Propozimi i ish- Kryeministrit Meksi për Reformën: Parlament me 100 deputetë

“Propozojmë që të ndryshohen tërësisht nenet 64, 68 dhe 109 të Kushtetutës, të rishikohet ndarja territoriale”

Një ditë para riuljes në tryezën e Këshillit Politik të maxhorancës dhe opozitës, ish- Kryeministri Aleksandër Meksi doli me disa propozime konkrete. Përmes një shënimi, ky i fundit propozon riformulim të nenit 64, 68 dhe 109 të Kushtetutës. Duke mos e konsideruar një reformë marrëveshjen e 5 qershorit, ish- Kryeministri propozon që të reduktohet numri i deputetëve në Parlament, nga 140 në 100, ku 80 të zgjidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe 20 nga lista e partive apo koalicioneve. Meksi nuk sugjeron ndryshimin e pragut, por propozon të mbetet siç është aktualisht dhe lejon koalicionet. Një tjetër propozim i tij është rishikimi i reformës territoriale, duke shtuar numrin e bashkive nga 61 që është aktualisht, në 70- 80. Sipas tij, ky është një studim i bërë nga partnerët ndërkombëtarë, që u nënvlerësua nga Këshilli Politik.

Për gati 25 vite, Shqipëria ka zhvilluar zgjedhje si për Kuvendin e Shqipërisë, ashtu dhe për qeverisjen vendore, me probleme, me ndryshime të shumta të kodeve zgjedhore, me ndërhyrje të politikës në administratën zgjedhore, të cilat kanë deformuar vullnetin e popullit e për pasojë janë shkaku kryesor i gjendjes së sotme politiko- ekonomike e sociale të vendit dhe i konfliktualitetit të tejskajshëm. Në këtë mënyrë, zgjedhjet janë kthyer në një makth për shqiptarët dhe një fushë beteje ndërmjet partive politike, që përpiqen kush e kush të mund të deformojë më shumë votën e popullit, për të “fituar” pushtetin, duke i kthyer ato në një proces “as të lirë e as të ndershëm”. Kjo dukuri, sa e turpshme e po aq e dënueshme, e ka larguar vendin nga demokracia e përparimi dhe përbën një shkelje flagrante të të drejtave të njeriut. Më tej, përdorimi në fushatat zgjedhore i elementëve kriminalë, vjedhja masive, blerja e votave dhe dhuna ndaj kundërshtarëve i kanë detyruar shqiptarët të largohen nga vendi, sidomos të rinjtë. Shqiptarëve mund t’u bësh vërejtje se nuk i dinë mirë “këto punë”... por ata dinë mirë që çka ka ndodhur është punë e keqe e duhet ndryshuar rrënjësisht. E në të gjitha aspektet. Madje, kur përmendin të huajt me fjalët “se ata na mbështesin”, tregojnë se nuk kanë asnjë argument moral a ligjor në favor të veprimeve të tyre. Këtë mosaprovim e treguan me mospjesëmarrjen masive në pseudozgjedhjet e 30 qershorit 2019.

MARRËVESHJA Këto kanë qenë arsyet e debatit publik - jo vetëm ndërmjet partive - për të ndryshuar si sistemin zgjedhor, ashtu dhe procedurat, si e vetmja mundësi për të pasur zgjedhje të lira e të ndershme. Pas një periudhe të gjatë debatesh, shqyrtimesh, përballjeje ndërmjet partive që kërkojnë pushtet me çdo kusht, duke injoruar kërkesat dhe pritshmëritë legjitime të shqiptarëve, të shprehura me forcë dhe publikisht, thuhet se u bë një e ashtuquajtur marrëveshje, e cila veç reformë nuk është dhe mban në pushtet dy partitë kryesore dhe partnerët e tyre që pranojnë t’u nënshtrohen. Kjo nënkupton se autoritarizmi, krimi, trafiqet, PPP- të dhe korrupsioni i tejskajshëm do të vazhdojnë. Politizimi, i kërkuar me këmbëngulje, i strukturave që duhet të organizojnë, administrojnë, mbikëqyrin, zgjidhin ankimet dhe shpallin zgjedhjet, me këtë reformë vazhdon të mbetet si dhe më parë, në vartësi të njërës apo të dy partive dhe në dobi të interesave të tyre, më saktë të liderëve të tyre. Kjo do të thotë që asgjë nuk do të ndryshojë në drejtimin politik e ekonomik të shtetit shqiptar. Pra, do të vazhdojmë të jemi në të njëjtën gjendje, do vazhdojnë të na qeverisin po ata e me të njëjtët persona. Ky është një lajm i keq për shqiptarët, për të ardhmen e vendit e për brezin e ri, një ogur i keq për të gjithë ata që kërkojnë demokratizimin e vendit, sepse demokratizimin e vendit nuk mund ta bëjnë parti të pademokratizuara, pronë e liderëve të përjetshëm dhe njerëzve të tyre. Në të tilla rrethana, lipset një Reformë Zgjedhore reale, jo për formë se na e kërkojnë e as në elementë të dorës së dytë. Vendit i duhet një reformim i plotë duke i siguruar zgjedhje “të lira e të ndershme”, kthim të demokracisë e përparimit siç e kërkon populli. Reforma është një ndryshim që synon të tjetërsojë rrënjësisht gjendjen aktuale të një strukture, aspekti apo dukurie të shoqërisë, ose të vetë kësaj, duke ndryshuar rregullat dhe ligjet bazë. Pra, jo çdo vënie dorë mbi një akt qoftë dhe të rëndësishëm, që ndryshon aspekte sekondare apo anësore të saj mund të quhet reformë. Kjo është e domosdoshme për të kapërcyer ngërçin në jetën politike, ekonomike e sociale të vendit ( që po vazhdon e thellohet dhe pas kësaj pseudoreforme që ruan status quo- në); mospërparimin e tij dhe që të mund të sigurojë ndërtimin e shtetit të së drejtës, ekonomisë së tregut të lirë dhe se vetëm në këtë mënyrë realizohet e drejta kushtetuese e qytetarëve për të zgjedhur e për t’u zgjedhur me votën e lirë e të ndershme. Duhet pra, një Reformë Zgjedhore e vërtetë, e cila synon të bëjë në këtë aspekt ndryshime thelbësore në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, me amendamente përkatëse.

