“Në Rilindje, duhet të vëmë në piedestal antikomunistët”
Churchill- i: Mijëra partizanë shqiptarë po luftojnë në male për lirinë dhe pavarësinë e vendit të tyre
e të njëjtin qëllim imediat: të asgjësojmë Hitlerin e çdo gjurmë të regjimit nazist. Asgjë nuk do na largojë nga ky qëllim, absolutisht asgjë. Kurrë nuk do të ulemi e të negociojmë me Hitlerin e klikën e tij. Do e luftojmë në tokë, do e luftojmë në det e do e luftojmë në ajër ... Çdo njëri apo çdo shtet që do luftojë kundër nazizmit, do ketë ndihmën tonë. Çdo njeri e çdo shtet që do marshojë tok me të, do të jetë armiku ynë. Kjo është politika jonë dhe kjo është deklarata jonë. Për rrjedhojë, do t’i japim gjithë ndihmën e mundur Rusisë dhe popullit rus... Kjo nuk është një luftë klasash, është një luftë për ekzistencë... Invadimi i Rusisë është vetëm preludi i invadimit të vetë ishujve britanikë... Rreziku që kërcënon sot rusët, na kërcënon edhe ne, kërcënon edhe Shtetet e Bashkuara. Kauza e çdo rusi që lufton për vatrën e tij e për atdheun e tij është kauza e njerëzve të lirë dhe e popujve të lirë në çdo kënd të rruzullit...” ( Winston Churchill, La Seconda Guerra Mondiale, BUR, vëll. I, Milano 2001, f. 622- 624). Churchill- in nuk e kam dashur për disa bëma të tij që lidhen me Shqipërinë, e posaçërisht me të ashtuquajturin “Vorio- Epir” gjatë e pas Luftës II Botërore. Por nuk mund të mos bashkohem me të në këtë deklaratë që del jashtë qenies së tij liberale e antikomuniste, e që vlerëson saktë, sipas momentit historik, të mirën e të keqen. Dhe e keqja në vitin 1941 për antikomunistin e regjur ishte Hitleri dhe nazizmi dhe jo komunizmi e Stalini, që Ndreca ynë me një spërdredhje raciste, nga ato që hedh edhe kur flet për relatat ndërshqiptare, e quan “despot aziatik”. Ky, ashtu si vetë Roosevelt- i e Churchill- i, e kishte kuptuar se lufta që Hitleri i kishte shpallur mbarë botës, nuk ishte një luftë “ideologjike”, por një luftë shfarosëse. Ndaj, kur u njoh me direktivën e lëshuar nga Hitleri në prag të sulmit kundër Bashkimit Sovjetik, sipas së cilës të gjithë robërit sovjetikë duhet të ekzekutoheshin në vend, Stalini lëshoi vetëm një koment të shkurtër: “Hitleri do një luftë shfarosëse? Do ta ketë”! ( Robert E. Sherwood, Roosevelt and Hopkins. An intimate History, New York: Enigma Books, 2001, f. 620). Të më falë delikati z. Ndreca, por ashtu si në rastin e parë, kur shpreha simpatinë për deklaratat luftarake të Roosevelt- it e të Curchill- it, edhe tani nuk mund të fsheh simpatinë për këto fjalë të ashpra të “despotit aziatik”, thënë në kohën e duhur dhe drejtuar personit të duhur. E di që bindjet e tij prej antikomunisti militant do ta shtyjnë Ndrecën të më sulmojë përsëri, ndaj nxitoj t’i kujtoj se po flasim për vitin e largët 1941. Në histori datat kanë rëndësi, përndryshe rrezikon të etiketosh “komunist” edhe Churchill- in, edhe Roosevelt- in, gjë që në mënyrë implicite, Ndreca e bën pa e menduar gjatë.
