Nga djegia e Kuvendit te fotoja me Ramizin, Meta: Të dyja palët donin konfrontimin
Kreu i shtetit: Kisha informacion të klasifikuar, që persona të caktuar do përpiqeshin të shfrytëzonin mitingun e opozitës për të djegur Kuvendin
Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Ilir Meta, tha dje para deputetëve të Komisionit Hetimor për shkarkimin e tij, se më 7 qershor kishte marrë informacione të sigurta se individë të caktuar do të përdornin protestën e opozitës më 8 qershor për të djegur Parlamentin. Kreu i shtetit u paraqit dje para Komisionit Hetimor parlamentar, që kërkon shkarkimin e tij dhe iu përgjigj të gjitha pyetjeve të deputetëve. Sipas kreut të shtetit, informacionet për djegien e Parlamentit i kishin ardhur nga institucionet e inteligjencës dhe ishin të sigurta. Nëse nuk do të ishin anuluar zgjedhjet, sipas tij, ngjarja mund të ishte me pasoja për jetën e qytetarëve apo punonjësve të Policisë. Në situata të tilla, Meta tha se kreu i shtetit ka detyrim kushtetues që të ndërmarrë veprime të tilla. I qetë dhe i matur në përgjigjet e tij, Presidenti pohoi se nuk ishte hera e parë që një President i Shqipërisë shtynte zgjedhjet. Kreu i shtetit kishte nxjerrë një foto nga takimi i studentëve të dhjetorit ’ 90, ku ai dhe Azem Hajdari dukeshin përballë ish- Presidentit Ramiz Alia, i cili sipas tij, shtyu zgjedhjet pas kërkesës së studentëve për t’i dhënë mundësi opozitës së sapokrijuar të merrte pjesë në zgjedhjet e para pluraliste. Kreu i shtetit deklaroi se kishte bërë edhe tentativa për të normalizuar situatën, por kishte hasur në kushtet e dy kryetarëve, nga njëra anë Kryeministri Rama që nuk pranonte të negocionte datën 30 qershor dhe nga ana tjetër, kryedemokrati Basha, i cili nuk pranonte të ulej me Ramën si Kryeministër në një tryezë. Pas dëshmisë në Komisionit Hetimor, në “Facebook” kreu i shtetit shkroi se do të jetë në Presidencë deri më datë 24 korrik 2022 dhe se deri në këtë datë, institucioni i Presidentit do të jetë një kështjellë e pamposhtur në mbrojtje të Kushtetutës dhe demokracisë në vend. “Shumë i lumtur që m’u dha sot mundësia të kthehem në Parlament pas një mungese gati dyvjeçare, për të rikonfirmuar edhe një herë se deri në 24 korrik 2022, institucioni i Presidentit do të jetë një kështjellë e pamposhtur në mbrojtje të Kushtetutës, demokracisë, pluralizmit, interesit kombëtar dhe atij publik, me qëllimin e vetëm anëtarësimin e shpejtë dhe pa vonesa të Shqipërisë në Bashkimin Europian”, shkroi Presidenti Meta.
DISKUTIMI Meta: Nuk do dëshiroja të mbaja ndonjë fjalim, për arsye se aktet e mia janë publike në lidhje me dekretin e 30 qershorit, si dhe për dekretimin e 13 tetorit si ditë e zgjedhjeve të përgjithshme. Së dyti, unë kam dhënë një përgjigje në emër të institucionit për Kryetarin e Kuvendit Gramoz Ruçi, në lidhje me disa kërkesa të ardhura nga Kuvendi për çështjen në fjalë. E gjykova të jem këtu, sepse kam bindje të plotë që çdo politikan duhet të tregojë respekt ndaj institucioneve. Dhe duhet të jap shembullin e bashkëpunimit institucional. Pavarësisht se Kuvendi e ka bërë gjykimin përmes rezolutës. Sot do të jap edhe disa të dhëna të tjera, që besoj do t’u shërbejnë të gjithëve për t’u qartësuar.
ASPEKTI KUSHTETUES Duhet të keni parasysh se nuk ka hapësira për interpretim se çfarë do të thotë të zgjedhësh, sepse jo vetëm Kushtetuta është e qartë, por edhe detyrimet që Shqipëria ka si një vend, që ka nënshkruar Konventën e të Drejtave të Njeriut, sqarohet shumë mirë mes votimit dhe zgjedhjeve. Gjykata Evropiane e Strasburgut, si e vetmja gjykatë që gëzon autoritetin ekskluziv të interpretimit të neneve të kësaj konvente, në 2015- ën ka marrë një vendim që ka ardhur si rezultat i shqyrtimit të një çështjeje të ngjashme, “kriza dhe të tjerët kundër Bullgarisë”.
