin Gruda.

Duke u nisur nga titujt bombastikë të këtij shkrimi, ne si autorë të tekstit patëm natyrshëm kureshtjen dhe pse jo edhe merakun për të ditur se ku kishim gabuar kaq shumë, ndonëse kemi një jetë të tërë që merremi me Gjeografinë e Shqipërisë si në universitet, ashtu edhe si autorë tekstesh parauniversitare. Edhe pse artikullshkruesin e njohim prej kohësh vetëm si keqbërës e dështak, që gjithë jetën e tij s’ka bërë asgjë me vlerë, po nisur nga smira e keqe, është marrë vetëm me përfoljen e kolegëve të tij me vlerë, përsëri jemi nga ata që i besojmë megjithatë shprehjes se, kush punon edhe gabon. Mirëpo, sapo filluam të lexojmë artikullin “kritik”, e kuptuam menjëherë që e gjithë kjo s’kishte të bënte aspak me gabime dhe skandale shkencore, por thjesht me keqdashësinë dhe gjendjen e trishtueshme të profesorit dështak, tashmë në pension, i cili nuk arriti kurrë që të shkruajë qoftë edhe një tekst as për klasat më të ulëta të shkollës. Në këto kushte, do ishte kohë e humbur për ne dhe gjithë ata që e njohin, që të merreshim me një njeri të tillë dhe fletushkat e tij.

Megjithatë, në respekt të lexuesve të medias së shkruar dhe të mësuesve e nxënësve që nuk e njohin artikullshkruesin, por që përdorin tekstet tona e që prej shumë e shumë vitesh na kanë përgëzuar në të katër anët e vendit, po rendisim më poshtë disa sqarime për të shmangur çdo keqkuptim, pa hyrë dhe pa ju lodhur në çikërrima kukuvajkash që merret artikullshkruesi.

1. Lidhur me përmbajtjen dhe strukturën e tekstit, artikullshkruesi nuk ka nga ta dijë se nuk ka shkruar ndonjëherë tekst, por për të gjithë autorët dhe mësuesit është e qartë se teksti hartohet mbi bazën e programit që harton dhe miraton Ministria e Arsimit, të cilit secili autor duhet t’i përmbahet dhe ta respektojë patjetër. Këtë kemi bërë edhe ne me tekstin në fjalë dhe po kështu janë të konceptuar edhe dy tekste të tjera të njëjta të autorëve të tjerë që janë njëkohësisht në përdorim në shkollë. Do ishte mirë që artikullshkruesi t’i kishte shikuar edhe ato, apo nuk i intereson???

2. Artikullshkruesi nuk e njeh aspak kurrikulën shkollore dhe s’ka si ta dijë se si vijnë duke u zgjeruar informacionet nga klasat e arsimit 9- vjeçar në atë të mesëm, prandaj edhe bën kot rrëmujë dhe gafa elementare kur shkruan për raportet midis kapitujve e pjesëve të tyre, apo kur krahason tekste të niveleve të ndryshme.

3. Termat e përdorura në tekst janë konform përmbajtjes së mësimeve dhe sipas përdorimit të sotëm në Gjeografinë perëndimore, e cila ka kohë që i ka lënë termat e vjetra e përdor konceptet e reja, që synojnë të evidentojnë vlerat dhe pasuritë natyrore, të cilat janë më të prekshme dhe më të nevojshme për t’i kuptuar nxënësit. Ndërsa termat “pasuri minerare” dhe “ndërtim gjeologjik” nuk japin ndonjë gjë të re në krahasim me termat e përdorura në tekst. Përkundrazi, evolucioni i truallit e kufizon këtë evolucion vetëm në këtë truall, duke përjashtuar faktin se njëherazi kanë evoluar dhe ndryshuar klima, hidrografia, bota e gjallë etj.. Ndaj është përdorur termi “natyra”, që i përfshin të gjitha këto. Po kështu termat gjeografikë “larmi, peizazh, rajon” janë të njohura nga nxënësit, nga programet e Gjeografisë të zhvilluara në klasat paraardhëse. Ato përdoren nga Gjeografia moderne shkollore dhe nuk janë të vështira për nxënësit.

4. Në lidhje me konceptin “rajon”, ai është i njohur nga nxënësit jo vetëm nga mësimet e para të këtij teksti, por edhe nga gjeografitë e zhvilluara në klasat paraardhëse. I kujtojmë artikullshkruesit se Gjeografia e Shqipërisë dhe e trevave shqiptare zhvillohet si gjeografi rajonale, njësoj si e zhvillojnë gjeografinë e vendit të tyre të gjitha shtetet e zhvilluara në botë. Në këtë kuadër, është mëse e kuptueshme përdorimi i termit “rajon”. Kjo, jo thjesht për të familjarizuar nxënësin me këtë term gjeografik, por edhe për të kuptuar të përbashkëtat dhe ndryshimet midis rajoneve gjeografikë. Me sa duket, këtë risi të Gjeografisë së sotme, artikullshkruesi nuk e kupton, sepse është ende me konceptin e Gjeografisë së Shqipërisë të para viteve ’ 90, ku zhvilloheshin të ndara Gjeografia fizike nga ajo humane. Moskuptimi i kësaj speci- fike të veçantë të rajoneve të integruar, e çon Grudën të bëjë një “vërejtje” absurde mbi ndarjen e vendit tonë në katër rajone gjeografike, të cilët kanë mbi 25 vjet që jepen në të gjitha programet dhe tekstet e Gjeografisë të botuara në këto vite në vendin tonë. Gjatë gjithë kësaj kohe, nuk ka pasur asnjë kontestim për këto rajone. Kur papritmas, duke mos u mbështetur në asn- jë studim, Gruda kujtohet se këto rajone “janë shtrembërim i rajonizimit fizikogjeografik, i krahinave fiziko- gjeografike”. Që këtej del qartë edhe qëllimi i mbrapshtë i tij.

