“Si te Kullat Binjake, pse fasada u shemb lehtë”

“Asnjë specialist s’ka thënë se ai objekt nuk restaurohet”

Teatrit Kombëtar, edhe pse ai mbetet brenda Qendrës historike, kjo prapë nuk vlen se duhet të jetë e përcaktuar specifikisht se këtij objekti i hiqet statusi.

Bashkia e Tiranës mori vendimin për shembjen bazuar në një aktkonstatim të këtij muaji, që i referohej relacionit të Institutit të Ndërtimit, bërë në vitin 2018. Sa të rregullt e shikoni gjithë këtë procedurë?

Në dijeninë time, bashkia nuk ka lidhje dhe nuk e ka nën varësi Institutin e Ndërtimit. Përpos kësaj, nuk di që bashkia të ketë porositur ndonjë studim pranë Institutit të Ndërtimit për Teatrin. Ajo që unë kam konstatuar është se në 2015- ën, drejtoresha e Institutit të Monumenteve ka dërguar një ekip, që ka bërë një aktkonstatim në Teatrin Kombëtar, në fund të të cilit janë shprehur se nuk ka rrezikshmëri shembjeje. Sigurisht që kanë theksuar se kërkon investime dhe ndërhyrje, çka e kemi thënë të gjithë. E njëjta gjë vlen për aktin e Institutit të Ndërtimit, që nuk përmend në të gjithë relacionin fjalën shembje, shkatërrim, prishje të TK- së. Nevojën për ndërhyrje, restaurim, investim e përsërisim edhe ne, normalisht, sepse në 30 vjet është lënë pa investime, me qëllim shembjen që u bë fakt i kryer dhe zhdukjen e truallit. Instituti i Ndërtimit e ka të publikuar një raport/ relacion/ aktkonstatim, por nuk e ka me firmë dhe me vulë. Pra, është dokument për të cilin mund të dalin dhe të thonë se nuk e njohin. Që ky i fundit të jetë ligjor, duhet firmosur dhe vulosur nga të gjithë ekspertët. E dyta, ne u kemi kërkuar publikisht provat laboratorike. Po ashtu, unë vetë personalisht, në tavolinë, gjatë një diskutimi në Komisionin e Ligjeve, i kam thënë drejtorit të Institutit: ‘ Na i sillni provat laboratorike, me laborator të certifikuar, që t’i shqyrtojmë dhe t’u bëjmë oponencë’. Sepse çdo raporti, çdo aktkonstatimi duhet t’i bëhet oponencë. Dhe vetëm pas kësaj mund të merret si i mirëqenë. Raporti pa oponencë nuk vlen.

Nëse ndalemi te pamjet e fillimit të procesit të shembjes, goditja që fadroma i dha fasadës, pjesës së hollit të Teatrit, është komentuar nga ata që morën vendimin dhe ekzekutuan shembjen si një provë më shumë e rrezikshmërisë së asaj godine, deri edhe për vetë ata që e mbronin...

E shikoj të pabazë të gjithë këtë, sepse struktura funksionon në totalitetin e vet. Pra, strukturat nuk ndërtohen për t’u goditur në një pikë të caktuar. Por le ta supozojmë se është kështu, atëherë si shpjegohet që Kullat Binjake ranë kaq shpejt. Le të na i shpjegojnë ministrat tanë, pasi teknikët e kanë sqaruar, se në momentin që e dëmton në një vend një objekt, i krijon probleme strukturës. Në këtë rast, pesha që vjen nga lart, nga goditja në një pikë përmes fadromës, i ka krijuar probleme dhe e ka dobësuar aq shumë, saqë ajo tenton të krijojë dëme. Por a do të binin Kullat Binjake në rast tërmeti? Sigurisht që jo. Pra, është shume e ulët që të përdorësh këtë si argument, kur qëndrueshmëria e atij objekti, struktura e tij është provuar nga dy tërmete. Dhe me këtë, të gjithë inxhinierët e mbyllin kapitullin e qëndrueshmërisë. Tjetra, nëse realisht mendojnë kështu, atëherë si është e mundur që ata futën brenda në këtë godinë policët e tyre, madje në një kohë që nisi shembja e godinës? A nuk do të ishte kjo ndërtesë e rrezikshme dhe për jetën e tyre?!