PROPOZIMET Për këtë qëllim propozojmë këto amendamente për ndryshimin tërësor të neneve 64, 68, 109 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, të cilat do të përbënin thelbin e një reforme: Neni 64

1. Kuvendi i Shqipërisë përbëhet nga 100 deputetë të zgjedhur me zgjedhje të përgjithshme, të drejtpërdrejta dhe me votim të fshehtë.

2. Nga këta, 80 deputetë zgjidhen drejtpërdrejt dhe me votim të fshehtë në zona njëemërore me dy raunde. Raundi i dytë, për rastin që askush nga kandidatët nuk siguron 50%+ 1 vota të vlefshme, zhvillohet ndërmjet dy kandidatëve që marrin më shumë vota. 20 deputetët e tjerë zgjidhen nga listat shumemërore të partive dhe/ ose koalicioneve sipas renditjes në to.

3. Numri i përgjithshëm i deputetëve të çdo partie dhe/ ose koalicioni që zgjidhen nga listat shumemërore përcaktohet në raport sa më të afërt me votat e vlefshme të marra prej tyre në gjithë vendin në zgjedhjet e së njëjtës ditë, në raundin e parë të zgjedhjeve.

4. Partitë që marrin më pak se 2,5 %( 3) dhe koalicionet që marrin më pak se 5%( 6) të votave të vlefshme në gjithë vendin në raundin e parë të zgjedhjeve, në zgjedhjet e së njëjtës ditë, nuk përfitojnë nga listat shumemërore përkatëse.

5. Fleta e votimit përmban kandidatin nga listat njëemërore dhe partinë e tij/ ose koalicionin që përfaqëson. Në rastin e koalicioneve nga listat shumemërore rezultojnë fitues kandidatët në listën e përbashkët. Nëse secila përbërëse e koalicionit paraqet listë më vete, votat ndahen sipas marrëveshjes së dorëzuar për ndarjen e tyre ndërmjet partive të koalicionit. Neni 68 Renditja e kandidatëve për deputetë në listat shumemërore nuk mund të ndryshohet pas paraqitjes së listës në Komisionin Qendror Zgjedhor. Rregullat për regjistrimin e kandidatëve për deputetë përcaktohen në Kodin Zgjedhor.

Në Kodin Zgjedhor përcaktohen edhe kritere dhe rregulla të tjera të nevojshme për organizimin dhe zhvillimin e zgjedhjeve, duke përfshirë ato për regjistrimin e zgjedhësve, zhvillimin e fushatës zgjedhore, administrimin, vlefshmërinë e zgjedhjeve dhe shpalljen e rezultateve të tyre. Neni 109

1. Organet përfaqësuese të bashkive, si njësi bazë të qeverisjes vendore, janë këshillat dhe kryetari, të cilët zgjidhen çdo katër vjet me zgjedhje të përgjithshme, të drejtpërdrejta dhe me votim të fshehtë. Çdo listë partie dhe/ ose koalicioni merr atë numër këshilltarësh në raport të përafërt me votat e vlefshme që kanë marrë.

2. Kryetari i bashkisë, si organi ekzekutiv i saj, zgjidhet me dy raunde. Raundi i dytë zhvillohet në rastet kur asnjë nga kandidatët nuk siguron 50%+ 1 votë të vlefshme. Në këtë raund të dytë votohet ndërmjet dy kandidatëve që kanë marrë më shumë vota të vlefshme.

3. Kryetarin e njësive administrative të një bashkie e emëron partia/ ose koalicioni që ka marrë më shumë vota të vlefshme në atë territor.

