Politikanë të dashur, ka rënë kambana e ekonomisë
Shqipëria e korrikut 2019 është një shoqëri dhe sistem i drobitur nga lufta politike. Pak njerëz, në mos asnjëri, nuk janë prekur nga ankthi i zgjatur disamujor. Edhe pse fryma e vagullt popullore shprehet me shkëlqimin në mungesë të saj në këto ditë e akte të trazuara politike, përsëri askush nuk mbeti imun...
As të rinjtë, as të rriturit, sigurisht jo të moshuarit, shumë profesionistët dhe bizneset e sigurisht militantët, nuk mbetën të paprekur nga ky Halt total i rrugës normale të zhvillimit të këtij vendi, që ndodhet në dritaren e Europës. Nën akuza marramendëse dhe mbrojtje të verbra, të gjitha palët kundër të gjithave, formësuan pa kujdes një mjedis institucional dhe psikologjik pothuajse të pajetueshëm. Nën dogma dhe fjali historike, për nga përsëritja dhe jo vlera, përfunduam gjashtë muajt e parë të vitit pa ditur aspak se çfarë na pret në pjesën e dytë. Por paqartësia nuk është thjesht koncept filozofik, është thellësisht dhe një “koncept” ekonomik. Nën kushtet e paqartësisë, individët nuk konsumojnë, bizneset nuk investojnë, qeveria nuk shpenzon. Janë këta tre furnizues të limfës së ekonomisë, e për pasojë zhvillimit, të cilat nuk duhet të mbeten asnjëherë në plan të dytë. Deri në datën 2 korrik, pavarësisht realitetit politik partiak, ndjesia e ngadalësimit si pasojë e paqartësisë ishte vetëm një perceptim dhe shqetësim i kufizuar në kokat e aktorëve të tregut dhe si i tillë më shumë krijonte debat sesa alarm. Por publikimi i raportit mbi Produktin e Brendshëm Bruto, rritjes ekonomike tremujore janar- mars 2019, besoj e qartësoi si kristali këtë dikotomi mes debatit dhe alarmit. Niveli i regjistruar i rritjes për tre muajt e parë të vitit ishte 2.2%, ndërkohë që dhe projeksioni më drakonian priste një shifër rreth 3.2%. Tregtia, transporti, akomodimi, ndërtimi dhe pasuritë e paluajtshme kanë regjistruar një rritje modeste me një mesatare 0.55%. Telekomunikacioni, financat, shëndetësia dhe aktivitetet profesionale kanë regjistruar një rritje anemike me një mesatare prej 0.28%. Ndërsa industria nxjerrëse dhe energjia elektrike kanë regjistruar rënie të thellë me një nivel prej 0.81%. Për të përforcuar profecinë e paqartësisë mbi ekonominë, INSTAT na thotë se ka rënë dhe zëri i titulluar “Arte, argëtim dhe çlodhje”, me 0.54%. Për ta përmbushur panoramën, më lejoni të jap edhe disa informacione të tjera. Inflacioni, pra, treguesi i nivelit të konsumit ( 1.5%), ndodhet nën kufirin minimal ( 2%) të caktuar nga Banka e Shqipërisë si nivel që ndihmon zhvillimin. Guvernatori i BSH- së dje tha se gjithashtu në tremujorin e dytë të vitit ishim nën potencial ( rritje më e ulët se pritshmëritë). Bilanci tregtar, gjithashtu, është përkeqësuar, duke na thelluar në varësinë tonë ndaj importeve, aq sa dhe mbi 55 miliardë lekë i marrim ushqime nga jashtë. Të vetmit tregues që ende mbahen në nivele pozitive janë papunësia, kreditimi dhe shëndeti i sistemit financiar dhe rritja e pagave, por dhe këto me shumë mundësi do të jenë viktima të tremujorit të dytë 2019, kur dhe lufta politike u thellua më shumë. Tashmë, në këtë fillimkorrik, jemi një shtet në pjesën e parë të sezonin tonë më fitimprurës, me një pjesë të bashkive të paqarta mbi mundësinë e ofrimit të shërbimeve publike, me një përplasje institucionale që pritet thjesht të thellohet, me paqartësinë e madhe mbi integritetin e lëvizjeve dhe vendimeve të politikës, me mungesa të theksuara të alternativave, me tendencën e ulëritëse për të kursyer apo larguar dhe me të paktin informacion pozitiv që kemi, pikërisht vëmendjen e perëndimit për të mos na lënë të shkatërrojmë këtë vend.
Një ditë më parë u propozuan dhe pritet të jenë fitues të gjithë drejtuesit e rinj të Bashkimit Europian. Një poker interesant, por totalisht i ri në këndvështrimin për Ballkanin. Njëkohësisht, brenda pak kohësh, pritet të jetë në Tiranë dhe ambasadorja e re e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Një diplomate e sprovuar, që do të përforcojë horizontin amerikan për këtë rajon të globit. Të parët kujdesen për aspektin institucional, edukues dhe qytetërues të Shqipërisë. Të dytët ndërhyjnë në favor të sigurisë, stabilitetit dhe demokracisë. Politikanët tanë dhe një pjesë e pa angazhuar e shoqërisë shqiptare nuk kujdesen për asnjërën nga këto. Por, ama, të gjithë prekemi nga shqetësimet monetare dhe financiare që përmban kjo zonë, si shqiptarët, ashtu dhe të huajt që jetojnë këtu.
Lidhja e politikës me ekonominë është një ndër më të vjetrat, aq e fortë sa do t’i afrohej dhe teorisë së Platonit, e cila thotë se Zeusi, i trembur nga njeriu, i cili kishte 4 krahë, 4 këmbë dhe dy kokë, e ndau në dy pjesë, duke e dënuar përjetësisht të kërkojë gjysmën tjetër. Ashtu funksionon edhe binomi politikë- ekonomi. Por ndërkohë që shpenzojmë të gjitha energjitë tona se si politika duhet t’i mbajë larg duart nga ekonomia, bëjmë mirë që të fillojmë të forcojmë dhe idenë e ndërhyrjes së ekonomisë në politikë. Jo vetëm në stilin oligark, por dhe atë kërkimor e shkencor. Në mënyrë që të mos gjendemi të papërgatitur kur kambana e ekonomisë të jetë më e zhurmshme se ajo e politikës, edhe pse për pak kohë do të vazhdojë të jetë e kundërta.