Ata që vendosën dhe ata që mbështetën rrënimin e Teatrit po shprehen vazhdimisht se “specialistët thanë se ajo godinë duhej shembur”. Meqenëse ju e keni ndjekur procesin dhe jeni i fushës, a jeni në dijeni të ndonjë specialisti që është shprehur për shembjen? Përjashto Shoqatën e Arkitektëve, “Europa Nostra”, profesorë të tjerë që dolën kundër...

Nuk e di se për cilët specialistë e kanë fjalën. Meqë e përmendët, Shoqata e Arkitektëve është shprehur se Tirana ka shumë nevojë për teatro. Pra, nëse do të bëhet një teatër i ri, le të bëhet në një vend tjetër. Ai që ishte duhet të ruhej, restaurohej dhe të shërbente me historinë e vet për brezat që do vijnë. Për shembull, zgjatimi i bulevardit është një nga vendet ku vjen më natyrshëm për ndërtimin e një teatri të ri. Nëse e donin në qendër, pas Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit ka mjaftueshëm vend. Kanë hapur edhe vende të tjera pranë qendrës së qytetit. Është shumë e çuditshme për mendimin tim, që pas Kullës së Sahatit paska vend për kulla, por jo për objekte social- kulturore. Kjo është absurde. Pra, vend për kulla në qendrën e Tiranës ka, ndërsa për Teatër Kombëtar ose teatër alternativ, jo. Në të njëjtën frymë ka folur edhe Unioni i Arkitektëve apo profesorët tanë të inxhinierisë së ndërtimit, që na kanë formuar ne si profesionistë. Përmend këtu profesor Fisnik Kadiun, që foli edhe në skenën e Teatrit Kombëtar për testin që u është bërë materialeve të ndërtimit në prag të viteve 2000, për tiparet konstruktive, qëndrueshmërinë, performancën që ka objekti dhe për vlerat arkitektonike etj., duke qëndruar në të njëjtin mendim si ne. Mirëpo, ekspertët e trashëgimisë që folën kundër shembjes së Teatrit nuk janë vetëm shqiptarë, por edhe ndërkombëtarë. Kujtoj këtu Docomomo- n ( Komiteti Ndërkombëtar për Dokumentimin dhe Ruajtjen e Ndërtesave, Vendet dhe Lagjet e Lëvizjes Moderne), organizatën “Europa Nostra”, shtuar së fundmi një peticion të hapur nga profesorë të “La Sapienza”- s, të cilët janë të lidhur ngushtë me këtë periudhë historike dhe të arkitekturës në Shqipëri. Më tej është Asosacioni i Arkitektëve Europianë, të cilët e mbështetën nominimin në “7 vendndodhjet më të rrezikuara” e kështu me radhë. Pra, është një rrjet i madh profesionistësh, të cilët kanë qenë në favor të ruajtjes dhe mbrojtjes së Teatrit Kombëtar, si një aset i trashëgimisë shqiptare dhe europiane. Unë nuk kam dëgjuar që të thonë një emër të vetëm, por flasin në mënyrë të përgjithshme për disa specialistë, “që i kanë takuar, që u kanë thënë se nuk restaurohet”. Profesionistë të lirë, të afirmuar, që të thonë se ai objekt nuk restaurohet dhe nuk ka vlera, nuk ka asnjë zë të vetëm. Kjo, sepse do ishte absurditet. Do ishte njësoj sikur të shkelte mbi diplomën e tij... Pasi ne të gjithë jemi të ndërgjegjshëm se arkitektura dhe ndërtimi u kanë dhënë zgjidhje ndërtesave edhe më problematike.