“Shqipëria buzëqesh” buzëqesh” apo apo modus vivendi me me armikun armikun e e padukshëm?

Që prej më tepër se një viti, vëmendja e publikut dhe medias është përqendruar në menaxhimin e situatës pandemike nga faktorët vendimmarrës në vend. Me një frekuencë të përditshme dhe doza tepër të larta, publikut i “injektohen” deklarata për shtyp, debate në studio televizive dhe së fundi referenca e autoreferenca fushatash elektorale si nga sfonde të manikyruara me finesë, ashtu edhe nga ato dukshëm me spontane e gjallues. Televizionet ofrojnë një miksim të çuditshëm ekspertësh legjitimë të shëndetit publik me profile publike, të cilëve u mungon tërësisht ekspertiza profesionale për të analizuar çështje specifike që lidhen me pandeminë, por jo aksesi përballë kamerave nga ku ofrojnë sallatat e tyre verbale për shumëçka e asgjë. Edicionet print dhe online të gazetave dhe portalet, në një pjesë të konsiderueshme, u bëjnë vend informacioneve të pakonfirmuara nga komuniteti i kërkuesve shkencorë apo organizmat autorizues me reputacion, bazuar në qëllime interesi ose politike, çka përbën jo vetëm një shërbim të keq me pasoja të rrezikshme për qytetarët, por edhe një dëm të konsiderueshëm edhe për vetë mediat si elementë shumë të rëndësishëm të një shoqërie të zhvilluar demokratike. Sulmet e organizuara dhe denigrimi i kërkuesve e specialistëve me eksperiencë në fushat e tyre sapo ata shprehen të rezervuar apo kritikë për mënyrën e administrimit të pandemisë apo elementë të tjerë të lidhur me të, është tregues i korruptueshmerisë së mediave të caktuara, të cilat humbasin tërësisht kredibilitetin kur “asgjësojnë koka turku” në favor të përfitimeve okulte financiare.

Ndërkohë, kërkuesit shkencorë janë të angazhuar në shkallë globale për të mundësuar në kohë rekord zhvillimin e testeve të diagnostikimit, terapive e protokolleve dhe zhvillimin e një numri gjithnjë në rritje të vaksinave. Është detyrë e po këtyre kërkuesve dhe specialistëve të pavarur të mjekësisë klinike, epidemiologëve, virologëve dhe zhvilluesve të vaksinave që të jenë sa me transparentë e të drejtpërdrejtë me publikun, duke u dhënë mundësi qytetarëve të lirë të analizojnë situatën dhe të marrin vendimet më të mira për ta dhe familjet e tyre.

Por çfarë duket se ndodh aktualisht në Shqipëri përtej poteres së fanfarave elektorale? Ndërkohë që e kudondodhura ministre e Shëndetësisë raporton mbi 250,000 vaksinime të kryera deri tani, duhet pasur parasysh që pjesa më e madhe e tyre u referohet vaksinimit me një dozë dhe me një vaksinë, përqindja mbrojtëse e së cilës është cilësuar tashmë publikisht si “jo shumë e lartë” nga Qendra për Kontrollin e Sëmundjeve në Kinë. Ajo çka tërheq vëmendjen në haberet zhgënjyese nga Kina është riorientimi drejt vaksinave nga linja teknike të ndryshme, çka përkthehet në largimin nga vaksinat ekzistuese dhe orientimin drejt vaksinave të reja me efikasitet më të lartë për të garantuar procesin e imunizimit. E thënë me thjesht, autoritetet kineze pranojnë që vaksinat e prodhuara në vendin e tyre dhe të administruara në shumë vende të botës rezultojnë të kenë një efikasitet të ulët. A mund ta pompojnë dot këtë efikasitet në nivele të respektueshëm princërit e kurorave, artikujt e ndonjë “prestigjiozeje” apo cilësimi thelbësisht i pasaktë si nxjerrësja e ndonjë vendi mik “nga tunelet e pandemisë”? Do të isha i lumtur të ofroja një përgjigje pozitive dhe inkurajuese në këtë drejtim, por, për fat të keq, shkenca dhe folklori nuk janë doemos miq të ngushtë. Në këtë kuadër delikat dhe fatkeqësisht ende larg të qenit celebrator, e gjej me vend të inkurajoj ministren e Shëndetësisë, ndërsa ajo thekson me të drejtë se “nuk ka asnjë vend për të ulur vigjilencën apo për të shmangur apo mosrespektuar zbatimin e masave të thjeshta”. Ndërkohë, relaksimi i masave anti-Covid nga Komiteti i Ekspertëve, i motivuar përveç trendeve të infektivitetit dhe mortalitetit në rënie, edhe nga afrimi i Muajit të Ramazanit, ofron një kontrast me masat anti-Covid në efekt në rajon, BE dhe Turqi, një vend tashmë i kthyer në referencë për autoritetet shqiptare, ku deri në 16 maj, gjatë fundjavës, kafetë dhe restorantet qëndrojnë të mbyllura për konsum “in-person”, ndërsa ofrojnë shërbim të limituar vetëm në “delivery” dhe “me vete”. Është e rëndësishme të përmendim se Turqia, megjithëse është tashmë e angazhuar në një fushatë vaksinimi masiv, në të cilën vaksina Coronavac duket të jete predominante, referuar statistikave nga Universiteti Johns Hopkins, ende demonstron një rritje eksponenciale të kurbave te infektimit dhe mortalitetit, çka nuk përbën surprizë nëse faktorizojmë të dhënat mbi efikasitetin e kufizuar të kësaj vaksine.

