“Mosnjohja e ligjit, bashkitë s’marrin të plotë rentën”
Hajnaj: Nevojiten ndryshime ligjore, renta nga 5% të bëhet 25
“Bashkitë nuk marrin të plotë rentën”. Në këtë përfundim ka dalë raporti mbi monitorimin e përdorimit të rentës minerare në dobi të komunitetit, i hartuar nga Qendra Shqiptare për Zhvillim dhe Integrim, me financimin e LëvizAlbania. Monitorimi ka nxjerrë në pah një seri problematikash që lidhen sa më procedurat burokratike, njohja e paktë e legjislacionit nga ana e njësive të qeverisjes vendore deri te neglizhenca e drejtorive lokale të Tatimeve. Të gjitha këto kanë bërë që njësitë e qeverisjes vendore të hasin vështirësi në vjeljen e pjesës që u takon nga renta minerare, duke humbur ndër vite shume fonde të vlefshme për investime komunitare. Monitorimi u realizua në bashkitë e Bulqizës, Hasit, Patosit, Roskovecit, Urës Vajgurore, zgjati 6 muaj dhe pati në fokus detyrimin e zbatimit te ligjit “Për Taksat Kombëtare” dhe udhëzimeve përkatëse, në bazë të të cilëve përcaktohet se 5% e rentës miner- are, duhet të shkojë për bashkitë ku ushtrojnë aktivitetin kompanitë e industrisë nxjerrëse.
RAPORTI Raporti konstaton se për shkak të mosnjohjes të plotë të ligjit, bashkitë nuk kryejnë procedurat e plota për rakordimin e shifrave të rentës së mbledhur nga të gjitha institucionet qendrore apo rajonale të doganave apo tatimeve. Nga ana tjetër, edhe Ministria e Financave nuk kryen asnjë transaksion finan- ciar për të alokuar rentën përkatëse në buxhetet e bashkive sipas kontributit. Një tjetër problematikë që haset ka të bëjë me shpenzimin e fondeve që arrijnë të alokohen, duke qenë se sipas legjislacionit në fuqi, ato duhet të shpenzohen për projekte që lidhen drejtpërdrejt me komunitetin. “Renta minerare, duke u alokuar brenda buxhetit të bashkive si pjesë e taksave vendore pa u veçuar dhe kushtëzuar, shkrihet dhe nuk mund të identifikohet se ku është investuar. U nënvizua nga të gjithë, që sasia e rentës 5%, që duhet të rikthehet sipas ligjit, nuk është aspak e mjaftueshme në raport me dëmet që pëson komuniteti nga shfrytëzimi i burimeve të tyre natyrore”, pohon Anila Hajnaj, drejtore ekzekutive e Qendrës.
NDRYSHIMET “Ndryshimi i shpeshtë i legjislacionit është një nga problemet kryesore, me të cilin përballen aktorët gjatë procedurave të rakordimit për përfitimin e rentës minerare”, thuhet në raportin e monitorimit. Gjithashtu, sipas dokumentit, problem përbën edhe numri i madh i institucioneve të përfshira në këtë proces, padija e bashkive përkatëse për t’iu përshtatur kërkesave ligjore dhe reale të rakordimeve si dhe pamundësia e Administratës Tatimore dhe Doganore, për t’iu përgjigjur në kohë detyrimeve ligjore dhe afateve të përcaktuara. “Këto probleme dhe të tjera si këto e bëjnë të nevojshëm rishikimin e kuadrit ligjor dhe gjetjen e instrumenteve efektivë për ta lehtësuar procesin nga barra e madhe burokratike”, shprehet Hajnaj. Në një plan afatshkurtër, raporti rekomandon që brenda sistemit të transfertës së rentës ( 95% për shtetin dhe 5% për bash- kinë), alokimi të bëhet që në momentin fillestar kur bëhen transaksionet financiare të kompanive gjatë shitjeve të brendshme te Tatimet apo eksporteve te Doganat. Ndërkohë që rekomandohet “gjetja e instrumenteve efektivë për ta lehtësuar procesin nga barra e madhe burokratike si dhe rishikimi i rritjes së rentës nga 5%, në minimalisht 25%”. Të gjithë institucionet përkatëse si: të gjitha bashkitë ku shfrytëzohen burimet natyrore, Ministria e Financave dhe Ekonomisë, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë apo Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore duhet të publikojnë informacion të hollësishëm për rentën minerare, qëllimin dhe shpërndarjen e saj në faqet e tyre online.