4. Të drejtën e zgjedhjes në këshillat vendorë dhe si kryetarë bashkie ose komune e kanë vetëm shtetasit që janë me banim të përhershëm në territorin e njësisë vendore përkatëse.

* * * Këto propozime janë thelbësore si në ndryshimin e sistemit tejet të kontestuar e aspak demokratik, ashtu edhe për shmangien e deviacioneve që janë vërejtur në të kaluarën. Ky propozim synon të krijojë një Kuvend me një numër deputetësh më real, për një vend të vogël si Shqipëria. Kthimi në këtë sistem miks - proporcional të personalizuar, i zbatuar në Shqipëri në vitet 1992- 2005, u jep mundësi zgjedhësve ta dinë për kë

votojnë e kujt duhet t’i drejtohen për kërkesa në dobi të zhvillimit ekonomik e njerëzor të zonës së tyre, njëherazi edhe t’u kërkojnë llogari e ta penalizojnë nëse nuk punon për ta apo se nuk u përmbahet angazhimeve e premtimeve. Pra, sigurohet lidhja e drejtpërdrejtë e deputetit me elektoratin dhe vlerësimi për punën e tij. Duhet saktësuar se për ndarjen e votave sipas listës shumemërore merren rezultatet e ditës së parë, d. m. th. të së njëjtës ditë dhe kështu truku i Dushkut 2001 nuk mund të veprojë më. Po kështu, duke qenë se fleta e votimit për deputetët është e njëjta si për kandidatin ashtu dhe partinë, nuk mund të kemi transferim vote si në 2005. Njëherazi, për zgjedhjen e kryetarit të bashkisë, votimi me dy raunde jep mundësinë që të fitojë ai që ka mbështetje nga më shumë se 50% e zgjedhësve. Pra, një zgjidhje më e drejtë, sepse kryetar do të jetë ai që gëzon përkrahjen e shumicës. Vetëkuptohet se si pasojë e miratimit të këtyre amendamenteve do të duhet që në frymën e tyre të bëhen ndryshimet përkatëse dhe në Kodin Zgjedhor. Për mendimin tonë, mbajtja e zgjedhjeve dhe organizimi i tyre në të gjitha etapat e procesit ka nevojë për disa struktura e organizma me detyra të caktuara në Kodin Zgjedhor, në përmbushje të neneve përkatëse të Kushtetutës dhe garancive për zgjedhësit për njohjen dhe respektimin e votës, pra zgjedhje të lira e të ndershme dhe realizim i së drejtës për të zgjedhur e për t’u zgjedhur. Këto struktura kudo në botën demokratike janë të depolitizuara dhe thuajse të gjitha ngrihen e funksionojnë vetëm për zgjedhjet e radhës, sepse nuk ka asnjë arsye që të jenë me afate të gjata. Kjo ndodh vetëm kur e kërkon politika që t’i zgjedhë ajo e t’i ketë nën urdhër e pjesë të saj. Le të parashtrojmë mendimin tonë dhe zgjidhjet që propozojmë.

KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE ( KQZ) është organi që krijohet menjëherë pas shpallje së ditës së zgjedhjeve, sipas një organike të paracaktuar dhe ka ndër të tjera për detyrë ngritjen brenda afateve të të gjitha strukturave të caktuara nga Kodi Zgjedhor. KQZ- ja miraton të gjitha komisionet e Qendrave të Votimit dhe Komisionet e Zonave si dhe organizimin, drejtimin dhe mbikëqyrjen e tyre. Pas zhvillimit të zgjedhjeve, siç e parasheh Kodi Zgjedhor, shpall rezultatet përfundimtare dhe shpërndan mandatet. Detyra e këtij organizmi, që për ne nuk duhet të jetë me përfaqësues të politikës, duhet të përfundojë me shpalljen zyrtare të rezultateve të zgjedhjeve. Kujtoni këtu sherret e vazhdueshme dhe zgjedhjen e tyre: pozita 4 dhe opozita 3 anëtarë. DREJTORIA E PËRGJITHSHME ELEKTORALE DPE, që sot përfshihet në Ministrinë e Brendshme, është një strukturë e përhershme e administratës shtetërore, që kryen gjithë punën për zhvillimin e zgjedhjeve sipas kërkesave të ligjeve në fuqi dhe dokumenton e arkivon rezultatet e zgjedhjeve në vend. Brenda saj është dhe Drejtoria e Regjistrit të Gjendjes Civile. Strukturat e saj u shërbejnë proceseve elektorale në respekt e sipas detyrave që do t’u caktojnë Kushtetuta, Kodi Zgjedhor dhe ligjet për këtë qëllim.

KOLEGJI ZGJEDHOR Kolegji Zgjedhor, i cili ngrihet për të gjykuar mbi ankimet për shkelje të Kodit Zgjedhor, e paraqitura nga ata që u a jep ligji të drejtën. Ne mendojmë se ai nuk mund të jetë një trupë