5. Vërejtja lidhur me moshën e truallit të trojeve shqiptare, është një shtrembërim dashakeq i asaj që thuhet shprehimisht në tekst: gjatë evolucionit gjeologjik, pra, këtu është fjala vetëm për këtë evolucion dhe jo për moshën e truallit tonë. Dihet se evolucioni gjeologjik i një territori fillon me kohën e depozitimit të formacioneve më të vjetra, që gjenden në këtë territor. Në vendin tonë formacionet më të vjetra i takojnë paleozoit, i cili, sipas shumë autorëve fillon rreth 600 milionë vjet më parë, kur, në kushte detare, u depozituan terrigjenët, që gjenden kryesisht në zonën tektonike të Korabit. Komentet e tjera të artikullshkruesit për këtë problem, ku vetë ai bie në gabime shkencore, janë vetëm fantazi, që tregojnë qëllimin e mbrapshtë të tij.

6. Lidhur me termin “fushëgropë”, që ai e quan të gabuar, duhet theksuar se ky term ka mbi 35 vjet që përdoret në Gjeografinë tonë shkollore e shkencore dhe për të nuk ka asnjë diskutim shkencor për ta zëvendësuar. Ai shpreh qartë dhe saktë morfologjinë e relievit, “një fushë krejt e rrafshët e rrethuar me male”. Kjo e dallon fushëgropën e Korçës nga fusha e Myzeqesë apo nga gropat e tjera ( Kolonjës, Tropojës etj.), fundi i së cilave është i copëtuar nga rrjeti hidrografik, që i përshkon.

7. Është e çuditshme dhe tërësisht e gabuar vërejtja që kërkon të trajtohen brig

jet detare si hidrografi. Dihet se plazhet apo falezat në këto brigje janë forma relievi dhe trajtohen në tipin e relievit bregdetar. E habitshme, si mund të gabojë profesori i Gjeomorfologjisë për këto koncepte elementare. Për nivelin e nxënësve janë mëse të mjaftueshme informacionet e dhëna për pasuritë ujore, të vlefshme për të dy detet. Për më tepër nxënësi e siguron vetë informacionin.

8. Shifra prej 40 km2, i takon vetëm liqeneve artificialë të krijuara për ujitje, ndërsa sipërfaqja e liqeneve për hidroenergji është shumë më e madhe. Ndërsa sipërfaqja e Lagunës së Nartës është dhënë sipas monografisë “Gjeografia Fizike e Shqipërisë”, botimi i Akademisë së Shkencave ( 1990). 9. Vërejtja “skandal” mbi vendbash

kimin e Osumit me Devollin “në dalje të Beratit” është e shtrembëruar me qëllim pasi në tekst thuhet...” në afërsi të Beratit”. Ky pohim synon ta lehtësojë mësimin nga emrat e vendeve të panjohura.

10. Lidhur me statistikat, në mësimet rreth popullsisë dhe ekonomisë së Shqipërisë, autorët i janë përmbajtur strikt vetëm burimeve zyrtare. N. q. s. artikullshkruesi nuk e di, regjistrimi i fundit i popullsisë është bërë në vitin 2011 dhe të dhënat e tij vlejnë zyrtarisht për treguesit e përgjithshëm demografikë deri në regjistrimin e ardhshëm, kur do të rifreskohen edhe në tekst. Gëzohem që artikullshkruesi paska mësuar kohët e fundit italisht dhe shfrytëzoka De Agostini!!!

11. Artikullshkruesi bën plot formulime të përgjithshme, të paadresuara dhe të thëna pa asnjë përgjegjësi intelektuale dhe shkencore etj.. Janë të shumta përcaktimet kategorike dhe të papërgjegjshme, si: “të befasojnë mangësitë e pasaktësitë shkencore të shumta”, gabime skandaloze etj., tekst kaq problematik dhe çorientues në procesin e edukimit të dhjetëra mijëra nxënësve në shkencën e gjeografisë”, ku në fakt asnjëra prej tyre nuk qëndron. Madje dashakeqësia e tij arrin kulmin, sa merr përsipër që t’i jap mend Ministrisë së Arsimit që të heqë tekstin nga qarkullimi...

Në mbyllje të këtij shkrimi do të theksonim se është vërtet fatkeqësi që ekzistojnë akoma të ashtuquajtur “profesorë” të tillë, pa asnjë kontribut, por që i kanë marrë titujt akademikë me gënjeshtra dhe sot, kur koha i ka nxjerrë jashtë mode, ndotin mjedisin shkollor dhe mediatik. Janë pikërisht këta që i bëjnë studentët dhe në përgjithësi rininë pesimiste për të qëndruar në këtë vend dhe jo teksti ynë.

Edhe pse artikullshkruesin e njohim prej kohësh vetëm si keqbërës e dështak, që gjithë jetën e tij s’ka bërë asgjë me vlerë, po nisur nga smira e keqe, është marrë vetëm me përfoljen e kolegëve të tij me vlerë, përsëri jemi nga ata që i besojmë megjithatë shprehjes se, kush punon edhe gabon. Mirëpo, sapo filluam të lexojmë artikullin “kritik”, e kuptuam menjëherë që e gjithë kjo s’kishte të bënte aspak me gabime dhe skandale shkencore, por thjesht me keqdashësinë dhe gjendjen e trishtueshme të profesorit dështak, tashmë në pension, i cili nuk arriti kurrë që të shkruajë qoftë edhe një tekst as për klasat më të ulëta të shkollës