Në Prizren, një bienale revolucionare me Pacin e Fabre
“Revolucioni jemi ne, ne dhe askush tjetër! Jemi ne që me veprimet apo mosveprimet tona mund të shënjojmë kthesën e historisë”
Ende nuk e kishte gjetur temën, mbi të cilën do të do të ngrinte një bienale arti, ndërsa ecte në rrugët e Prizrenit.
Në qytetin e vogël të Kosovës, me çatitë tipike të kuqe, teksa përshkonte të famshmen “Urë të gurit” ku kalon Lumi i Bardhë, përmes kishave e xhamive që i forconin edhe më shumë idenë e kulturës multietnike, kuratori i njohur italian, Giacinto di Pietrantonio, has një fenomen të veçantë, i cili i krijon idenë e një instalacioni artistik. Një grup pemësh, të zbukuruara me punime grepi të ngjyrave e formave të ndryshme, që instinktivisht i sjellin ndërmend një vepër të famshme, që në fillimin e viteve ’ 80 ngjalli jo pak debat. Ndërsa heton rreth autorëve, zbulon atë që më pak priste. Pas saj qëndronin një grup grash të komunitetit turk ( organizata “Orkide”), të cilat synojnë të rrisin ndikimin e gruas në shoqëri. Pemët i kishin dekoruar jo thjesht për t’i zbukuruar, por edhe në formën e një gjesti protektiv, karshi dëmtimeve që u bëhen për të varur në to postera, reklama apo edhe më keq. Në këtë pikë, ngjashmëria e këtij akti social me 7000 pemët ( fillimisht blloqe bazalti) e gjermanit Joseph Beuys, në Kassel, gjatë “Documenta 7”, bëhet edhe më e fortë për artistin. Vendos që këto gra guximtare t’i ftojë në “Autostrada Bienale”. Vepra e tyre sociale e kishte frymëzuar tashmë edhe për titullin “Revolucioni jemi ne”. Ndryshe nga viti 2017, kur “E ardhmja e kufijve” ( e kuruar nga Manray Hsu) fliste për Kosovën, si një shtet shqiptar ende jo tërësisht të pranuar, për kufijtë idealë, kulturorë e artistikë jo vetëm brenda territorit, kësaj here Di Pietrantonio vendosi që idenë burimore ta gjejë në art dhe ngacmimin tanimë e kishte marrë nga “Orkidetë” e Prizrenit. Idenë e posterit emblematik, afro dy metra ku shfaqet gjermani Joseph Beuys, duke shkuar drejt spektatorit me dëshirën për ta ftuar që t’i bashkohet, ( që përpos të tjerash kuratori e mban në hyrje të shtëpisë së tij) vendos ta çojë në bienalen e parë të artit në Kosovës ( vepra nuk do të jetë pjesë e ekspozitës). “Revolucioni jemi ne, ne dhe askush tjetër. Jemi ne autorët e ndryshimeve sociale; jemi ne që me veprimet apo mosveprimet tona mund të shënjojmë kthesën e historisë”, shprehej Beuys në ’ 71- shin, duke i sugjeruar spektatorit të zgjedhë se në cilën anë do të qëndrojë, nëse do t’i bashkohet atij, apo do të mbetet një spektator pasiv.
Hapësirat e jashtme ekspozuese bëhen një faktor më shumë që publiku në këtë bienale të jetë bashkëveprues. Kalaja e Prizrenit, stacionet e autobusëve, gjimnazet e rrugët do të bëhen disa nga pikat e kësaj bienaleje ( kjo, sipas artistit, edhe në formë simbolike, pasi në Prizren nuk ka shumë institucione ekspozuese).
Di Pietrantonio ka dashur që në këtë edicion të “Autostrada Bienale” të bëjë bashkë emra të afirmuar të artit, si belgu Jan Fabre, një nga më inovativët e artit bashkëkohor ( po ashtu Adrian Paci), si dhe të rinj premtues, për t’u dhënë atyre mundësinë të evidentojnë vlerat e tyre artistike. Ka zgjedhur kryesisht artistë që i njeh nga afër, të cilët mund të reflektojnë në veprat e tyre idenë e revolucionit, të ndryshimit. Marrin pjesë nga Shqipëria artistë si Iva Lulashi, Lekë Gjeloshi, Driant Zeneli, Lorena Kalaja ( nga Amerika). Ndërsa Kosova përfaqësohet me 28- vjeçarin Jakup Ferri, artistin Fatmir Mustafa, organizata “Orkide”, Somer Spat, Levent Butuci si dhe Dardan Zhegrova e Lola Sylaj. Krahas artistëve italianë, rusë, kroatë etj., përfaqësuesin e saj do ta ketë edhe Serbia me Mirza Dedac. Edicioni i dytë i bienales ndërkombëtare të artit bashkëkohor “Autostrada Bienale” inaugurohet këtë të shtunë, ndërsa për publikun do të jetë e hapur të dielën.
“Autostrada Bienale” shënjon bienalen e parë të artit bashkëkohor në Kosovë dhe është themeluar nga Leutrim Fishekqiu, Vatra Abrashi, Baris Karamuco dhe Fitore Isufi. Që në emër, kjo ngjarje e bujshme për Kosovën mbart idenë e një autostrade që kërkon të bashkojë sa më shumë vende, përmes artit e mesazheve që ai përcjell.