Kjo gjykatë, në 2015- ën është shprehur me vendim se e drejta e votës e garantuar nga neni 3 i protokollit nr. 1, nuk është e limituar në veprimin e zgjedhjes së një kandidati dhe hedhjes se votës në kutinë e votimit. Vota e çdo zgjedhësi duhet të krijojë mundësinë e këtij të fundit që të ndikojë në formimin e organeve ligjvënëse, në të kundërt e drejta e votës dhe e drejta e demokracisë do t’i mungonte e drejta në substancën e saj. Të thuash zgjedhje me një kandidat, do të thotë që e bën një proces fiktiv. Bullgaria ka marrë gjobë për këtë çështje.
Sa i takon zbatimit të të drejtave të zgjedhjes dhe e të zgjedhurit, në hierarkinë ligjore dhe kushtetuese, vendimet e Gjykatës së Strasburgut janë të barasvlershme me normat e Kushtetutës sonë.
Shqipëria ka detyrime se ka Marrëveshjen e StabilizimAsociimit, që ka fuqi ligjore dhe e detyron të jetë mjaft korrekte nëse do të ecë përpara në BE. Kjo marrëveshje, që është në fuqi mes Shqipërisë dhe BE- së, e bën të qartë se, duke marrë parasysh angazhimin e palëve për rritjen e lirive ekonomike dhe politike dhe parimeve demokratike nëpërmjet një sistemi shumëpartiak, ç’do të thotë zgjedhje të ndershme.
Përveç Kushtetutës, është edhe Konventa e StabilizimAsociimit me BE- në, të cilat e detyrojnë Presidentin që të mbrojë të drejtën e zgjedhjes dhe t’i japin mundësi të bëjë dallimin mes votimit dhe zgjedhjeve të lira dhe të nder
shme. Lidhur edhe me kompetencat e tij, kreu i shtetit e ka për detyrë që të garantojë detyrimet ndërkombëtare të Republikës së Shqipërisë. Në themel të kësaj Kushtetute është pluralizmi politik. Përpara kësaj, çdo lloj afati është sekondar dhe parësore është mbrojtja e të drejtës së zgjedhjes.
ASPEKTET E TJERA Një arsye themelore se përse Presidenti është kryetar i Këshillit Kombëtar të Sigurisë Kombëtare, është siguria publike dhe kombëtare. Nuk do doja të bëja një ekspoze më të gjerë, por dua t’ju them se Presidenti i Republikës ka pasur informacione të mjaftueshme si në rrugë zyrtare, por edhe përmes burimeve të tjera, për përpjekje për destabilizim. Në datën 7 qershor, një ditë përpara se Presidenti të bënte publik vendimin se do të firmoste dekretin për anulimin e zgjedhjeve, ka pasur një informacion të klasifikuar që persona të caktuar do përpiqeshin të shfrytëzonin mitingun e opozitës për datën 8 qershor, për të djegur Kuvendin e Shqipërisë. Ishte informacion i besueshëm. Po të keni parasysh protestat e mëparshme. Duke marrë parasysh këto rrethana, nuk mund të mos merrte masa dhe veprime konkrete. Një ngjarje që mund të prodhonte jo vetëm plagosje, por edhe pasoja për jetën e qytetarëve, përveçse shkatërrimit të imazhit. Bazuar në të gjitha informacionet, bashkë me stafin tim gjykuam se ishte momenti i duhur për të parandaluar ngjarjen që do sillte pasoja të mëdha.