E pra, kjo konjukturë e jashtëzakonshme ndërkombëtare e krijuar në vitet e Luftës II Botërore, u përthye besnikërisht edhe në Shqipërinë tonë të vogël. “Shtetet dhe individët që do rreshtohen në krahun tonë kundër nazifashistëve do të jenë aleatët tanë, ata që do rreshtohen kundër nesh, do të jenë armiqtë tanë”. Kështu kishte deklaruar në 22 qershor 1941 Winston Churchill- i, i cili ndonjë vit më vonë, më 4 nëntor 1943 iu përgjigj me këto fjalë në Dhomën e Komuneve pyetjes së deputetit Norman Hulbert, nëse atë kohë edhe në Shqipëri luftohej kundër gjermanëve: “Po, zotëri”, u përgjigj Churchilli, “mijëra partizanë shqiptarë po luftojnë në male për lirinë dhe pavarësinë e vendit të tyre. Ne dëshirojmë ta shohim Shqipërinë të lirë nga zgjedha e Fuqive të Boshtit dhe me një pavarësi të rivendosur”. Nga ana e vet, më 7 prill 1944, Departamenti Amerikan i Shtetit kujtonte: “Më 7 prill 1939, të premten e zezë, forcat fashiste shpërthyen kundër Shqipërisë një agresion të turpshëm e të papritur dhe Musolini deklaroi përfshirjen e saj në të ashtuquajturën “Perandori fashiste”. Rënia e Musolinit dhe lirimi nga zgjedha fashiste megjithatë nuk sollën lirinë. Me pushtimin nazist, populli shqiptar nuk e braktisi luftën për shpartallimin e pushtuesit e rifitimin e lirisë së vet, luftë e nisur katër vjet më parë, atë të premte të zezë. Siç dihet mirë, qeveria e SHBA- ve asnjë herë nuk e njohu aneksimin fashist të Shqipërisë. Sot ajo inkurajon popullin shqiptar të bashkojë përpjekjet e tij kundër armikut nazist, për të rifituar sa më shpejt lirinë, që ai popull me aq zjarr e dëshiron”. Këto vlerësime që dy qendrat më të mëdha, Londra e Washingtoni, mbanin ndaj qëndresës partizane në Shqipëri, mbështeteshin sigurisht nga raporte të pafundme nga terreni të dërguara nga misionet anglo- amerikane. Prej tyre, rezulton ndarja në dy kampe e shqiptarëve: në ata që ishin rreshtuar me armë kundër invadorit, e këta ishin luftëtarët e çetave e të brigadave partizane, nga njëra anë; dhe në ata shqiptarë, që u bënë shtojcë e regjimit të pushtimit dhe që i lyen duart me gjakun e rinisë antifashiste shqiptare. “Ndjenjat e mia sot shkojnë 100% kundër Ballit Kombëtar dhe 100% pro partizanëve, pasi Lëvizja Nacionalçlirimtare po vret gjermanë, ndërsa Balli Kombëtar nuk e bën një gjë të tillë”. Kështu i raportonte më dhjetor 1943 majori amerikan Mc Adoo shefit të tij në Bari, Harry Fultz. Po atë kohë, pas një takimi me disa krerë, kinse nacionalistë të Dibrës, kapiteni anglez Ridell raportonte si më poshtë: “Ata flasin shumë për patriotizmin, por vështirë të gjesh në sjelljet e tyre praktike qoftë edhe gjurmën më të vogël të patriotizmit”. Në 15 shkurt 1944, pas një takimi në Gjirin e Gramatës ( Karaburun) me kreun ballist Skënder Muço, majori Quayle raportonte: “Ai u tregua fare i hapur lidhur me politikën e Ballit Kombëtar dhe pranoi se ata ishin rreshtuar në krah të gjermanëve për të shpartalluar ndikimin në rritje të Lëvizjes Nacionalçlirimtare. Më deklaroi se gjermanët një ditë me siguri do largohen nga Shqipëria, por kush do t’i dëbojë komunistët”? ( Roderick Bailey, The wildest Province. SOE in the Land of the Eagle, London, 2008, f. 191, 216).
Këto, pra, ishin standardet që Aleatët e mëdhenj vendosën gjatë Luftës II Botërore. Këto ishin edhe rreshtimet e forcave shqiptare në raport me këto standarde. Por, Ardian Ndreca insiston në të tijën. Me një qasje a posteriori ( bythazi) të historisë, ai arsyeton se meqë lufta partizane solli në pushtet komunistët dhe Enver Hoxhën, ajo duhet bërë hasha dhe në vend të saj, sot në kohë të demokracisë e të “Rilindjes”, duhet të vëmë në piedestal antikomunistët, kushdo qofshin ata. Besoj se nuk skandalizoj kënd, nëse them se mes shumë të këqijave, komunistët dhe Enveri kanë bërë edhe ndonjë të mirë për këtë vend. Mbi të gjitha, pasi e çliruan Shqipërinë, nuk rendën ta shesin atë te serbët e te grekët, siç bënë Kol Bib Mirakaj, Gjon Marka Gjoni, Mustafa Kruja, Xhafer Deva, Ahmet Zogu dhe vetë Mid’hat Frashëri. Të gjithë këta, pas luftës e pas prishjes së Enverit me Titon, rihodhën në qarkullim e punuan për zbatimin e skemave antishqiptare të shteteve federale jugosllavo- shqiptare apo greko- shqiptare. Por kjo është një temë për më vonë. Me logjikën e mbrapshtë të gjykimit të gjërave a posteriori, duke i shkëputur nga koha kur kanë ndodhur, duhet hedhur poshtë edhe Revolucioni francez i “Lirive e të Drejtave të Njeriut”, i cili, siç dihet, përfundoi në Perandorinë e Napoleonit. Me këtë logjikë, i duhet besuar, madje edhe i duhet kërkuar falje Kol Bib Mirakajt, kryetar i Partisë Fashiste Shqiptare qysh nga 7 prilli 1939, komandant i Milicisë Fashiste e ministër i Brendshëm, urdhërues i qindra vrasjeve në dëm të të rinjve antifashistë, nga Shkodra deri në Korçë. Ky Kola, në kujtimet e tij të shkruara në kulmin e “Luftës së Ftohtë”, e justifikon të kaluarën e tij fashiste me ndjenjat e veta të pashuara antikomuniste. “E kisha kuptuar që në fillim”, thotë vizionari Miraka, “se komunizmi, dhe jo fashizmi, ishte rreziku më i madh për Shqipërinë, ndaj u bëra fashist”! Le ta besojë kush të dojë këtë përrallë, të denjë për të gudulisur ndjenjat e holla antikomuniste të Ardian Ndrecës dhe të të ngjashmëve të tij në pallatet e pushtetit.