Kujtojmë se disa ekspertë shqiptarë brenda dhe jashtë kufijve u shprehën skeptikë lidhur me vaksinimin masiv të popullatës me një vaksinë të paautorizuar nga entet rregullatore FDA apo EMA, efikasiteti i së cilës është në limitet e pranueshme. Vlerësimet dhe sugjerimet e specialisteve të pavarur kanë potencialin të informojnë politika dhe masa që ndikojnë pozitivisht në shëndetin e qytetarëve, dhe si të tilla është e mençur të merren në konsideratë edhe në rastet kur ato nuk përputhen me narrativa e interesa politike imediate. Është e këshillueshme që vendimmarrësit të përmbajnë impulset autoritariste, në mënyrë të veçantë në daljet e tyre mediatike, duke mos deklaruar publikisht mungesën e tyre të respektit për punonjës të shëndetit apo ekuivalentë të tyre apo duke u shprehur në lidhje me çështje, të cilat, për shkak të ekspertizës, duhet t’u rezervohen për trajtim profesionistëve me background-in përkatës.

Në situatën e krijuar nga konfirmimi nga autoritetet kineze i efikasitetit të ulët të vaksinave të prodhuara prej tyre, do t’u sugjeroja autoriteteve vendimmarrëse të:

a) rivlerësojnë portofolin e vaksinave të përdorura në vend dhe strategjinë e vaksinimit

b) intensifikojnë kontrollin e përhapjes së virusit nëpërmjet testimit dhe këputjes së zinxhirit infektues

c) përqendrojnë vëmendjen në detektimin dhe ndjekjen e përhapjes së varianteve të reja.

Së fundmi, kujtojmë se dalja nga pandemia kërkon një bashkëpunim transparent e të ngushte midis specialistëve të pavarur, vendimmarrësve, medias dhe publikut. Nëse pas më tepër se një viti vijojmë ende të përballemi me një krizë të thellë të shëndetit publik, ndoshta është koha për një reflektim dhe evidentim të hallkave që nuk funksionuan mirë në procesin e menaxhimit të kësaj krize. Krijimi i ndasive brenda komunitetit të profesionistëve të shëndetit në “ekspertë” nga njëra anë dhe “sharlatanë”, “kopukë” dhe “Alibaba” nga ana tjetër, zor se ul kurbat e pandemisë apo rrit efektivitetin e ndonjë vaksine. Nëse duam që Shqipëria të buzëqeshë realisht duhet të pranojmë që rruga e ndjekur deri tani ka nevojë të ndjeshme për përmirësim të thellë. Alternativa nuk është, veçse modus vivendi me “armikun e padukshëm”.

*Virolog dhe specialist në zhvillimin e vaksinave