Raporti i OSBE/ ODHIR. Gjithçka ishte një antagonizëm i përbashkët i të dyja palëve, që dëmtonte integritetin e zgjedhjeve. Në kushtet e një antagonizmi, pa dyshim që kjo do ishte një goditje shumë e fortë jo vetëm për zgjedhjet, por interesi kombëtar i vendit është integrimi në BE. Ne ketë drejtim, ky është një objektiv kombëtar. Nga të gjitha vlerësimet që unë kam bërë dhe duke qenë në kontakt me partnerët ndërkombëtarë, konkretisht më së tepërmi me ata europianë, mora sinjale se zgjedhje si ato të 30 qershorit nuk do të cilësoheshin si demokratike dhe të rregullta dhe nuk do ta ndihmonin vendin në aspiratën e integrimit europian. Kriteri politik është një kriter i pakalueshëm, sidomos sa u takon zgjedhjeve të lira. Shqipëria edhe pa këtë raport kishte probleme të mëdha. Kam qenë i bindur se vetëm duke ecur në këtë drejtim, do t’u jepja mundësinë të dyja palëve për të gjetur fjalën e përbashkët. Ndaj edhe vendosja e 13 tetorit ka qenë pikërisht data më e afërt në respekt të 18 tetorit.
Klotilda Bushka: Nga dëgjesa, por edhe nga analiza që u kam bërë akteve që ju keni nxjerrë, thuhet se një nga
arsyet që keni marrë këtë akt është vendimi i opozitës për të mos marrë pjesë në zgjedhjet e 30 qershorit. Anulimi i datës se zgjedhjeve, a mendoni se krijoi një precedent që mund të përsëritet në të ardhmen? A nuk bie ndesh parimit te sovranitetit të popullit? A u krijohet kosto brezave që vijnë, bazuar në precedentë të tillë?
Pyetja e dytë ka të bëjë me të drejtën për t’u dhënë mundësi zgjedhjeje. Në nxjerrjen e dekretit për anulimin e 30 qershorit, a morët në konsideratë se cila e drejtë është më e rëndësishme, zgjedhja e partive për të mos marrë pjesë në zgjedhje, apo e drejta e qytetarëve për të zgjedhur? Cila është më e rëndësishme, e drejta për të mos marrë pjesë në zgjedhje apo e drejta e qytetareve për të zgjedhur?
Morët një dekret në mes të fushatës, kur ishin ndërmarrë disa veprime. Nga shkurti deri te 1 maji, në rolin e përfaqësimit tuaj, çfarë hapash keni ndërmarrë para dekretit? A i thirrët partitë para përfundimit të afatit për t’u regjistruar në zgjedhje?
Dekreti i 10 qershorit shtyn kontratën. E kam pas të vështirë të gjej një nen në Kushtetute? Presidenti ka tashmë një praktikë të konsoliduar për t’u konsultuar me partitë politike. Kur nxorët dekretin e 10 qershorit, a u konsultuat me partitë?
Ilir Meta: Duhet të jetë e qartë për të gjithë që shfuqizimi i 30 qershorit është udhëhequr nga përgjegjësitë e mia si President si kryetar shteti dhe si kryetar i Sigurisë Kombëtare dhe përfaqësues i unitetit kombëtar. Kushtetuta e vitit ’ 98, që u sakatua në prill të vitit 2008 dhe në vijim, ka qenë një Kushtetutë për të parandaluar ‘ 97. Në këtë drejtim, Presidenti nuk ka pasur shqetësim që të plotësojë tekat e opozitës, por ka pasur qëllim që të garantojë zgjedhje gjithëpërfshirëse për të shmangur shndërrimin e zgjedhjeve në votime. Fakti që opozita nuk ka marrë pjesë në zgjedhje, nuk ka qenë faktori kryesor për marrjen e vendimit. Qëndrimi im ka qenë forcimi i institucioneve. Unë kam qenë kritik ndaj opozitës për djegien e mandateve. Mund t’i referoheni intervistës sime në gjermani për DW. Pavarësisht thirrjeve të mia, nuk ndodhi asgjë, opozita dorëzoi mandatet në mënyrë të papërgjegjshme. Ndërsa maxhoranca nisi zëvendësimin e mandateve në bllok. Shqipëria është në një krizë të tmerrshme përfaqësimi. Pse është? Është për faj të dy palëve, sepse nuk janë thjesht 60 deputetë që kanë dhënë dorëheqjen, por 180 anëtarë që mungojnë. Vendimmarrja ime do krijonte probleme me të zgjedhurit vendorë. Kush tha që zgjedhjet e reja vendore nuk do caktoheshin brenda muajit korrik. Unë e kam thënë që isha gati në kohën më të afërt.
A bëri përpjekje Presidenti? Po, bëri, në mënyrë të vazhdueshme. Por pati dy pengesa kryesore. E para, ishte kokëfortësia e Kryeministrit Edi Rama për të mos diskutuar shtyrjen e 30 qershorit, dhe e dyta, ishte kokëfortësia e kryetarit të PD- së për të mos u ulur në një tryezë me Ramën. Këto ishin të papranueshme për mua. Në rast se opozita nuk mund të merrte pjesë në zgjedhje, atëherë përse do uleshim në dialog, ashtu sikundër edhe kushti i Bashës për të mos u ulur me Ramën Kryeministër.
Isha i gatshëm të caktoja një datë pasi të ishin dakordësuar palët. Kjo nuk ndodhi deri më datën 8 qershor, kur njoftova se do firmosja një dekret për shtyrjen e zgjedhjeve. Ishte një situatë e çmendur për të dyja palët. Ishin ekstremisht kundër. Nuk jam dakord me opozitën që thotë se nuk mban përgjegjësi për njerëzit që thërriste në protestë, por edhe me Kryeministrin që bënte antimitingje. Pas aktit të 10 qershorit, pavarësisht retorikave të ashpra, nuk ka pasur ngjarje me akte vandalizmi.
Çfarë do bënte Presidenti kur të dyja palët donin konfrontim?! Presidenti nuk mund të priste që të humbte jetën një punonjës Policie apo një qytetar. Asnjë prej partive nuk do mbante përgjegjësi dhe kuptohet kjo do të përshkallëzonte atë krizë, që nuk ishte në interes të askujt. E kam pasur të pamundur t’i thërrisja në një tryezë për t’u konsultuar para se të merrja një vendim për dekretin e anulimit të zgjedhjeve.
Vasilika Hysi: Cila është baza ligjore që ju u mbështetët në firmosjen e dekretit për anulimin e zgjedhjeve? Cilat janë masat që morët ju si Kryetar i Këshillit të Sigurisë?
Ilir Meta: Të drejtën e gjej mbi bazë të praktikës për të zhdekretuar. Cili nen i Kushtetutës e thotë se Parlamenti shfuqizon ligje?! Kriza të tilla kanë sjellë gjakderdhje.
Bashkim Fino: Të jesh mbi palët, luan rol interesant për zbatimin e Kushtetutës, mua më keni krijuar përshtypjen që nuk keni qenë i paanshëm, por i palshëm.
Ilir Meta: Së pari, kam marrë vesh nga mediat që keni perceptim se kam një problem personal me ju, por kjo nuk ekziston, gjithmonë keni qenë i preferuar nga ana ime. Lidhur me çështjen e palëve, detyra ua kërkon të bëni pyetjen dhe vlerësimin tuaj dhe jeni në pozitë më komode të bëni një gjë të tillë, por më duhet t’ju kujtoj se unë, edhe kur kam qenë palë, pra, kur kam qenë kryetar Parlamenti, dhe kryetar i një partie në koalicion me ju për çështjet madhore, kam qëndruar mbi palët dhe shembulli më i qartë ka qenë Reforma në Drejtësi dhe votimi me 140 vota.
Ulsi Manja: Kompetencën tuaj për caktimin e datës së zgjedhjeve, e konsideroni të drejtën tuaj për ushtrimin e sovranitetit të popullit, apo për të garantuar cilësisht ushtrimin e sovranitetit të popullit?
Ilir Meta: Pikërisht për të garantuar të drejtën e zgjedhjes, siç e përcakton Gjykata e Strasburgut, mora këtë akt për shfuqizimin e 30 qershorit, për të caktuar një datë tjetër që të ushtrohet cilësisht dhe substancialisht kjo e drejtë.
Ulsi Manja: A mendoni se duke tentuar t’ia garantonit njërës palë, abstenuat nga roli juaj si President?
Ilir Meta: Nuk i kam mohuar askujt të drejtën e zgjedhjes, kam shfuqizuar datën për të dekretuar një datë të re gjithëpërfshirëse, që shqiptarët të ushtronin në mënyrë cilësore dhe substanciale të drejtën e tyre, sepse zgjedhjet me një kandidat, ashtu si Kongresi i Autoriteteve Vendore anuloi dhe delegacionin, nuk janë aq të fshehta.
Presidenti nuk mund të priste që të humbte jetën një punonjës Policie apo një qytetar. Asnjë prej partive nuk do mbante përgjegjësi dhe kuptohet kjo do përshkallëzonte atë krizë, që nuk ishte në interes të askujt.